L naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti beynəlxalq magistratura və doktorantura məRKƏZİ Əlyazması hüququnda

2.2.Davamlı sosial-iqtisadi inkişafın təmin edilməsində yeni prioritetlərin 
istiqamətləri
Regionlarda əhalinin həyat şəraitinin yaxşılaşdırılması sosial siyasətin əsas
məqsədi hesab olunur. Ümumiyyətlə regionların idarəedilməsi müxtəlif siyasi, 
ekoloji, sosial-iqtisadi vəziyyətdən asılı olaraq həm strateji, həm də taktiki rejimdə 
fəaliyyət göstərir. Belə ki, taktiki rejim monitorinq, nəzarət, operativ, idarəetmə və 
koordinasiya vaistəsilə fərdi və ictimai tələbatların ödənilməsinə xidmət edir. Strateji 
rejim isə proqnozlaşdırma, planlaşdırma, proqramlaşdırma əsasında orta və uzun 
müddətli inkişaf prioritetlərinin formalaşmasına əsaslanır. Regionların problemlərinin 
kompleks həll edilməsində yaranan yeni prioritelər isə böyük xərc və uzun vaxt tələb 
edir. 
Yeni dövrdə innovasiyon yanaşma modeli regionların sosial-iqtisadi inkişafının 
davamlı olmasında mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu yanaşma nəticəsində 
iqtisadiyyatda müxtəlif tendensiyalar yaranır. Belə tendensiyaların yaranmasına 
səbəb olaraq, aşağıdakı prioritetlər üzrə regional siyasətin gücləndirilməsinə hər 
zaman ehtiyac duyulmasıdır. 
İlkin prioritet olaraq əhalinin həyat keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması baxımından 
iqtisadi potensialdan istifadənin optimalaşdırılmasına ehtiyac var. Bunun üçün dövlət 
proqramının səmərəliliyinin artırılması məqsədi ilə sahibkarlığa dövlət dəstəyinin 
artırılması, regionlar arasında fərqin azaldılması üçün bərabərləşdirmə siyasəti və 
həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi əsas prioritetlərdir. 
İkinci prioritet olaraq dünyada baş verən iqtisadi böhran zamanı regionların 
antiböhran şəraitində inkişafının təmin edilməsidir. Bunun üçün ölkənin 
iqtisadiyyatının ixracdan asılılıq problemini nəzərə alaraq regionlarda emal, xidmət, 
nəqliyyat, tikinti sahələrini inkişaf etdirmək lazımdır, çünki böhran zamanı nəinki 
qiymətlər kəskin dəyişilir, hətta tələb də azala bilər. 
Üçüncü prioritet regionların innovasiyon inkişafıdır. Bu prioritetə görə 
regionların sosial-iqtisadi inkişafında elm tutumlu sənaye sahələrinin inkişafını 

---

- 40 - 
mühüm əhəmiyyətə malikdir. Belə ki, regional innovasiya sistemi nəticəsində 
regionlarda innovasiyon sahibkarlığ inkişaf edir, regional innovasiya mərkəzləri, 
elm, biznes və biznes-inkubatorları və s. yaradılır. Regionların davamlı iqtisadi 
inkişafına yuxarıda göstərilən hər üç prioritetin reallaşdırılması nəticəsində nail 
olmaq mümkündür.
İqtisadiyyatın rəqabətqabiliyyətliliyini,azad rəqabət mühitini və insan kapitalının 
inkişafı məqsədilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən 6 dekabr 2016-
cı ildə təsdiq edilmiş “Milli iqtisadiyyat və iqtisadiyyatın əsas sektorları üzrə strateji 
yol xəritəsi” də dayanıqlı inkişaf üçün aşağıdakı 4 mühüm strateji hədəf 
müəyyənləşmişdir: 

Fiskal dayanıqlılığın gücləndirilməsi həmçinin davamlı monetar siyasət. 

 
Özəlləşdirmə və dövlət mülkiyyətində olan müəssisələrlə bağlı islahatların 
reallaşdırılması. 

İnsan kapitalının inkişafı. 

Əlverişli biznes mühitinin inkişafı. 
Bu 4 strateji hədəfin uğurlu icrası milli iqtisadiyyatın inkişafı ilə yanaşı, şəffaf 
idarəetmə və nəzarət sisteminin qurulmasında mühüm rol oynayacaqdır. 
Son illər dünyada neftin qiymətindəki dəyişkənlik, baş verən iqtisadi böhranlar 
göstərdi ki, azad bazarın öz-özünü tənzimləməsi ilə dayanıqlı sosial-iqtisadi inkişaf 
nail olmaq mümkün deyil.Ölkəmizdə qeyri-neft sektorunun inkişafı ilə bağlı həyata 
keçirilən tətbirlərin əsas məqsədi neftdən asılılığı tamamilə aradan qaldırılmağa və 
dayanıqlı iqtisadi sistemin formalaşmasına yönəlmişdir. Fiskal dayanıqlılığın inkişafı
və davamlı monetar siyasətin icrası məqsədilə aşağıdakı prioritet istiqamətlər 
müəyyən olunmuşdur: 

Neft 
gəlirlərinin 
dövlət büdcəsinə transfetini tənzimləyəcək “qızıl 
qayda”prinsipinin icrası. 

Xərc və investisiya təminatı üçün xüsusi mexanizmin yaradılması. 

Yeni iqtisadi modeldə effektiv pul siyasəti rejiminin tətbiqi. 

---

- 41 - 
Əlbəttdə ortamüddətli və uzunmüddətli dövrdə neftin dəyərinin hansı istiqamətə 
dəyişəcəyini proqnoz etmək cətindir. Bu səbəbdən neft gəlirlərini daha ehtiyatla 
istifadə etmək lazımdır ki,burada da “qızıl qayda” prinsipinə ehtiyac yaranır.Bu 
prinsipinin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, neftin satışından əldə ediləcək mənfəət 
Dövlət Neft Fondunda saxlanılır və dövlət büdcəsi neft gəlirlərindən yalnız müəyyən 
qədər istifadə edə bilir.Dünya təcrübəsində bu prinsipdən geniş istifadə olunur 
nümunə olaraq Norveçin neft fondunu göstərmək olar ki,
fond hər il dövlət büdcəsinə 
öz gəlirlərinin 4 % yönəldir. “Qızıl qayda” prinsipinin həyata keçirilməsi ölkəmiz 
üçün aşağıda göstərilən bir çox üstünlüklər yaradacaq: 

Milli valyutanın məzənnəsinin proqnozlaşdırılmasını sadələşdirəcək. 

Dövlət xərclərinin effektivliyini yüksəltəməyə və daha uzunmüddətli planlar 
qurmağa imkan yaradacaq. 

Dövlət Neft Fondu daha mənfəətli və uzunmüddətli investisiyalar həyata 
keçirəcək. 

Transfertlərin məhdudlaşdırılması ilə fondun gələcək nəsillər üçün nəzərdə 
tutulmuş yığımları artacaq. 
Ölkəmizdə dövlət sektorunda məhsuldarlığı təmin etmək məqsədilə səmərəli və 
effektiv xərc siyasətinin həyata keçirilməsi labüddür.Bu məqsədlə digər prioritet 
məsələ, büdcə intizamının təminatı üçün mexanizmin yaradılmasıdır.Bu mexanizm 
zəruri texnoloji yüksəliş və insan kapitalının inkişafı baxımından vacib layihələrin 
seçilməsində mühüm rol oynayacaq. 
Təcrübə göstərir ki, qiymət sabitliyinin təmin edilməsi dayanıqlı iqtisadi artım və 
məşğulluğun dəstəklənməsi üçün ən optimal yoldur. 
Bu məqsədlə ölkəmizdə 
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti