İslamda şİƏLİK Əllamə seyyid məHƏMMƏd hüseyn təbatəBAİ

ŞİƏLƏR
 - 
DOQQUZUNCU
 
HİCRİ
 
ƏSRİNDƏ
 
Beşinci əsrdən doqquzuncu əsrin axırlarına kimi şiələr 
dördüncü əsrdə malik olduqları imkanlarını davam 
etdirir, şiə məzhəbindən olan rəhbərlər də şiəliyi 
genişləndirirdilər. 
5-ci hicri əsrinin axırlarında İsmailiyyə firqəsinin 
çağırışı ilə bu firqə ardıcılları Ələmut qalasında məskən 
saldılar; onlar İranın mərkəzi hissəsində bir əsr yarım 
davam edən bir müddət ərzində tam istiqlaliyyət 
1 
“Tarixi
Əbil
Fida”
, 2-
ci
cild
, 
səh-
63 
və
3-
cü
cild
, 
səh-
50 

---

72 
şəraitində yaşadılar. Mazandaranda mərəşi seyyidləri 
uzun illər boyu hakimiyyətdə oldular.
1
Monqol padşahlarından olan Şah Xudabəndə şiəliyi 
qəbul etdi; onun ardınca monqollar uzun müddət İranda 
hakimiyyətdə oldular və şiəliyi yaydılar. Ağqoyunlu və 
qaraqoyunlu dövlətinin padşahları (Onların mərkəzi 
Təbrizdə yerləşsə də, sərhədləri Fars və Kerman əyalətinə 
qədər gedib çatırdı.), eləcə də (Misirdə) fatimilər 
hökuməti də uzun illər hakimiyyətdə olmuşdular. 
Əlbəttə, sıravi insanların bu məzhəbə bağlılığı 
iqtidarda olan hakimlərin əqidəsi ilə fərqlənirdi. Belə ki, 
fatimilər hökuməti tənəzzülə uğradıqdan və Ali-əyyub 
sultanları hakimiyyətə gəldikdən sonra tarix bir daha 
təkrar-landı; Misir və Şam şiələri dini azadlıqlardan 
tamamilə məhrum edildi və şiələrin böyük bir qrupu 
qılıncdan keçirildi.
2
O cümlədən, şiə fiqhinin böyük və görkəmli 
şəxsiyyətlərindən olan Şəhidi Əvvəl Məhəmməd ibni 
Məhəmməd Məkki şiə olduğuna görə 786-cı hicri ilində 
Dəməşqdə qətlə yetirildi; Şeyxi-işraq Şəhabuddin 
Söhrəvərdi fəlsəfəyə meyl göstərdiyinə görə Hələb 
şəhərində edam olundu.
3
Bu beş əsr ərzində şiələrin sayı ümumi şəkildə 
artmaqda idi; qüdrət və məzhəbi azadlıq məsələsi isə 
sultanların şiələrlə müxalif və ya müvafiq olmalarından 
1 
“Tarixi
Əbil
Fida”
3-
cü
cild.
2 
“Tarixi
Əbil
Fida”
və
sair
tarixlər.
3 “Rövzat” və “Kitabu-məcaniz” 

---

73 
asılı idi. Bu müddət ərzində şiə məzhəbi heç bir yerdə 
rəsmi məzhəb kimi elan edilməmişdir.