Инсан алвери гурбанларына бирбаша йардым


Шяхсин  дедиклярини  нязяря  алын



Yüklə 3,6 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə34/36
tarix16.02.2017
ölçüsü3,6 Mb.
#8963
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   36

Шяхсин  дедиклярини  нязяря  алын:  Шяхси  динлядийинизи,  онун  дедиклярини  баша 
дцшдцйцнцзц  вя  ифадя  етдийи  щиссляриня  шярик  олдуьунузу  билдирмяк  ваъибдир. 
Буну  сифятинизин  ъизэиляри,  башынын  щярякятляри,  тясдигляйиъи  сюз  вя  фразалар  (“щя, 
бяли, баша дцшцрям”) васитяси иля, щямчинин шяхсин дедиклярини тякрарламаг вя йа 
тясдиглямякля  етмяк  олар.  Лакин,  ещтийатлы  олун,  шяхсин  сюзцнц  кясмяйин, 
ъцмлялярини  онун  явязиня  битирмяйин  вя  йа  тамамламайын.  Шяхся  фикирлярини 
истядийи кими чатдырмаг йолларыны мцяййянляшдирмяйя имкан верин. 
 
9.
 
Мцсащибя вя йа проседур заманы шяхсин паузайа ещтийаъы олдуьуну эюстярян 
яламятляри мцшащидя етмяк 
Инсан алвери  иля  ялагядар  кюнцллц  шякилдя  вя йа  йардым  просесинин бир  щиссяси  кими 
суаллары  ъавабландырмаг  вя  йа  тяфяррцатлары  данышмаг  зяруриййяти  артыг  стресс 
вязиййятиндя  олан  шяхсляр  гаршысында  физики,  психоложи  вя  сосиал  тялябляр  гойур.  Шяхсин 
щиссляри  вя  вязиййяти  иля  ялагядар  олараг  щяссаслыьын  нцмайиш  етдирилмяси  йалныз 
щуманистлик  дейил,  ейни  заманда  информасийанын  топланылма  просеси  вя  кюмяк 
эюстярилмяси  мягсядляри  цчцн  дя  файдлыдыр.  Юзлярини  цзэцн,  наращат  вя  емосийалар 
ичиндя щисс едян, щямчинин кечмиши вя эяляъяйи иля ялагядар дцшцнъяляриндя  гарышыглыг 
дцшян  шяхсляр  яксяр  щалларда  информасийаны  хатырламаг  вя  тягдим  етмяк  игтидарында 
олмурлар. Бундан башга, бу ъцр щиссляр шяхси щиддятлянмяйя, хидмят эюстярян ишчийя 
вя йардым просесиня гаршы дцшмянчилик мювгейи нцмайиш етдирмяйя вадар едя биляр. 
Диггятли  олмаг  вя  шяхсин  фасиляйя,  мювзуну  дяйишмяйя,  юзцнц  вя  фикирлярини 
ъямляшдирмяк цчцн вахта вя йа садяъя олараг нювбяти эцнядяк дайанмаьа ещтийаъы 
олдуьуну  эюстярян  яламятляри  эюрмяйи  баъармаг  чох  ваъибдир.  Диэяр  тяряфдян,  узун 
(щятта гыса) мцддят сусмагдан язиййят чякмиш шяхс цчцн юз ящвалатыны данышмагдан 
йцнэцллцк  щисс  етмяк,  йахуд  мцалиъяви  файда  ялдя  етмяк  ади  бир  щалдыр.  Шяхсляря 
башларына  эялянляри  вя  ня  щисс  етдиклярини  юзляриня  мяхсус  тярздя,  онлары 
тялясдирмядян, мювзудан йайындыглары вя йа хидмят эюстярян ишчинин эярэин иш ъядвяли 
сябябиндян сюзлярини кясмядян данышмаг имканын верилмяси чох ваъибдир.  
 
10.
 
Юзцнцздя йарана биляъяк йанлыш фикри вя йа гярязли мцнасибяти нязяря алмаг 
Инсан  алверинин  бир  чох  формасы  сосиал  ъящятдян  мяьбул  едилмяз  вя  мяняви 
ъящятдян зиддиййятли щесаб олунан ямялляри юзцндя якс етдирир. Ейни заманда, инсан 
алвери бир сыра мцхтялиф етник, мядяни, сосиал игтисади дайаглара вя шяхси фяргляря малик 
инсанлары ящатя едир. Ишляйяъякляри шяхслярля ялагядар юзляриндя мянфи мянимсямянин, 
гярязлилик вя иргчилик щиссляринин  олмасыны мцяййянляшдирмяк хидмят эюстярян ямякдашлар 
цчцн  чох  ваъибдир.  Хидмят  эюстярян  шяхсляр  инсан  алвериня  хас  олан  ямяк  фяалиййятинин 
нювляри  (мяс.,  фащишялик,  дилянчилик,  ев  гуллугчулуьу)  иля  мяшьул  олмуш,  мцхтялиф  нюв 
зоракылыглардан  (мяс.,  ъинси  зоракылыгдан)  зяряр  чякмиш,  гынаг  обйектиня  чеврилмякдян, 
ашкар хястялик вя йа йаралардан (мяс., ЩИВ-дян, алдыглары йара, полиомелит, пийада ялейщиня 
миналарын партламасы нятиъясиндя  физики хясарят  вя башга гцсурлардан) язиййят чякян вя 
хидмят  эюстярян  шяхсля  мцгайисядя  фяргли  сосиал,  мядяни,  дини  бахышлара  вя  яняняляря 
малик шяхслярля ялагядар юз щисслярини мцтляг нязярдян кечирмялидирляр. 
Бундан башга, инсанларда конкрет шяхсин сосиал-игтисади статусу иля ялагядар нисбятян 
аз  нязярячарпан  гярязчиликлярин  мювъуд  олмасы  да  ади  щалдыр.  Хцсусян  дя,  пешякар 
тялимлярдя  иштирак  етмиш,  даими  иш  йери  олан  вя  лайигли  йашайыш  шяраитиня  малик  хидмят 
эюстярян  ямякдашларда  сыхышдырылан,  нисбятян  аз  савадлы  вя  кянд  йерляриндян  олан 
шяхсляря  мцнасибятдя  цстцнлцк  вя  йа  даща  чох  потенсиала  малик  олмаг  щиссинин 
мювъудлуьу ади бир щала чеврилмишдир. Бахмайараг ки, бу гярязликлярин бязи тязащцрляри 
йумшаг формада (йяни, щяддиндян артыг гайьыкешлик вя щимайядарлыг) нцмайиш етдириля 

 
227 
биляр,  бу  щиссляри  хидмят  эюстярян  ишчинин  юзцндя  мцяййян  етмяси  вя  йардым  алан 
шяхсин ашаьы сявиййядя олмасыны щисс етдирмяйян тярздя давранмасы чох ваъибдир. 
 
11.
 
Инанмаг. Мцщакимя етмямяк 
Кюмяк эюстярмяк сащясиндяки мцнасибятляр инам цзяриндя гурулур.  Инам илк олараг 
хидмят  эюстярян  ишчи  тяряфиндян  нцмайиш  етдирилмялидир.  Хидмят  эюстярян  ишчиляр  кюмяк 
етдикляри шяхсин дцз данышдыьына инанмаьа щазыр олмалы вя деструктив скептисизмин кюмяк 
эюстярмяк  сащясиндя  мцнасибятляря  мцдахиля  етмясиня  иъазя  вермямялидирляр.  Инсан 
алвериня  мяруз  галмыш  шяхсляр  щисс  етмялидирляр  ки,  онларын  дедикляри  щягигятяуйьунлуг 
бахымындан йохланылмыр вя кюмяк гярязсис шякилдя эюстярилир, йяни онлардан няся (мяс., 
информасийа)  ялдя  етмяк  мягсяди  эцдцлмцр.  Шяхсин  йалан  данышмасы  барядя  фактики 
дялилляр  мювъуд  олмадыгда,  кюмяк  эюстярилдийи  заман  щяр  щансы  мцлащизялярин  иряли 
сцрцлмясиня ещтийаъ галмыр. 
Ейни заманда, йадда сахламаг лазымдыр ки, инсан алвериня мяруз галмыш шяхслярин 
башгаларына инанмамаг, онлары чашдырмаг, онлардан няйися эизлятмяк, кечмишдя баш 
вермиш  щадисялярля  баьлы  юз  версийаларыны  дяйишмяк  цчцн  кифайят  гядяр  ясаслары  вар. 
Щятта, шяхс йалан данышса, мцяййян щадися иля ялагядар информасийаны ачыгламагдан 
имтина  ется,  юз  ящвалатыны  йадындан  чыхарса  вя  йа  ящвалатын  бязи  щиссялярини  дяйишся 
беля,  бу,  онун  тяряфиндян  верилмиш  башга  информасийайа  вя  йа  онун  етибарлы  шяхс 
олмасына инанмамаьа ясас вермир. 
 
12.
 
Инсанларла  щюрмятля  вя  дярдляриня  шярик  олмаг  щисси  иля  ряфтар  едяряк, 
пешякарлыьы тямин етмяк  
Пешякаръасына щярякят етмяк шяхсля щюрмятля вя бярабяр сявиййядя ряфтар етмяк 
демякдир.  Вязиййятя  (башга  сюзля  информасийайа,  хидмятляря  вя  маллара)  нязарят 
едян  пешякарлар  цчцн  щимайяткар  тон  гябул  етмяк,  йардым  алан  шяхся  юзцнц 
кюмяксиз  щисс  етмяк  вя  йа  итаятчилик  ролу  айыран  интеллектуал  вя  пешякар  доминантлыьы 
нязярдя  тутан  цслуба  ял  атмаг  ади  бир  щалдыр.  Бу,  кюмяк  эюстярмяк  сащясиндяки 
мцнасибятляр, хцсусян дя яввялляр табе олмаьа мяъбур едилмиш шяхсляр цчцн зярярли 
балансдыр. Травмалара мяруз галмыш шяхсляр цчцн юз дяйярсизлик вя асылылыгларыны гябул 
етмяк, щямчинин юзлярини зяиф вя алчалдылмыш щисс етмяк чох асандыр. Хидмят эюстярян 
ишчиляр пешякар мясафя вя давраныш тярзи сахламалы, ейни заманда бу инсанларын щалына 
аъымалы  вя  тясялли  вермялидирляр.  Йардым  алан  шяхсляр  щисс  етмялидирляр  ки,  онлара  вя 
онларын  гярарларына  щюрмят  бясляниляъяк  мцнасибятляря  дахил  олублар.  Онлар  щямчинин 
щисс етмялидирляр ки, хидмят эюстярян ишчи онларын гайьысына галыр вя щяр заман онларын 
ян йахшы мараглары наминя фяалиййят эюстярир. 
 
13.
 
Инсан  алвериня  мяруз  галмыш  шяхся  организминин  вя  мцнасибятляринин  онун 
нязаряти алтында олмасыны щисс етмяйи тямин етмяк 
Кюмяк эюстярилмясси просеси мцхтялиф дяряъялярдя бир шяхсин юз цзяриня апарыъы рол 
эютцрмясини вя эюстяришляр вермясини тяляб едир. Бунунла бярабяр, йардым алан шяхсин 
онунла  баш  верянлярин  щамысыны  нязарятдя  сахладыьыны  вя  юз  эяляъяйи  иля  ялагядар 
гярар  гябул  етмяк  игтидарында  олдуьуну  щисс  етмяси  ваъибдир.  Артыг  гейд  олундуьу 
кими,  инсан  алвериня  мяруз  галмыш  шяхсляр  башгаларынын  онлардан  тяляб  етдикляриня 
щяссас  (шцбщя  иля)  йанашдыгларына  вя  табечилик  ролуну  дярк  етдикляриня  эюря  чятин 
сынаглардан чыха билмишляр. Хцсусян, физики вя рущи саьламлыг сащясиндяки проседур вя 
суаллар  безикдириъи  ола  биляр  вя  нювбяти  позунту  щаллары  кими  гябул  едиля  биляр.  Йардым 
алан  шяхсин  истянилян  эюрцшя  мяъбурян  ъялб  олундуьуну  щисс  етмямясини,  баш 
верянляри щяр заман баша дцшдцйцнц вя мцвафиг ишлярин давам етдирилмясиня юз истяйи 
иля  разылыг  вермясини  тямин  етмяк  цчцн  бцтцн  сяйляр  эюстярилмялидир.  Хидмят  эюстярян 
ишчиляр, мисал цчцн мювъуд вариантларын айдын тясвирлярини сябрля тягдим етмякля, инсан 
алвериня  мяруз  галмыш  шяхсляря  гярарларын  йалныз  онлар  тяряфиндян  гябул  едиляъяйини, 

 
228 
буну  онларын  явязиня  щеч  кясин  етмяйяъяйини,  онларын  буну  етмяйя  щеч  бир  кяс 
тяряфиндян  мяъбур  олунмайаъагларыны  хатырлатмагла,  мювъуд  вариантлары  нязярдян 
кечирмяк  цчцн  онлара  кифайят  гядяр  вахт  айырмагла  вя  мцвафиг  сечимляр  едилдикдян 
сонра  гябул  етдикляри  гярарларла  ялагядар  онлары  дястяклямякля,  кюмяк  эюстярилмяси 
просесиня нязарят етмяйя чаьыра билярляр. 
 
14.
 
Инсан алвериня мяруз галмыш шяхсляри онларын тягсирли олмадыгларына ямин етмяк 
Юзцнциттищам  инсан  алвериня  мяруз  галмайа  ян  эениш  йайылмыш  реаксийадыр.  Инсан 
алвериня  мяруз  галмыш  шяхсляря  баш  верянлярдя  онларын  тягсиринин  олмадыьыыны  билдирмяк 
ваъибдир.  Дцнйада  бюйцк  сайда  инсанын  башына  эялмиш  инсан  алверинин  ъинайят  тяркибли 
ямял  олдуьунун,  щямчинин  онларын  алдадылараг  вя  йа  зорла  бу  просесдя  иштирак 
етмяляринин,  нювбяти  ямялляря  ъялб  олунмаларына  ъинайят  вя  мяняви  мясулиййят 
дашымадыгларынын  вурьуланмасы  олдугъа  ящямиййятлидир.  Хидмят  эюстярян  ишчиляр  бу  ъцр 
тяминатлар  васитяси  иля  юзцнцяфвин  вя  саьалманын  гаршысыны  алан  тягсиркарлыг  щиссини 
азалтмаьа чалышыр, шяхси мцщакимя вя йа иттищам етмядиклярини билдирирляр. 
 
15.
 
Инсан алвериня мяруз галмыш шяхсляри мящкямя-тибби експертизадан кечмяк вя 
мцвафиг ряй ялдя етмяк щцгугу барядя мялуматландырмаг 
Инсан  алвериня  мяруз  галмыш  бцтцн  шяхсляр  инсан  алверчиляриня  вя  бу  шяхслярля  пис 
ряфтар  етмиш,  онлары  истисмар  етмиш  башга  инсанлара  гаршы  мцяййян  ъинайят  ишинин  вя  йа 
мцлки  иддианын  галдырылмасы  мягсяди  иля  мящкямя-тибби  експертизадан  кечмяк  щцгуглары 
барядя  мялуматландырылмалыдырлар.  Мящкямя-тибби  експертизанын  ряйляри,  хцсусиля  ъинси 
тяъавцзля баьлы арашдырмалар цчцн бюйцк ящямиййят кясб едян дялил ола биляр. “Мящкямя-
тибби  експертиза”  термини  цмуми  йурисдиксийалы  мящкямялярдя  истифадя  цчцн  мцнасиб 
дялиллярин  топланылмасы  цчцн  ъинайятдян  зяряр  чякмиш  шяхсин  щазырлыг  кечмиш  тибб  ишчиляри 
тяряфиндян  щяйата  кечирилян  мцайиняси  демякдир.  Ъинси  тяъавцз  фактынын  мящкямя-тибби 
експертизасы заманы мцайиня ян азы ашаьыдакылары ящатя етмялидир: 
1.
 
Физики травманын мцайиняси; 
2.
 
Тясир вя йа эцъ тятбиг етмя фактынын мцяййянляшдирилмяси; 
3.
 
Пасийентля сющбят; 
4.
 
Дялиллярин топланылмасы вя гиймятляндирилмяси.
 3
 
 
Дялиллярин  ялдя  олунмасы  вя  йа  мцалиъянин  тямин  едилмяси  цчцн  ялавя  проседурларын 
(мяс.,  ъинси  йолла  кечян  хястяликлярин  мювъуд  олмасына  аид  анализляр)  дахил  едилмяси 
мювъуд  ганунвериъиллик,  сийасят  вя  тяърцбя  ясасында  мцяййянляшдириля  биляр.
  4
 Тибби 
дялиллярин топланылмасы заманы вахт щямишя щялледиъи рол ойнайыр. Шяхслярин мящкямя-тибби 
експертизадан  кечмяк  щцгугу  барядя  хидмят  эюстярян  тяшкилат  тяряфиндян  дярщал  (илк 
тямас заманы) мялуматландырылмасы вя мцайиня цчцн сорьу тягдим олундугда, пешякар 
мящкямя-тибби  експертизанын  тяхирясалынмадан  кечирилмясинин  мцвафиг  ишчиляр  тяряфиндян 
тямин едилмяси хцсуси ящямиййят кясб едир. Ейни заманда, инсан алвериня мяруз галмыш 
шяхсляр  тяряфиндян  щяр  бир  йекун  ряйин  сурятинин  вахтында,  хцсусян  дя  програмдан 
чыхмаздан яввял ялдя олунмасынын тямин едилмяси дя ваъибдир. 
 
16.
 
Инсан алвериня мяруз галмыш шяхсляри онларын сящщятляри иля баьлы бцтцн материал 
вя тибби йазылары ялдя етмяк щцгугу барядя мялуматландырмаг 
Инсан  алвериня  мяруз  галмыш  щяр  бир  шяхс  сящщяти  иля  баьлы  бцтцн  материал  вя  тибби 
гейдляри,  о  ъцмлядян  диагностик  анализлярин,  рентэенограмын  вя  лабораторийа 
млцайиняляринин  нятиъялярини  вя  нювбяти  мцалиъя  иля  баьлы  гейдляри  ялдя  етмяк  щцгугу 
барядя  мялуматландырылмалыдыр.  Имкан  олдугда,  щякимин  илк  тибби  щесабатынын  хцласяси 
                                                 
3
 ABŞ  Ədliyyə  Departamentinin  Qadınlara  Qarşı  Zorakılıq  Məsələləri  Şöbəsi  (sayta  2003-cü  ilin  avqustunda 
baxılıb). Məhkəmə-Tibbi Ekspertizanın Ödənilməsi Tələbi üzrə Qrantlar Proqramının STOP Formulasına aid ən 
çox verilən suallar [on-layn arayış məlumatları] URL: http:/www.ojp.usdoj.gov/vawo/ faqforensic.htm  
4
 Yenə orada. 

 
229 
инсан аывериня мяруз галмыш шяхся онун ана дилиндя тягдим едилмялидир. Тибби гейдлярин 
ялйетярлилийинин  бцтцн  вахтларда,  хцсусян  дя  ашаьыдакы  щалларда  тямин  олунмасы  ясас 
щцгугдур:  а)  башга  тибб  ишчиляринин  йанына,  сящиййя  мцяссисляриня  вя  йа  хидмятляри 
ялагяляндирян  партнйорларын  йанына  эетмяк  цчцн  йоллайышлар  вериляндя;  (б)  реинтеграсийа 
мярщялясиндя; (ъ) пасийентин саьалмасынын тямин едилмясинин бир щиссяси кими, мцалиъянин 
мцяййян  мярщяляляринин  сонунда;  вя  (д)  инсан  алвериня  мяруз  галмыш  шяхсин  тяляби 
ясасында. 
 
17.
 
Инсан алвериня мяруз галмыш шяхсляря онларын эцълц тяряфлярини хатырлатмаг 
Инсан  алвериня  мяруз  галмыш  шяхс  тяряфиндян  йашананларын  дящшятини,  инсан 
алверчиляринин  вя  башгаларынын  ряфтарындакы  гяддарлыьы  вя  ядалятсизлийи  анламаг  вя  щямин 
шяхсляря  бу  ъцр  вязиййятлярин  ющдясиндян  мящарятля  эялдиклярини  хатырлатмаг  ваъибдир. 
Хидмят эюстярян ямякдашлар инсан алвериня мяруз галмыш шяхсин данышыгларындан конкрет 
мисаллар эятиряряк онун эцълц вя щазыръаваб олмасыны  вурьуламалыдырлар.      
 
18.
 
Тяръцмяни тямин етмяк 
Тяръцмячи  инсан  алвериня  мяруз  галмыш  шяхслярля  онлара  кюмяк  етмяйя  чалышан 
ишчиляр  арасында  чох  ваъиб  бир  бянддир. Тяръцмячиляр садяъя олараг  киминся тяряфиндян 
дейилмиш  сюзлярин  тяръцмя  едилмяси  иля  йанашы,  мцвафиг  консепсийа  вя  мянанын 
чатдырылмасына да мясулиййят дашыйырлар. Информасийанын неъя чатдырылмасы инсан алвериня 
мяруз  галмыш  шяхсин  саьламлыьы  вя  рифащы  цчцн  хцсуси  ящямиййят  кясб  едир.  Дцзэцн 
едилмиш  тяръцмя  хидмяти  мцнасибятляри  мислиэюрцнмямиш  дяряъядя  йахшылашдыра  биляр. 
Пис тяръцмя ися бу мцнасибятляря, адятян дцзялдилмяси мцмкцн олмайан зийан вурур. 
Тяръцмячилярин  сечилмяси  вя  ишя  ъялб  едилмяси  цчцн  нязярдян  кечириляъяк  бир  сыра  ясас 
мясяляляр  мювъуддур.  Бу  мясялялярин  яксяриййяти  беля  бир  консепсийайа  ясасланыр  ки, 
тяръцмячиляр  инсандыр  вя  онларын  нейтрал  мювгедя  олмалары  мцтляг  дейил.  Онлар 
киминся “сюзчцсц” вя йа сяси олмагла йанашы, мцяййян идейа, фикир вя зещниййятя малик, 
достлары, тяръцмейи-щалы, щяйат тярзи олан инсанлардыр. Бу ися о демякдир ки, тяръцмячи ишя 
ъялб  олунанда,  онун  мцвафиг  гайдада  йохланылмасы  мцтляг  характер  дашыйыр.  Ишин 
башланьыъында  мцвафиг  йохлама  апарылмаса,  сонрадан  пис  тяръцмячи  мцщцм 
информасийанын чатдырылмасында сящвляря йол веря биляр. Ян пис щалда ися о, инсан алвериня 
мяруз галмыш шяхси, ишчи щейятин цзвлярини вя бцтцн миссийаны тящлцкя алтында гойа биляр. 
Тяръцмячинин ишчи щейятин цзвц олмасы вя йа кянардан ишя ъялб едилмяси иля ялагядар 
олараг ашаьыдакы мясяляляр хцсуси ящямиййят кясб едир. 
Биринъи  мясяля  тящлцкясизликдян  ибарятдир.  Инсан  алверинин  гурбанлары  цчцн  тяръцмя 
етмяк  мягсяди  иля  ишя  ъялб  олунан  бцтцн  шяхсляр  ясаслы  тящлцкясизлик  йохламасындан 
кечмялидирляр.  Тяръцмяйя  тяъили  вя  йа  тяхирясалынмаз  ещтийаъын  йарандыьы  щалларда  беля, 
тяшкилатын  йахшы  танымадыьы  “кюнцллц”  вя  йа  тящлцкясизлик  йохламасындан  кечмямиш 
тяръцмячиляр ишя ъялб едилмямялидирляр. 
Йахшы тяръцмячинин сечилмяси заманы нязяря алынмалы 2-ъи ясас фактор онда ишляйяъяйи 
шяхсин,  инсан  аывери  гурбанынын,  мцтяхяссисин  щяр  щансы  аспектиня  гаршы  айры-сечкилийин 
олуб-олмамасындан  ибарятдир.  Тяръцмячиляр  мцвафиг  гайдада  йохланылмадыгда,  онларын 
мцнасибятляри  иля  ялагядар  проблемляр  ашкар  едилмямиш  вязиййятдя  гала  биляр.  Хцсусян 
дя,  етник  вя  йа  милли  мцнагишялярин  баш  веридийи  вя  йа  давам  етдийи  яразилярдя 
тяръцмячинин  щансыса  яввялъядян  ямяля  эялмиш  йанлыш  фикирляря  малик  олуб-олмадыьы 
мцяййянляшдирилмядян  ишя  ъялб  едилмяси  ъидди  рискляр  йарада  биляр.  Тяръцмячинин 
гярязлилийи  щяддиндян  артыг  мцтякяббир  мянфи  ряйдян  иряли  эяля  вя  йа  да  онун  щядсиз 
нифрятинин  тязащцрц  ола  биляр.  Истянилян  щалда  бу,  бюйцк  ещтималла  информасийанын  неъя 
ютцрцлмяси просесиня тясир едя биляр. Йохлама просеси заманы мцяййян суаллар верилмяся 
вя  мцхтялиф  ряйляр  нязярдян  кечирилмяся,  бу  ъцр  щиссляри  щямин  шяхс  тяръцмя  едяркян 
онлары йохламаг чятин олаъагдыр. 

 
230 
Тяръцмячинин  мцяййянляшдирилмясиндя  3-ъц  проблем  онун  тяръцмейи-щалы  вя 
ялагяляри иля баьлыдыр. Тяръцмячи кими фяалиййят эюстярян шяхсляр, адятян тяръцмя етдикляри 
адамла ейни райондан, щятта ейни кянддян ола билярляр. Инсан алвериня мяруз галмыш бязи 
шяхсляр цчцн бу, мягбул бир щал ола биляр, башгаларыны ися ящвалатларына аид тяфяррцатларын 
онларын  аиля  вя  иъмларына  чатмасы  горхусу  щансыса  шяхси  мясялялярдян  йан  кечмяйя, 
сусмаьа    мяъбур  едя  биляр.  Бундан  башга,  инсанлар,  хцсусян  дя  мцнагишянин  баш 
вердийи ейни райондан оланда, бири о бирисини вахты иля она вя йа онун аилясиня зяряр вурмуш 
шяхс кими таныйа биляр, лакин мцхтялиф сябяблярдян бу фактын ачыгланмасыны истямяйя биляр. 
Бу ъцр вязиййятлярин щяр бириндя инсан алвериня мяруз галмыш шяхсляр юзляри вя йашадыглары 
йер  барядя информасийа вермяк истямяйя вя бунун сябябини ачыгламагдан да йан кечя 
билярляр. 
Бцтцн тяръцмячилярин мцвафиг йохламадан кечдикдян сонра вя инсан алвериня мяруз 
галмыш шяхслярин ифадялярини тяръцмя етмяздян яввял щяссаслыьын артырылмасы цзря мцвафиг 
курс  вя  тялим  кечмяляри  щяддиндян  артыг  ваъибдир.  Тялимляр  вя  щяссаслыьын  артырылмасы 
курслары  ашаьыда  верилмиш  мясяляляр  цзря  информасийанын  вя  мцвафиг  терминолоэийанын 
тягдим едилмясини нязярдя тутур: 
 
Инсан алвери; 
 
Гадынлара гаршы зоракылыг (гадынлара тяръцмя едян шяхсляр цчцн курс); 
 
Ушаглара гаршы зоракылыг (ушаглара тяръцмя едян шяхсляр цчцн курс); 
 
Мцвафиг  ишлярин  апарылаъаьы  сящиййя  сащяляри  вя  йа  тибби  сащяляр,  мяс.,  рущи 
саьламлыг, репродуктив саьламлыг вя йа психолоэийа. 
Тялим  таныш  олмайан  термин  вя  консепсийаларын  (хцсусиля  дя  тибби  терминолоэийанын) 
тяръцмяси  цчцн  тяръцмячилярин  щазырланмасына,  щямчинин  онларын  тяръцмя  едяъякляри 
материалын  щяссас  (мяс.,  утандырыъы)  вя  юзял  характер  дашымасы  барядя 
мялуматландырылмаларына  кюмяк  етмялидир.  Тяръцмячилярин  тяръцмя  етдикляри  шяхся 
мцнасибятдя  онларын  щалына  аъымалары  вя  дюзцмлц  щярякят  етмяляринин  зяруриййяти 
хцсусиля вурьуланмалыдыр. 
 
Инсан  алвериня  мяруз  галмыш  шяхсин  тяръцмячини  бяйянмядийиня  вя  йа  она 
етибар етмядийиня эюря юзцнц наращат щисс етмясини неъя мцяййянляшдирмяк олар 
Инсан  алвериня  мяруз  галмыш  шяхсин  сечилмиш  тяръцмячи  иля  юзцнц  ращат  щисс  едиб-
етмямясини  мцяййянляшдирмяк  мцряккяб  мясяля  олмагла  йанашы,  щям  дя  щяддиндян 
артыг ваъиб дилеммадыр. Мцсащибя башладыгдан сонра инсан алвериня мяруз галмыш шяхсин 
тяръцмячийя эюря юзцнц наращат щисс етмясини мцяййян етмяк  ишчи щейятин цзвц цчцн 
чятин  ола  биляр.  Сечилмиш  тяръцмячинин  инсан  алвериня  мяруз  галмыш  шяхс  цчцн  мягбул 
олмасыны тямин етмяк мягсяди иля йохламаларын кечирилмяси чох вахт апармайа биляр, лакин 
сцрякли мцддят ярзиндя сярф олунан  вахта вя енержийя гяаят етмяйя, бязи проблемлярин 
гаршысыны алмаьа кюмяк едяъяйи шцбщя доьурмур. Мцмкцн йохлама вариантларындан бири 
бу ола биляр ки, инсан алвериня мяруз галмыш шяхс охуйа билирся, онун сечилмиш тяръцмячи 
васитяси  иля  сющбят  заманы  юзцнц  ращат  щисс  етмясинин,  буну  истямясинин  вя  бунун 
арзусунда  олмасынын  мцяййян  едилмясиня  йюнялдилмиш  суаллара  “бяли”  вя  йа  “хейр” 
ъавабларыны нязярдя тутан вя щямин шяхсин ана дилиндя йазылмыш суаллардан ибарят картлар 
щазырлансын. Эириш сющбятиндян сонра тяръцмячидян хащиш олуна биляр ки, отаьы тярк етсин вя 
сонра  сюзцэедян  шяхся  щямин  карт  тягдим  олуна  биляр.  Карты  бир  дяфя  яввялдя,  бир  дяфя 
ися, зярури оларса, бир гядяр эеъ тяклиф етмяк олар. 
 
Ялавя ЫЫ Мцсащибянин кечирилмяси цчцн йаддаш гейди 
Инсан алверинин гурбанлары  кими  йардым  цчцн мцраъият  етмиш  вя  йа  инсан алверинин 
гурбаны кими мцяййян едилмиш вя йардым алан шяхслярля мцсащибя кечирян ишчиляр инсан 
алвериня  мяруз  галмыш  гурбанларын  гайьысына  галмаьын  вя  онларла  мцсащибянин 
кечирилмясинин етик принсипляриня аид Ялавя Ы-ля таныш олмалыдырлар. 
 

 
231 
Ашаьыда  верилмиш  йаддаш  гейди  хидмят  эюстярян  тяшкилатын  ишчиляри  тяряфиндян 
мцсащибянин кечирилмяси техникасына аид рящбяр принсиплярин хцласясини тягдим едир: 
 
Шяртляр 
 
Имкан  дахилиндя,  мцсащибянин  айрыъа,  изолйасийа  едилмиш,  башгаларынын  сизи 
тясадцфян  ешидя  вя  йа  мцдахиля  едя  билмяйяъяйи  отагда  кечирилмясини  тямин 
един. 
 
Мцсащибядя  йалныз  зяряр  чякмишин,  мцсащибячинин  (-лярин),  тяръцмячинин 
(зяруриййят йарандыгда) вя тяляб олунарса, хцсуси дястяк вермяк цчцн ушаьын 
гяййуму,  щцгугшцнас  вя  йа  психолог  кими  шяхслярин  иштиракына  иъазя 
верилмялидир. 
 
Мцсащибядя  истифадя  олунан  дилин  аидиййяти  шяхс  тяряфиндян  баша  дцшцлмяси  иля 
ялагядар  щяр  щансы  шцбщя  йаранарса,  тяръцмячинин  иштиракынын  тямин  едилмяси 
цчцн бцтцн мцмкцн сяйляр эюстярилмялидир. 
 
Мобил телефонлар сюндцрцлмялидир. 
 
Баьлы отаг мювъуд олдугда, мцдахилялярин гаршысыны алмаг мягсяди иля гапыйа 
“Наращат етмяйин!” йазысы вя йа охшар хябярдарлыглар вурулмалыдыр. 
 
Айрыъа,  баьлы  отаг  мювъуд  олмадыгда,  мцсащибячи  мцсащибянин  башгалары 
тяряфиндян тясадцфян ешидилмийяъяйини тямин етмяк мягсяди иля мцмкцн гядяр 
башга бир йер тапмаг цчцн сяйляр эюстярмялидир. 
 
Мцсащибя  заманы  иттищамлардан  вя  йа  диндирмя  цслубларынын  истифадясиндян 
бойун гачырын. 
 
Шяхсля  еля  ялагя  йаратмаьа  чалышын  ки,  она  олан  щюрмят  щиссини  дярк  етсин  вя 
баша дцшсцн ки, мящз онун мювгейи даща инандырыъыдыр. 
 
Эириш 
 
Мцсащибячи шяхся юзцнц тягдим етмяли вя гыса шякилдя юзцнцн тяшкилатдакы ролу 
барядя данышмалыдыр. 
 
Ямин олун ки, шяхс юзцнц тящлцкясиз йердя вя ращат щисс едир. 
 
Туалетдян истифадя етмяк вя йа су ичмяк истяйиб-истямядийини шяхсдян сорушун. 
 
Шяхсин  щяр  щансы  аьры  вя  йа  наращатлыгдан,  йа  да  тяъили  тибби  мцдахиля  тяляб 
едян проблемдян язиййят чякиб-чякмядийи иля марагланын. 
 
Шяхс  билдирся  ки,  онун  щансыса  тяъили  тибби  проблеми  вар,  щяким  эялиб  мцайиня 
апармайанадяк мцсащибя кечирилмямялидир. 
 
Баш  аьрысы  кими  йцнэцл  щалсызлыглар  олан  заман  ресептсиз  верилян  дярманлар 
(мяс. парасетамол, аспирин вя ибупрофен) тяклиф олуна биляр. 
 
Изащ 
 
Инсан  алверинин  гурбанларына  кюмяк  эюстярилмяси  сащясиндя  тяшкилатынызын  ролу 
вя кечириляъяк мцсащибянин мягсяди щаггында гыса мялумат верин. 
 
Шяхся  изащ  един  ки,  мцсащибя  онун  башына эялянляря аид  суаллары  юзцндя  якс 
етдиряъяк вя бязи мясяляляр йада салынаркян ону кядярляндиря, сарсыда вя аъы 
хатиряляри йадына сала биляр. 
 
Шяхся  дейин  ки,  суаллара  ъаваб  вермяк  цчцн  онун  фикирляшмяк  цчцн  кифайят 
гядяр вахты вар вя зяруриййят йаранарса, истянилян вахт фасиля эютцря биляр. 
 
Ямин  олун  ки,  шяхс  мцсащибянин  кюнцллц  олдуьуну  вя  онун  истянилян  суалы 
ъавабландырмаьа  борълу  олмадыьыны  анлайыр.  Ейин  заманда  изащ  един  ки,  ня 
гядяр  чох  информасийа  тягдим  едилярся,  тяшкилат  о  гядяр  йахшы  кюмяк  эюстяря 
биляр. Тяшкилат тяряфиндян эюстяриля биляъяк кюмяйин мящдуд олдуьуну изащ един 
(мясялян,  яэяр  кюмяк  йалныз  инсан  алверинин  гурбанларына,  тянзимлянмяйян 
мигрантлара, ушаглара вя с. эюстярилирся). 

 
232 
 
Изащ  един  ки,  тяшкилат  шяхсин  мцвафиг  категорийайа  аид  олмамасы  сябябиндян 
кюмяк  едя  билмяся  дя,  кюмяк  эюстяря  биляъяк  ихтисаслашмыш  груп  вя  йа 
мцтяхяссисин мцяййянляшдирилмясиндя она йардымчы олмаьа чалышаъаг. 
 
Мцсащибяйя башламаздан яввял дягигляшдирилмяли олан сон мясяляляр 
 
Шяхся билдирин ки, бцтцн ъаваблар ъидди риайят олунмагла, мяхфи сахланылаъаг.  
 
Изащ  един  ки,  истянилян  заман  шяхс  суал  веря  биляр  вя  йа  бундан  яввял  изащ 
олунмуш  вя  бяйан  едилмиш  мясялялярин  дягигляшдирилмясини  вя  йа  тякрар 
олунмасыны хащиш едя биляр. 
 
Ямин олун ки, шяхс изащ олунан мясялялярин щамысыны дцзэцн баша дцшцб. 
 
Шяхсдян бу мярщялядя щяр щансы бир суалынын олуб-олмадыьыны сорушун. 
 
Шяхсдян мцсащибядя иштирак етмяйя разы олуб-олмадыьыны сорушун. 
 
Yüklə 3,6 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   36




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin