Ii hiSSƏ t ə hsil sistemind ə psixoloji xidm

Düzgün cavablar:
 
 
 
 
Mühüm ə
lam
ə
tl
ə
r. 
1. 
b; ç
 
 
 
9. a,c 
2.  b; c 
 
 
10. b,c 
3.  a; b 
 
 
11. a,b 
4.  a,b,c 
 
 
12. a 
5.  b   
 
 
13. b,c 

 
175 
6.  a,b 
 
 
14. a,b,c 
7.  b   
 
 
15. a,b 
8.  a,b 
 
 
16. a,b 
Dig
ər variantlar anlayışın qeyri
-
mühüm ə
lam
ə
tl
ə
rini ifad
ə
 edir. 
 
 
 
5. T
ə
x
əyyülün inkişafı üçün korreksiya priyomları
 
Sehirli q
ə
l
ə
m. 
Bu  oyunun  qaydaları  ilə
 
iştirakçıların  tanış  edilməsi  üçün  qə
l
ə
m  v
ə
 
kağız tə
l
əb olunur. Aparıcı iştirakçılara bildirir ki, Siz ə
linizd
ə
ki q
ə
l
ə
ml
ə
 veril
ə
n 
dörd    komanda:  ―Yuxarı‖,  ―Aşağı‖,  ―Sağa‖  və
 
ya  ―Sola‖  əsasında  kağız 
üzə
rind
ə
  q
ə
l
ə
mi  h
ə
r
ə
k
ə
t  etdir
ə
r
ə
k    x
ətt  çə
km
ə
lisiniz.  Bu  zaman  q
ə
l
ə
m 
kağızdan    aralanmamalıdır.  Belə
likl
ə,  kağız  üzə
rind
ə
 
sınıq  xətt  çəkilmiş 
olacaqdır.  Komandalar  verilə
rk
ən  çə
kil
ə
n  x
ə
tl
ərin    uzunluğu  eyni  olmalıdır. 
Oyunun  ilkin  m
ə
rh
ə
l
ə
sind
ə
 
iştirakçılar  növbə
  il
ə
 
komandalarını  verir,  aparıcı  
is
ə
  q
ə
l
ə
m
ə
 
öz 
v
ə
zif
ə
sini  yerin
ə
  yetirm
ə
kd
ə
 
―kömək  edir‖.  Bütün  iştirakçılar 
oyunun  qaydasını    mə
nims
ə
dikd
ən  sonra  aparıcı  onlara    istə
dikl
ə
ri  fiquru 
çə
km
ək  tapşırığı  verir.  Rə
smetm
ə
 
ə
vv
ə
lc
ə
 
ə
n  sad
ə
 
fiqurların  çə
kilm
ə
si  il
ə
 
başlanır  (mə
s
ə
l
ən, kvadrat). Aparıcı fiqurun  nü
mun
əsini oyunçulara  göstə
rir. 
Komandalar dair
ə
vi prinsipl
ə
 
verilir. (―yuxarı‖, ―sağa‖  ―aşağı‖, ―sola‖).
 
 
Texnikanın möcüzə
l
ə
ri 
 
Aparıcı  iştirakçılara  deyir: 
T
ə
s
əvvür  edin  ki,  Sizin  iştirakçı  olduğunuz 
qrup 
ən  yeni  texnikanın  nümayiş  etdirildiyi  sə
rgid
ə
dir.  Burada 
ən  çox  və
 
mühüm məişə
t 
əşyaları nümayiş etdirilir. Onlara toxunmaqla hiss etmə
k olar. 
Lakin dem
ək olar ki, onlar gözə
 
görünmə
zdirl
ər. Aparıcı iştirakçıların ciblə
rini 
eşə
l
ə
yir v
ə
 
kibrit qutusu ―tapır‖. Sonra o, bir neçə
 ifad
ə
li h
ə
r
ə
k
ə
tl
ər edir, gö
z
ə
 
görünmə
y
ən qutunu açıb bağlayaraq bir ə
lind
ə
n dig
ə
rin
ə
 
ötürür. 
 
 
Aparıcı  mövcud  olmayan  kibriti  ―yandırır‖,  onun  qrup  üzvlə
rind
ə
n  h
ə
r 
hansı birinə
 
verir. Sonra o, qrup üzvlə
rind
ə
n  birin
ə
   
müasir kibritlə
rd
ə
n  daha 

 
176 
üstün  olan  kibritini  yandırmağı  tə
klif  edir.  T
ə
dric
ən  oyuna  bütün  iştirakçılar 
c
ə
lb edilir: kims
ə
 
olmayan düyməni köynə
yin
ə
 tikir, kims
ə
 
gözə
 
görünmə
y
ə
n 
q
ə
l
ə
mi itil
ə
yir v
ə
 
s. Oyunçular növbə
 il
ə
 
müə
yy
ən bir ―işi‖ görürlər. İştirakçılar 
is
ə
 onun n
ə
 
etdiyini tapmalıdırlar.
 
 
Qrup yaradıcılığı –
 
şə
kil 
 
Bütün iştirakçılar dairəvi düzülürlə
r. Onlardan biri 
ə
lind
ə
 t
əmiz ağ və
r
ə
q 
tutur  v
ə
 
arada  guya  çəkilmiş    şə
kli  t
ə
x
əyyülündə
 
canlandırır.  O,  şə
kli 
d
ə
qiqlikl
ə
  t
əsvir edir, qalan iştirakçılar isə
  onun  dedikl
ə
rini  v
ə
r
ə
qd
ə
 
görmə
y
ə
 
çalışırlar.  Bundan  sonra  və
r
əq  növbəti  iştirakçıya  ötürülür,  o  isə
  v
ə
r
ə
qd
ə
ki 
şə
kl
ə
 
yeni  ―detallar‖  ə
lav
ə
  ed
ə
r
ə
k  onu  t
ə
svir  edir.  V
ə
r
ə
q  dig
ər  iştirakçıya 
ötürülür. Aparıcı  xə
b
ərdarlıq  edir  ki, Sizin tə
x
əyyüldə
 
canlandırdığınız  ardıcıl 
bir  sujet  yox,  yalnız  yeni  bir  şəkil  olmalıdır. 
T
ə
svir  el
ə
  h
ə
rt
ə
r
əfli  olmalıdır  ki, 
orada  detalları  mə
kanca  yerl
əşdirmək  mümükün  olsun.  Oyun  o  vaxt 
dayandırılır  ki,  iştirakçılardan  kimsə
 
şəkili  artıq  detallarla  hədsiz  yüklə
ndiyini 
söyləmiş olsun. 
 
 
T
ə
x
əyyülün inkişafı üçün mə
s
ə
l
ə
l
ə
r: 
 
M
ə
s
ə
l
ə
 1.   10 
ə
d
ə
d stulu bir otaqda el
ə
 yerl
əĢdirin ki,  dörd divarın hə
r 
birinin qarĢısında eyni sayda stul olsun (qapıya ə
h
ə
miyy
ə
t verm
ə
yin) (iki stul  
künclə
r
ə
  
qoyulmalıdır. Onların  hə
r biri eyni vaxtda iki divara aid olacaq) 
 
M
ə
s
ə
l
ə
 2.   
ġüĢə
 bankada mikrob var. H
ə
r d
ə
qiq
ə
  
keçdikdə
n  sonra o, 
yarıya bölünür. Yeni ə
m
ə
l
ə
 g
ə
l
ən  mikroblar da  öz  növbə
sind
ə
  yenid
ə
n ikiy
ə
 
bölünür və
 
bu  sonsuzluğa qə
d
ə
r davam edir. M
ə
lumdur ki, 5 saatdan  sonra  
banka  tam  dolacaqdır.  Ġlk  mikrobun bölünmə
y
ə
 
baĢladığı andan nə
 q
ə
d
ə
r 
v
axt    sonra    mikroblar  bankanın  yarısını  dolduracaqlar?  (4  saat  59  də
qiq
ə
 
sonra)  
 
M
ə
s
ə
l
ə
 3.   
Böyük   olmayan bir  hə
rbi  d
ə
st
ə
  
çaya  yaxınlaĢdı.  Hə
min  
çayı keçmək  lazım  idi.  Körpü  dağılmıĢdı,  çay  isə
 d
ə
rin idi.  Nec
ə
 etm
ə
li?  

 
177 
Bird
ə
n  zabit   sahild
ə
  
kiçik  qayıqda  oynayan  iki  oğlan gördü. Lakin qayıq o 
q
ə
d
ər kiçik idi ki, onda ya bir  ə
sg
ər, ya da iki oğlan  keçə
    bil
ə
rdi.    Bununla  
bel
ə
, 
bütün  ə
sg
ə
rl
ər çayı  yalnız bu qayıqda keçdilər. Hansı üsulla?
 
 
M
ə
s
ə
l
ə
  4.     
ġahinlər    uçub    palıdlara    qon
dular. 
Ə
g
ər  palıda    tə
k-t
ə
k 
qonsalar, onda bir Ģahin, iki
-
iki qonsalar, bir palıd artıq qalır. Cəmi neçə
 
Ģahin 
v
ə
 
neçə
 
palıd vardır?(4 Ģahin, 3 palıd)
 
 
M
ə
s
ə
l
ə
 5.   
Ġki uĢaq qoyun otarırdı. Əgər uĢaqlardan birincisi ikincisinə
 
bir  qoyun  vers
ə
,
,  onların  qoyunları    bə
rab
ə
rl
əĢər.  Əgə
r    ikinci  birinciy
ə
    bir  
qoyun    ver
ə
rs
ə
,    onda    birincinin    qoyunu  ikincininkind
ə
n    iki    d
ə
f
ə
 
çox olar. 
Birinci v
ə
 
ikinci çobanın neçə
 
qoyunu vardır?
(7 v
ə
 5) 
 
M
ə
s
ə
l
ə
 6.   Bir d
ə
st
ə
 
qaz uçur, onlara qarĢı isə
 
bir qaz uçur və
 deyir: 
- 
“Yüz qaz
, salam
!”
. 
- 
“
Yox, 
biz yüz deyilik”
 
–
 dey
ə
 qazlar cavab verir. 
–
 
Əgə
r bir bizim q
ə
d
ə
r, bir 
bizim  yarımız  qə
d
ə
r  v
ə
  bir  d
ə
   
dörddə
  birimiz  q
ə
d
ə
r  v
ə
  bir  d
ə
  s
ə
n  olsan 
–
 
yalnız onda biz yüz olarıq. Cəmi neçə
 
qaz uçurdu?
(36) 
M
ə
s
ə
l
ə
 7.   H
ə
y
ə
td
ə
 toyuqlar g
əziĢir və
 
dovĢanlar hoppanırlar. Cə
mi 10 
baĢ və
 
24 ayaq vardır. Cəmi beçə
 
dovĢan və
 
neçə
 
toyuq vardır?
 
(2 dovĢan, 
18 toyuq)     
 
2.3.7. 
Psixoloqun “risk qrupu”na aid edilən uşaq və
 yeniyetm
ə
l
ə
rl
ə
 
işinin xüsusiyyə
tl
ə
ri 
 
 
Kütlə
vi  informasiya  vasit
ə
l
ə
rinin    v
ə
 
onların  mə
nb
ə
l
ərinin  çoxalması, 
müasir dünyada gedən qloballaşma, svilizasiyalararası inteqrasiya proseslə
ri 
respublikamızda  da  sosial,  ictimai  və
  m
ə
n
ə
vi  prosesl
ə
r
ə
 
güclü  tə
sir 
göstə
rm
ə
kd
ədir. İnformasiya ə
sri olan XXI 
əsrin öz yeni problemlə
ri meydana 
çıxmış, psixoloqların ―zə
man
ə
 
uşaqları‖ adlandırdıqları yeni nəsil yetişmişdir. 
F
ə
al  sosiodinamik  prosesl
ə
rin  fonunda  c
ə
miyy
ə
td
ə
 
―çətin‖  və
 
ya  mürə
kk
ə
b 
davranışlı  uşaq  və
  yeniyetm
ə
l
ərin  sayının  artması  faktı  filosof,  pedaqoq  və
 

 
178 
psixoloqları  ciddi  surə
td
ə
 
düşündürür,  bütün  orta  və
 
yaşlı  nə
sli  is
ə
  narahat 
edir.  
 
―Çətin‖  uşaq  və
  yeniyetm
ə
 
problemini  aradan  qaldırmaq  üçün  ilk 
növbə
d
ə
 
―çətin‖ uşaqların kimlər olduğunu bilmək lazımdır. ―Çətin‖ uşaq polis 
üçün də
l
əduz, müəllim üçün sinif yoldaşlarına mə
nfi t
ə
sir ed
ən şagird, bağça 
t
ə
rbiy
əçisi üçün isə
 s
ə
s-
küylü, çevik idarə
 
olunmaz uşaqdır.  Valideynlər üçün 
is
ə
  h
ə
r  bir  ail
ənin öz ―çətin‖ uşaqları və
 
öz problemləri var. Davranışda olan 
sapmalar  bir  ail
ə
d
ə
 
problem hesab olunsa da, başqa bir ailə
d
ə
  h
əyatın tə
bii 
n
orması  hesab  olunur.  Uşaq  və
  yeniyetm
ə
l
ərin  bir  çoxunda  yaş  böhranının 
t
əzahürü  olan  psixi  çə
tinlikl
ə
r
ə
,  el
ə
c
ə
  d
ə,  müvə
qq
ə
ti  emosional  v
ə
 
davranış 
pozulmalarına rast gə
lm
ək mümkündür. Pedaqoji texnologiyada ―çətin‖ uşaq 
v
ə
 yeniyetm
ə
l
ər adlandırılan hə
min u
şaqlara hə
r bir m
ə
kt
ə
bd
ə
 t
əsadüf olunu
r. 
C
ə
miyy
ət, xüsusi ilə
 d
ə
 
müə
lliml
ə
r v
ə
 valideynl
ər uşaqların tə
rbiy
ə
sind
ə
ki bu 
ə
yilm
ə
 
hallarını aradan qaldırmaq üçün çox böyük enerji və
 
qüvvə
 s
ə
rf etm
ə
li 
olurlar.  
 
Ail
ə
  n
ə
zar
ə
tind
ə
n  k
ənar  qalıb,  tə
hsild
ən  yayınıb  küçə
  v
ə
  meydanlarda 
dolaşan,  ailə
y
ə
 
kömək  üçün  küçə
l
ə
rd
ə
 
maşın  silən,  şə
h
ə
r  n
əqliyyatına 
s
ərnişin  ―yığan‖,  xırdavat  satan  yeni  uşaq  də
s
ə
l
əri  heç  kimin  diqqə
tind
ə
n 
yayınmır. 
 
 
Şə
h
ə
rl
ə
rd
ə
  b
əzi  hallarda  uşaq  dilənçiliyinə
  d
ə
  t
əsadüf  olunur.  Bə
z
ə
n 
uşağın çə
tin t
ə
rbiy
ə
 edilm
əsi daha çox onun ailə
sinin sosial v
ə
ziyy
əti,yaşayış 
t
ərzinin aşağı sə
viyy
ə
d
ə
 
olması ilə
 
ə
laq
ə
dar olur.  
 Dil
ənçiliklə
  m
əşğul  olan  uşaqlarda  ə
l
əbaxımlıq,  tə
nb
ə
llik  v
ə
 
bir  çox 
başqa  pis  vərdişlər  yaranır.  Cə
miyy
ə
timiz
ə
  yad  olan  h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
r,  neqativ 
t
əzahürlər,  xüsusilə
,  m
ə
kt
əb  yaşlı  uşaq  və
  yeniyetm
ə
l
ə
r  t
ə
r
ə
find
ə
n  qayda-
qanunun  pozulması  hər  birimizi  düşündürür,  ciddi  mübarizə
  v
ə
  pedaqoji 
n
ə
zar
ətsizliyin  aradan  qaldırılmasını  tə
l
əb  edir.  Lakin  ―çətin‖  uşaq  və
 
yeniyetm
ə
l
ə
r  problemi  yeni  deyildir. 
Professor  Ə.Ə.Əlizadə
nin  qeyd  etdiyi 
kimi,  h
ə
r  z
ə
man
ənin  öz  ―çətin‖  uşaqları  olur.  Rus  alimlə
ri  M.A.Alinyaskin, 

 
179 
A.N.Dolqova,  Y.M.Danolin,  N.N.Draqunov,  Q.P.Medvedyev,  N.A.Nevski  v
ə
 
başqaları  ―çə
tin  yeniyetm
ə
l
ər‖,  pedaqoji  nə
zar
ə
tsizlik  problemin
ə
  aid  bir 
sıra 
ə
s
ə
rl
ər yazmışdılar.
 
Bütün  hallarda  problemin  kökü  uşaqlara  qarşı  nə
zar
ə
tin,  t
ə
rbiy
ə
edici 
mühitin zəif olması ilə
 
ə
laq
ə
l
ə
ndirilir. 
Psixoloqlar  uşaq,  yeniyetmə
  v
ə
  g
ə
ncl
ə
rd
ə
 
―risk  qrupu‖nun  aşağıdakı  
simptomlarını müə
yy
ən etmişlə
r: 

  D
avranış pozğunluğu;
 

  Aqressivlik; 

  Passivlik; 

 
Tündməcazlıq;
 

  Hiperaktivlik; 

 
Psixi inkişafda geridə
qalma; 

  Diqq
ət çatışmazlığı (defisiti) sindromu olan uşaqlar (hiperaktivlə
r); 

 
Solaxaylıq;
 

  Xarakterin aksentuaiyasi v
ə
 psixopatiya; 

  Nevtotizm; 

  Alkoqol v
ə
 narkotik vasit
ə
l
ə
rd
ə
n istifad
ə
; 

 
Çə
tin (problemli) ail
ənin uşaqları;
 

 
Seksual inkişafla bağlı paroblemləri olan uşaqlar;
 

  Q
əddar davranış təzahürlü uşaqlar;
 

 
Asosial davranış;
 

 
Addiktiv davranış.
 
            
Bir  çox  Qərb  psixoloqları  uşağın  davranışındakı  mə
nfi  t
əzahürlə
rin 
m
ə
nb
ə
yini    onl
arın  genlə
rind
ə
,  anadang
ə
lm
ə
 
irsi  xüsusiyyə
tl
ə
rd
ə
 
axtarırlar. 
Fikrimizc
ə
, bu problem
ə
 birt
ə
r
əfli yanaşmadır. 
 
Rus  psixoloqları  isə
 
bu  cür  mənfi  davranış  meyllərinin  köklə
rini  t
ə
rbiy
ə
 
işində,  xüsusə
n  d
ə
,  ail
ə
  t
ə
rbiy
ə
sind
ə
 
buraxılmış  sə
hvl
ə
rd
ə
 
axtarırlar.  On
lar 
bel
ə
  hesab  edirl
ər  ki,  ―çətin‖  uşaqların    qüsurları  ailədaxili  münasibə
tl
ə
rin 

 
180 
qeyri-
sağlam  olması,  ailə
d
ə
  h
ə
yat  s
ə
viyy
əsinin  aşağı  olması,  uğursuz  ailə
, 
boşanma  halları,  uşaqların  nə
zar
ə
tsizliyi,  m
ə
kt
ə
bd
ə
  t
ə
lim-t
ə
rbiy
ə
 
işlə
rinin 
optimal  t
əşkil  edilmə
m
əsi,  pedaqoji  baxımsızlıq,  küçə
nin  v
ə
 
mikromühitin 
m
ə
nfi  t
ə
siri  v
ə
 
s.  bağlıdır.  ―Çətin‖  yeniyetmə
l
ərin  davranışı  daxili  patoloji 
motivl
ə
rl
ə
 
şə
rtl
ə
nir  v
ə
 
onlardan  asılıdır.  Özünün  müsbə
t  motivl
ə
rd
ə
  v
ə
 
f
ə
aliyy
ə
t  t
ə
rzind
ə
   
gücsüzlüyünü  anlayan  bə
zi  yeniyetm
ə
l
ər  öz  yaşıdlarının 
―rəğbətini‖  qazanmaq,  həmişə
    diqq
ə
t    m
ə
rk
ə
zind
ə
   
olmaq    üçün    intizamı 
pozur, yalançı ―igidlik‖ kimi hə
r
ə
k
ə
tl
ə
r
ə
 yol verirl
ə
r. Ad
ə
t
ə
n m
ə
kt
ə
bin  orta v
ə
 
yuxarı  siniflə
rind
ə
  t
əsadüf  olunan  belə
 
şagirdlər  özlərinin  xoşagə
lm
ə
z 
h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
ri,  kollektiv
ə
 
pis  nümunə
 
göstə
rm
ə
l
əri,  möhkə
ml
ənmiş  mə
nfi 
davranış  formaları,  başqa  sözlə
 
assosial  davranışı,  ―avtonom  əxlaq‖ı  ilə
 
seçilirlər.  Əxlaqi  də
y
ə
rl
ə
r
ə
 
etinasızlıq,  mə
n
əvi  deformasiya  ―çətin‖ 
yeniyetm
ə
l
ə
rin  h
ə
yat  t
ə
rzinin  s
ə
ciyy
ə
vi  t
əzahürlə
ridir.  Onla
rın  fə
aliyy
ə
t 
diapazonunda   
ə
d
ə
bsizlik,  kobudluq,  d
ə
lisovluq,  nadinclik  v
ə
 
intizamsızlığın, 
affek
tiv davranışın hər cür təzahür formaları geniş yer tutur. Onların davranışı 
m
ə
kt
əbdaxili  intizamı  pozma,    də
rs  buraxma,  d
ə
rs
ə
  gecikm
ə
,  d
ə
rs
ə
 
hazırlıqsız  gə
lm
ə
,  habel
ə
  d
ərsin  gedişinə
  pozucu  t
ə
sirl
ər  göstə
rm
ə
 
baxımından diqqə
ti c
əlb edir. Baxımsızlıq və
 n
ə
zar
ə
tsizlik bel
ə
 yeniyetm
ə
l
ə
rin  
b
ə
z
ən  azyaşlı  qanunpozanlar  siyahısına  düşmə
sin
ə
,  cinay
ətkar  mühitin  
ünsürünə
 
çevrilmə
sin
ə
 g
ətirib çıxarır.  
 
Valideynl
ə
rin  v
ə
  b
əzi  müə
liml
ərin  ―çətin‖  yeniyetmə
l
ə
rin  neqativ 
h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
rin
ə
 
etinasız  münasibəti    ―uşaqdır,  böyüyə
nd
ə
 
düzə
l
ər‖  rəyi  heç 
şübhə
siz pedaqoji illu
ziyadan başqa bir şey deyildir.
 
T
ə
rbiy
ə
d
ə
 
yaramış  çə
tinlikl
ə
ri  daha    d
ə
rind
ə
n  d
ə
rk  etm
ək  üçün    bu 
problemin    yar
anma  tarixini  araşdırmaq  vacibdir.  ―Çətin‖  uşaq,    ―yeniyetmə‖ 
anlayışları nə
 
zaman yaranmışdır? Yeniyetməlik dövrü və
 
―çətin‖ yeniyetmə
l
ə
r 
problemi o zaman yarandı ki, cə
miyy
ə
t yeniyetm
ə
l
ərin insanların xüsusi qrupu 
hesab etm
ə
y
ə
 
başladı və
 
onlara xüsusi hü
quqlar verdi. Hollandiya psixoloqu 
M.  De  Vinterin  apardığı  tarixi  tədqiqatlar  sübut  edir  ki,  XVIII  ə
sr
ə
  q
ə
d
ə
r 

 
181 
uşaqlar  və
    yeniyetm
ə
l
ər  arasında  ―çətin‖ tə
rbiy
ə
 
olunma  anlayışı  nə
  tibbd
ə
, 
n
ə
 f
ə
ls
ə
f
ə
d
ə
, n
ə
 d
ə
 pedaqogikada var idi. Orta 
ə
srl
ə
rd
ə
 
uşaqlar 7 yaşlarından 
böyüklərin  dünyasına  qoşulurdular  və
 
keçid  yaş  dövrü  çə
tinlikl
əri  mövcud 
deyildi. 
XVIII 
ə
srd
ə
n  etibar
ə
n  is
ə
 
xüsusi  diqqə
t  t
ə
l
ə
b  ed
ən  uşaqlar  və
 
onların 
əsas xüsusiyyə
tl
ə
ri qeyd
ə
 
alınmağa başladı. Tədqiqatlar göstə
rir ki, n
ə
 q
ə
d
ə
r 
t
əzadlı  olsa  da  cə
miyy
ə
t  yeniyetm
ə
l
ə
r
ə
  diqq
ət  ayırdıqca,  daha  çox  hüquqlar 
verdikc
ə, çətin dövr problemi daha da kə
skinl
əşmişdir.
 
Bir  çox  tədqiqatçılar  ―çətin‖  uşaq  və
  yeniyetm
ə
l
ərin  davranışındakı 
t
əzahürləri qruplaşdırmaq üçün onları tiplə
r
ə
 
ayırmışlar. 
 
T
ədqiqatçı
-alim 
V.Klayn  ―çətin‖ yeniyetmə
l
ə
ri 6 tip
ə
 
bölmüşdür. O,