Fesil-11. indd

Cədvəl 2. İqlim dəyişmələri: institusional çərçivənin formalaşması tarixi

İl	Mühüm hadisələr
1979	İlk dəfə keçirilmiş Dünya İqlim Konfransnda iqlim dəyişmələri təxirəsalnmaz qlobal problem elan edilmişdir. Dünya ölkələrinə iqlim dəyişmələrinin mümkün fəsadlarna hazr olmaq və qorunmaq üçün xəbərdarlq edilmişdir. Qlobal İqlim Proqram qəbul olunmuş və onun icras nəzarət üzrə növbəti illərdə bir sra konfranslar keçirilmişdir.
1988	Dünya Meteorologiya Təşkilat və BMT-nin Ətraf mühit Proqram tərəfindən Beynəlxalq Hökumətləraras İqlim Panelinin (BHİP) əsas qoyulmuşdur. Dünyann müxtəlif ölkələrindən iqlimşünaslar özündə birləşdirən bu panelin əsas vəzifəsi dəyişmələrin həcmi və zamann dəyərləndirmək, onlarn təsiri gücünü hesablamaq və qabaqlayc strategiyalar üzrə təkliflər verməkdir. Panel həmçinin müxtəlif ölkələrdə atmosferə atlan istilikxana qazlarnn hesablanmas üçün mütəxəssislər tərəfindən istifadə olunmas üçün təlimatlar da hazrlayaraq mütəmadi olaraq onlar yeniləyir.
1990	BHİP dünyada iqlimin vəziyyətinə dair Birinci Qiymətləndirmə Hesabatn dərc edir. Bu sənəd BMT-nin iqlim dəyişmələri üzrə konvensiyasnn tərtibat zaman baza sənəd rolunu oynayr. İqlimşünas alimlərlə bərabər yüksək vəzifəli hökumət nümayəndələrinin iştirak ilə Cenevrədə II Dünya İqlim Konfrans baş tutur. BMT-nin Baş Assambleyasnn 21 dekabr, 1990-c il tarixli qətnaməsinə əsasən İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyann mətnin hazrlanmasna başlanmşdr.
1992	İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyann mətninin hazrlanmas işləri yekunlaşdrlr və konvensiya həmin ilin iyun ayda Rio da Jeneyro şəhərində keçirilən Dünya Sammitində 154 ölkə tərəfindən imzalanr.
1994	Mart aynn 21-də BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyas 50-ci üzv ölkənin ratifikasiya prosesinin tamamlanmas ardndan qüvvəyə minir. Konvensiyaya qoşulan ölkələr 2 kateqoriyaya bölünür: Konvensiyann Əlavə 1-nə daxil edilmiş ölkələr atmosferə tulladqlar istilikxana qazlarnn azaldlmasna dair öhdəliklər götürürlər. Bu öhdəlik ölkədən-ölkəyə fərqlənir. Əlavə 1-ə daxil edilmiş ölkələr əsasən inkişaf etmiş ölkələr blokudur (ABŞ, Avstraliya, Kanada, Avropa İttifaq). Lakin onlarn arasnda iqtisadiyyat inkişaf etməkdə olan ölkələr də vardr (Türkiyə, Rusiya, Xorvatiya). Konvensiyaya üzv ölkələrin əksəriyyəti Əlavə 1-ə daxil edilməyən inkişaf etməkdə olan ölkələrdir (Azərbaycan, cənubi və cənub-şərqi Asiya ölkələri, Rusiya istisna olmaqla MDB ölkələri və s.). Bu ölkələr qarşsnda emissiyalarnn azaldlmas istiqamətində heç bir öhdəlik qoyulmur. Konvensiyaya üzv hər bir dövlət öz ölkəsində iqlim dəyişmələrinin vəziyyəti, müxtəlif mənbələrdən atmosferə atlan istilikxana qazlarnn miqdar, iqlim dəyişmələrinin təsirləri, adaptasiya tədbirləri və s. barədə informasiyan əks etdirən hesabatlar tərtib edərək onu Konvensiyann Katibliyinə təqdim edir.