307
downloaded from KitabYurdu.org
arasında dəyişir.
Gün ərzində orqanizmdən xaric olan sidiyin miqdarı 1,0-
1,5 /-ə qədər olur. Gecə saat 3-4 arasında sidik azalır.
Sidiyin xüsusi çəkisi 1,012-1,020-yə, donma nöqtəsi 1,3-
2,2-yə bərabər olur. Sidik 96% sudan, 4% bərk maddələrdən
ibarətdir.
Zülallarla zəngin qidalar reaksiyanı turş, bitki mənşəli
qidalar və karbohidratlar isə qələvi edir.
Amiak, sidik turşusu, kreatin və s. böyrəklərlə xaric olunur.
İfraz olunana sidikdə azot maddələrin 90%-ni təşkil edir. Sidikdə
onun qatılığı 2%, gündəlik miqdarı 25-35 q olur.
Bağırsaq mikroflorasımn təsiri ilə zülalların çürüməsindən
əmələ gələn indol, skalot, fenol kimi azot məhsulları da sidiklə
ifraz olunur.
Adi şəraitdə normal sidikdə zülal, qlükoza və qan olmur.
Lakin patoloji vəziyyətlərdə (şəkər xəstəliyi, hiperlike- miya
zamanı sidiklə qlükoza xaric olur, yəni qlükozuriya müşahidə
edilir.
Sidikdə ağır fiziki iş zamanı artıq miqdar qida qəbul
etdikdə şəkərin artması patoloji olmayıb (alimentar hiperqli-
kemiya) istirahətdən sonra keçir.
Hematuriya (sidikdə qanın görünməsi) böyrəklərə qan
sızdıqda müşahidə olunur.
Gündəlik sidiyin tərkibində olan maddələrin miqdarı
cədvəl 1-də verilmişdir.
Cədvəl 1
Üzvi maddələr
Miqdarı
q-la
Qeyri-üzvi maddələr
Miqdarı
q-la
Sidik cövhəri
25-35
Xörək duzu
10-15
Sidik turşusu
0,7
Kalium xlor
3-3,5
Kreatin
1,5
Kükürd turşusunun duzları
2,5
Hippyr turşusu
0,7
Fosfat turşusunun duzlan
2,5
Kalium-oksid
3,3
Maqnezium-oksid
0,8
Ammonyak
0,7
308
downloaded from KitabYurdu.org
Beləliklə, sidik kisəsi simpatik və parasimpatik sinirlərlə
innervasiya olunur.
Simpatik sinirin oyanması sidik kisəsində sidiyin top-
lanmasına parasimpatik sinirlərin oyanması xaric olması şərait
yaradır.
Sidiyn ixrac olunması reflektoru prosesdir. Bu refleks sidik
kisəsinə 150-300 ml sidik toplandıqda burada təzyiqin yüksəlməsi
sidik kisəsi divarının gərilməsinə səbəb olur və nəticədə reseptorlar
qıcıqlanır. Meydana çıxan oyanma afferent smir lifləri ilə onurğa
beynin 2-ci, və 4-cü oma seqmentlərində sidik ixracının reflektor
mərkəzinə nəql olunur. Onurğa beynində isə oyanmalar
parasimpatik sinir lifləri ilə imrulslar sidik kisəsinə daxil olaraq
eyni zamanda sfınktorları boşaldır. Nəticədə sidik ixracı baş verir.
Böyrəklərin çıxarılmasının nəticələri və süni böyrək. Hey-
vanların hər iki böyrəyi çıxarıldıqda və insanlarda isə ağır böyrək
pozğunluqları zamanı tənəffüs pozğunluqları, huşun itməsi və 67
gündən sonra ölüm baş verir. Belə halda sidiyin tərkibində sidik
cövhəri 30-40 mq%-dən 900 mq%-ə qədər artır. Böyrək xəstələrinə
kömək üçün müvəqqəti olaraq böyrəklərin funksiyasını əvəz edən
böyrək tətbiq olunur. Qanın dializi üçün 1943- cü ildən tətbiq edilən
süni böyrək aparatları (spiral, ilbiz və lövhəvarı) yarımkeçirici
xassəyə malik spiral şəkilli nazik iki sellofan borulardan ibarət olur.
Boruların biri dirsək çuxurunda arteriyaya, digəri isə venaya daxil
edilir.
Dializ zamanı bir saat müddətində sellofan borulardan
keçən qanın tərkibində 6-16 q-a qədər sidik cövhəri ayırmaq
mümkündür. Həftədə 2-3 dəfə hemodializ apardıqda süni böyrəklə
xəstələri ölümdən qurtarıb, ömürlərini uzatmaq olar. Bir böyrəklə
uzun müddət yaşamaq olar.
14.6.
Tər, piy və süd vəzilərinin funksiyaları haqqında
Tər vəziləri. Azot mübadiləsi məhsullarının müəyyən
miqdarı bir çox heyvanların orqanizmindən dəri törəmələri -
müxtəlif növlü buynuzlu törəmələr və dəri örtüklərinin (yun,
309
downloaded from KitabYurdu.org
tük) müxtəlif elementləri vasitəsilə xaric olunur.
Ali məməlilərdə dərinin ifrazedici funksiyası xüsusi aparat
olan tər vəzilərinin inkişafı ilə təyin olunur. Onlar pişiklərdə, it-
lərdə, meymunlarda, kirpilərdə, yaxşı inkişaf edərək, vəhşi mə-
məlilərdə, balinakimilərdə tamamilə olmurlar. Onlar insanda
xüsusilə yaxşı inkişaf etmişdir. Tər vəzilərinin vəzi epitelərinin
ümumi səthi dəri səthindən 500-600 dəfə çox olur.
İfraz olunan tərin miqdarı ətraf mühitin temperaturundan və
insanın yerinə yetirdiyi işin ağırlığından asılı olur. Tər vəziləri
heyvan orqanizmində ilk növbədə bədən temperaturunun
tənzimlənməsi orqanları kimi çıxış etsələr də, onlar metobolik
tullantıların orqanizmdən xaric olunması proseslərində də əhə-
miyyətli rol oynayırlar. Tər vəzilərinin şirəsində sidik turşusu,
kreatin, serin, yağlar, yağ turşuları, eləcə də qələvi metalların
duzları, xüsusilə də külli miqdarda NaCl olur. Tər vasitəsilə or-
qanizmdən 5%-dən 10%-ə kimi sidik cövhəri xaric olunur.
Tər vəziləri insanda qulaq çirkində ifraz edirlər. Bəzi
heyvanlarda tər vəziləri tükə (yuna) müvafiq rəng verən rəngli çirk
də ifraz edirlər. Tər vəziləri vasitəsilə orqanizmdən tük töküləndə
xaric olan bir sıra yağ piqmentləri də ifraz olunur.
Tər vəziləri maddələr mübadiləsinin son məhsullarını
orqanizmdən kənar etməklə osmotik təzyiqin və qanın reak-
siyasının sabitliyinə kömək edir.
Tərin 98%-ni su və 0,7-2%-ni isə bərk maddələr təşkil edir.
Bu maddələr 0,4-1% qeyri-üzvi və 0,31% isə üzvi birləşmələrdən
ibarətdir. Üzvi maddələr sidik cövhəri (0,03-0,05%-ə bərabər),
sidik turşusu, ammonyak, hippur turşusu, indikan aiddir. Bəzən
şəkərli diabet xəstələrində tərin tərkibində qlü- koza da olur.
Sidiyə nisbətən tərdə bərk maddələr az olduğundan onun
xüsusi çəkisi 1,005-1,010-a bərabər olur.
Orta yaşlı sağlam adam tez-tez tərləyir və 500-600 ml-ə
qədər tər ifraz edir. Tərlə gündə 2 q xörək duzu və 11 q-a qədər azot
itirilir. Böyrəklərin funksiyası pozulduqda tər vəzilərinin fəaliyyəti
ikiqat artır.
Yüksək temperatur və ya ağır fiziki iş zamanı tər ifrazı
310
downloaded from KitabYurdu.org
bir neçə dəfə artır və o tamamilə buxarlana bilmədiyindən damcı
şəklində axır. İnsanda tər ifrazı V.L.Minorun təklif etdiyi yod-
nişasta üsulu ilə tədqiq edilir. Bunun üçün dərinin üzərinə spirtli
yod məhlulu sürtülür. Spirt buxarlandıqdan sonra buraya nişasta
səpilir. Əgər tər ifraz olunarsa nişasta göy rəngə boyanır.
Tər ifrazını lupa ilə də müşahidə etmək olar.
Tər vəzilərinin sekretor sinirləri simpatik sinirlərdir. Tər
ifrazı sinir sisteminin təsiri altında baş verən reflektor prosesdir.
Havanın temperaturu yüksəldikcə reseptorlarda əmələ gələn
oyanma müvafiq mərkəzlərə nəql olunur və buradan simpatik
liflərlə tər vəzilərinə çataraq tər ifrazına səbəb olur.
Tər vəzilərinin simpatik innevarsiyası müstəsnalıq təşkil
edir. Bu vəziləri fəaliyyətə gətirən mediator xolinergik təbiətlidir.
Yəni tər vəzilərini innevarsiya edən simpatik sinirlərin mediatoru
asetilxolindir.
Simpatik sinirlərin stimulyasiyası qatı, yapışqanvarı tərin
cüzi miqdarda ifraz olunması ilə nəticələnir.
Tər vəzilərinin fəaliyyətinə beyin qabığı da təsir edir. İnsan
qəzəbləndikdə, qorxduqda tər ifrazı artır. Şiddətli ağrı da tər ifrazı
ilə müşayiət olunur.
Piy ifrazı. Bədənin səthində və tüklərin dibində yerləşən piy
vəziləri simpatik sinirlərlə innevarsiya olunur. Onlar gündə 20 q-a
qədər piy ifraz edir. Piy tükləri və dərini y ağlayar aq yumşaldır.
Piy vəziləri halokrin vəzilərə aid olub, bəzi hüceyrələrinin
dağılması ilə fəaliyyətlərini başa vurur.
Süd ifrazı. Uşağın embrional inkişafı dövründə süd və-
zilərinin inkişafına və sekresiyaya hazırlayan qadın cinsi hormonu
progestoron və südün əmələ gəlməsi ilə əlaqədar olan digər cinsi
hormon esterogen süd ifraz edən hüceyrələrin işə başlamasını
tənzim edən hipofizin ön payından ifraz olunun prolaktin ifrazını
ləngidərək, südün ixracına maneçilik törədir. Hamiləliyin axırma
yaxın vəzilər süd ifrazına hazır olur.
Doğuşdan sonra prostembrional dövrdə onların hipofi- zə
ləngidici təsiri aradan qalxır və prolaktin hormonu ifraz olunur.
Prolaktin isə süd vəzilərinin fəaliyyətini sürətləndirir.
311
downloaded from KitabYurdu.org
Südün vəzi hüceyrələrində sintezi və vəzi alveolallarından vəzi
axacıqlarına keçməsi vəzi alveollarının ətrafındakı mioepitelial
hüceyrələrin təqəllüsü lazımdır. Bu isə sinir-humoral yolla tənzim
olunması ilə həyata keçirilir. Belə ki, uşaq əmmə hərəktlə- rini
yerinə yetirən zaman vəz reseptorları qıcıqlanır və əmələ gələn
oyanma hipotalamusa oradan isə hipolizə nəql olunur və nəticədə
hipofizin arxa payından oksitosin hormonu ifraz olunmasına səbəb
olur.
Beləliklə, vəzin giləsindən qıcıqlanandan 10-15 san. sonra
süd axmağa başlayır.
Müəyyən edilmişdir ki, uşağın qidalanması ilə müşayiət
olunan şərti qıcıqlandırıcılar südün əmələ gəlməsini artırır. Uşağın
normal böyüməsi üçün ana südü altı ayına qədər əvəz olunmazdır.
Süd ifrazı doğuşdan sonra bir neçə ay və hətta uşaq döşdən
ayrılmazsa bir neçə il davam edir.
Ana südünün tərkibi 87% sudan və 13% üzvi və qeyri- üzvi
Ca, Mg, P və başqa maddələrdən təşkil olunmuşdur. Üzvi zülalları,
yağları, karbohidratlar və vitaminləri (A, B, S, D) maddələrdən
göstərmək olar. Süddə dəmir az olduğundan ona bir neçə ayından
sonra əlavə, tərkibində dəmir olan qida vermək lazımdır.
312
downloaded from KitabYurdu.org
XV
FƏSİL
ENERJİ MÜBADİLƏSİ
15.1.
Maddələr və enerji mübadiləsi
Xarici mühitdən orqanizmə daxil olan üzvü və qeyri-üzvü
qida maddələrinə - zülallar, yağlar və karbohidratlar, su və mineral
duzlar aiddir. Bu maddələr toxuma və hüceyrələrdə gedən maddələr
mübadiləsinin əsasım təşkil edən oksidləşdi- rici-bərpaedici
reaksiyaların mürəkkəb mərhələlərindən keçdikdən sonra,
hüceyrələr tərəfindən mənimsənilir.
Anabolizm və katabolizm canlı hüceyrə və toxumalarda
metobolizmin mahiyyətini, maddələr mübadiləsinin əsasını təşkil
edir.
Həzm prosesində mürəkkəb üzvi maddələrin parçalan-
masından sonra qlükoza, amin turşuları, qliserin və yağ turşuları
əmələ gəlir. Həmin maddələr hüceyrədə enerji ehtiyatları və
səciyyəvi zülalların, nuklein turşularının və hüceyrənin digər
komponentlərinin biosintezi üçün istifadə edilir.
Hüceyrədə maddələr mübadiləsindən sonra xarici mühitə
ifraz olunan son tullantı məhsulları mikrooqranizmlərin təsirinə
məruz qaldıqdan sonra, bitki orqanizmlərinin mənimsəyə biləcəyi
yararlı formaya çevrilirlər. Üzvi maddələrin mübadiləsinin əsas
məhsullarından biri kimi karbon dioksidi xarici mühitə havaya
xaric olunaraq, bitki yarpaqlarında foto- sintez prosesində istifadə
olunur. Nəticədə yaşıl bitkilər günəş şüalarının enerjisindən,
atmosferin C0
2
-dən və sudan istifadə edərək, heyvan orqanizmləri
üçün qida rolunu oynayan üzvi maddələri sintez edirlər. Hüceyrə
metobolizm proseslərində üzvi maddələrin istifadə olunmasından
sonra onların H
2
O və CO
2
şəklində olan məhsulları atmosferə
yenidən düşərək bununla dövrü biogeokimyəvi prosesi davam
etdirir. Bu proses zamanı mühit oksigenlə zənginləşir. Maddələr
mübadiləsi (üzvi və qeyri-üzvi) canlı orqanizmlər ilə onu əhatə
edən mühit arasında mövcud olan vəhdəti təmin edir.
313
downloaded from KitabYurdu.org
Beləliklə, bütün canlı orqanizmlər qəbul etdiyi qida
maddələrindən onların həyat fəaliyyəti üçün lazım olan zəruri
potensial enerjini alırlar. Enerji əvvəlcədən yaranmasa da itmir. O
bir formadan digər formaya keçərək, potensial enerji şəklində
toplanır (qida maddələri). Bu proseslərin normal gedişi üçün
orqanizmə qida ilə normal mübadilədə iştirak edən əsas maddələr,
zülallar, yağlar, karbohidratlar, vitanminlər, su və mineral duzlar
daxil olmalıdır. Onlar tikinti materialları, həmçinin enerji mənbəyi
kimi mühüm rolu yerinə yetirdikdən sonra daha sadə madələrə, yəni
suya, karbon qazma parçalanır və ifrazat orqanları tərəfindən
orqanizmdən xaric edilirlər.
Metabolizm (maddələr mübadiləsi) temperatur tənzimi.
Canlı sistem - termodinamik (istilik dinamizmi) baxımdan tam açıq
sistem olmayıb, xarici mühitlə daima qarşılıqlı əlaqədə olur. Bu
əlaqə maddələr və enerji mübadiləsi prosesində həyata keçirilir.
Hər bir canlı hüceyrəyə enerji mübadiləsi məxsusdur. Bu
zaman enerji ilə zəngin olan qida maddələri əvvəlcə həzm edilir və
kimyəvi olaraq yenidən başqa şəklə salmır və maddələr
mübadiləsinin daha az enerjiyə malik olan son tullantı məhsulları
halında hüceyrədən xaric edilir. Əmələ gələn enerji isə müxtəlif
məqsədlər üçün istifadə edilir, məsələn, hüceyrə strukturunun və
funksiyasının saxlanması üçün, həmçinin spesifik hüceyrə
fəallığını (əzələ hüceyrəsinin yığılması kimi) təmin edir.
Maddələr mübadiləsi (şəkil 1 A) Üç mərhələni əhatə edir:
1)
maddələrin orqanizmə daxil olması (tənəffüs və qidalanma),
2)
metabolizm (katabolizm və anabolizm) və 3) tullantı məh-
sullarının orqanizmdən xaric edilməsi.
Katabolizm - üzvi maddələrin son məhsullara CO
2
, H
2
O və
sidik cövhərinə qədər parçalanmasına deyilir. Katabolizm prosesi
enerjinin xaric olması ilə (ekzotermik reaksiya) müşayiət olunur.
Anabolizm tikinti (plastik) zülallarının mürəkkəb mak-
romolekullara birləşdiyi və ya sadə maddələrdən mürəkkəb
maddələrin əmələ gəlməsi prosesini birləşdirir. Anabolizm re
314
downloaded from KitabYurdu.org
aksiyalarında katabolizm reaksiyalarında ayrılan (endotermik
reaksiya) enerjisindən istifadə olunur.
Maddələr mübadiləsinin intensivliyinə aşağıdakı amillər
təsir edir:
1.
Əzələ işi. 2. Qəbul edilmiş qida. 3. Xarici mühitin yüksək
və aşağı temperaturu. 4. Cins (kişi). 5. Emosional vəziyyət və ya
yaş (30 yaşından sonra). 6. Bədən temperaturu. 7. Qalxanabənzər
vəzn yod tərkibli hormonları və adrenalin.
Orqanizmdə beş növ enerjidən istifadə olunur; kimyəvi,
mexaniki, osmatik, elektrik və istilik. Bədən hüceyrələri ancaq
ekzotermik reaksiyalar zamanı xaric olan kimyəvi enerjidən istifadə
edə bilir.
Orqanizmin kimyəvi enerjisi bütün digər enerjilərə çevrilə
bilir (şəkil İB).
Şəkil 1. A. Maddələr və enerji mübadiləsinin ümumi sxemi.
1
- həzm; 2 - katobolizm; 3 - anabolizm; 4 - hüceyrənin struktur - funksional
komponentlərinin çökməsi; 5 - orqanizmdən xaric olması.
B. Enerjinin bioloji çevrilməsi.
Termodinamikanın birinci qanununa görə enerji heç nədən
yarana və yox ola bilməz. Bu qanun canlı sistem üçün də bu mənada
qəbul edilən ola bilər ki, orqanizmin aldığı enerji, xaric etdiyi enerji
ilə uyğun olsun. Balansa cəlb edilən, alınan və sərf edilən enerji
arasında qarşılıqlı əlaqə aşağıdakı bərabərliklə təqdim edilə bilər;
Qida
maddələri
S
məhsul
omob
Orqan
xaric
o
315
downloaded from KitabYurdu.org
Qidanın kimyəvi enerjisi = istilik enerjisi X iş enerjisi (fiziki
aktivliyə sərf olunan) ± kimyəvi ehtiyat enerji.
Ümumi enerji məhsulu. Orqanizmin enerji məhsulunun
intensivliyi bütövlükdə vahid vaxt ərzində ayrılan enerjinin mi-
qdarından (xarici iş, istilik) və ehtiyatda olan enerjinin miqdarından
asılı olur (qida maddələrinin deponirə olunması, struktur dəyişmə).
Ümumiləşmiş enerjinin miqdarı - xarici işə sərf olunan, istilik
şəklində xaric olan ehtiyat enerjinin cəmidir.
Enerji mübadiləsinin standart ölçü vahidi. Beynəlxalq
sistem vahidinə görə (Sİ) - COL (C, ölçüsü M
2
x kq x S~
2
), lakin
çoxdan qəbul edilən, amma istilik enerjisi sistemi vahidinə daxil
edilməyən - kalori (kkal) terminindən istifadə edilir.
Ənənəvi enerji mübadiləsi zaman vahidinə görə kiloka- lori
ilə (kkal) ifadə edilir. Lakin Beynəlxalq sistemdə enerjinin əsas
vahidi COL (C) ilə qəbul edilmişdir. lC=lvatt. lsan=2,39-10
4
kkal.
lkkal=4187C=4,187KC»0,0042MC. Buradan belə görünür ki,
lKC/s«0,28vt(«0,239kkal/s) və lKC/gün«0,012vt («0,239kkal/gün).
Kiçik kaloridən lqr suyu
1
° qızdırmaq üçün, böyük kaloridən lkq
suyu
1
° qızdırmaq üçün istifadə edilər (lkalori - 4,18C).
Faydalı iş əmsalı. Əgər hüceyrə xarici iş yerinə yetirirsə
onda işlənmiş enerjinin bir hissəsi mütləq istilik şəklində xaric olur
(termodinamikanın ikinci qanunu). Fəal fəaliyyət göstərən
hüceyrədə faydalı iş əmsalı (
77
), maşının faydalı iş əmsalı kimi,
işlənmiş enerjinin xarici işə sərf olunan hissəsini təşkil edir, onun
qiyməti həmişə
100
%-dən aşağı olur:
7
(%) = -
xarıcı ış
100
(1)
işlənmiş iş
Faydalı iş əmsalını müəyyənləşdirmək üçün ümumi enerji
məhsulu ilə hesablanan əsas mübadilənin enerjisindən işlənmiş
enerjini çıxmaqla faydalı işin praktiki əmsalını tapmaq olar.
İzolə edilmiş əzələnin faydalı iş əmsalı ən yaxşı halda
35%-ə çatır, tam orqanizmin əzələ işi zamanı onun qiyməti az-
az hallarda 25%-dən çox olur.
Aralıq metobolizm. Həzm olunmuş üzvi maddələrin son
316
downloaded from KitabYurdu.org
məhsulları olan amin turşuları, yağ törəmələri və heksozlar
(qlükoza, fruktoza, qalaktoza) - absorbsiya (sorulur) olunur və
müxtəlif yollarla metobolizə olunur.
Makroerqik birləşmə. Katabolizm zamanı ayrılan enerjinin
çox hissəsi fosfor turşuları və bir sıra üzvi maddələr arasında
əlaqənin əmələ gəlməsinə sərf olunur. Bu əlaqələrin hid- rolizi
zamanı çoxlu enerji ayrılır (10-12 kkal/mol). Bu birləşmələrə
yüksək enerjili (makroerqik) birləşmələr deyilir. Bütün üzvü
fosfatlar bu sinifə daxil edilmir. Çoxlu maddələrin (məsələn,
qlukoza-6-fosfat) hidroliz zamanı 2-3 kkal/mol-dan artıq enerji
ayrılmır.
ATF. Daha yüksək enerjili fosfat ATF hesab edilir. ATF-in
hidrolizmi zamanı onun ADF çevrilməsi nəticəsində əmələ gələn
enerji əzələ təqəllüsünə, fəal nəqliyyat, həmçinin çoxlu kimyəvi
birləşmələrin sintezi üçün istifadə olunur.
Kreatinfosfat. Enerji cəhətdən zəngin olan kreatinfosfat
birləşməsi əzələ hüceyrələrində olur.
Asetilkoenzm A - yüksək enerjili birləşmə olub, tərkibində
adenin, riboza, pantoten turşusu və tioetanolamin saxlayır. Bir
molekula asetilkoenzimi A, ATF molekulun əmələ gəlməsinə
ekvivalentdir.
Bioloji oksidləşmə. Oksidləşmə - maddələrin O
2
-İƏ bir-
ləşməsi, hidrogenin və ya elektronların itirilməsidir. Bioloji
oksidləşməni fermentlər katalizə edir. Kofaktorlar və kofer- mentlər
- reaksiyanın məhsullarını daşıma funksiyasını yerinə yetirən əlavə
maddələrdir. Çoxlu kofermentlər hidrogeni ak- septsiya edir. Lakin
bioloji oksidləşmənin daha ümumi reaksiyası hidrogenin xaric
edilməsi hesab olunur. Hidrogen flavo- protein-sitoxrom sisteminə
daşınır, oksigenlə birləşir və suya çevrilir.
Oksidləşdirici fosforlaşma. ATF-in yaranması flavopro-
tein-sitoxrom sistemin oksidləşməsi ilə əlaqəli olur və oksidləşdirici
fosforlaşma adını daşıyır. Oksidləşdirici fosforlaşma -
xemoosmotik proses olub, protonları mitoxondrinin membra-
nmdan daşınmasına səbəb olur. Membran ATF-sintezası ADF və
qeyri-üzvi fosfatı ATF-ə çevirir. Fosforlaşma ADF
317
downloaded from KitabYurdu.org
adekvat daxil olmasından asılı olub və əks əlaqə mexanizminin
nəzarəti altında olur. Toxumalarda ATF nə qədər tez istifadə
olunursa bir o qədər çox ADF toplanır və uyğun olaraq oksid-
ləşdirici fosforlaşmanın sürəti artır.
Dostları ilə paylaş: |