Biokimyo va molekulyar biologiya

 
 

 Fruktoza-6-fosfat
Fruktoza-1,6-bifosfat 
To‗rtinchi reaksiya 
aldolaza fermenti tomonidan katalizlanadi. Bu ferment 
ta‘sirida fruktozo-1,6-bifosfat ikkita fosfotriozalarga aylanadi: 
 
Bu reaksiya, ya‘ni dioksiatsetonfosfat va glitseraldegid-3-fosfatlarning hosil 
bo‗lish reaksiyasi qaytar reaksiya sanaladi. Haroratga bog‗liq holda reaksiya 
muvozanati yo chap yoki o‗ng tomonga siljishi mumkin. Xususan, harorat 
ko‗tarilganda reaksiya trifosfatlar hosil bo‗lishi tomonga qarab siljiydi.

---

135 
Beshinchi 
reaksiya 
triozofosfatlarning 
izomerizatsiyasi, 
ya‘ni 
triozofosfatizomeraza fermenti ishtirokida dioksiatsetonfosfatning glitseraldegid-3-
fosfatga aylanishi: 
 
Glitseraldegid-3-fosfatning hosil bo‗lishi bilan glikolizning 
birinchi bosqichi 
o‗z
nihoyasiga yetadi. Uning 
ikkinchi bosqichi
ancha murakkab va muhimdir. U 
oksidlanish-qaytarilish reaksiya (glikolitik oksireduksiya) ning substratli 
fosforlanish bilan bog‗langan reaksiyalari bo‗lib, bu jarayon natijasida ATF hosil 
bo‗ladi. 
 Oltinchi 
reaksiya 
natijasida 
glitseraldegid-3-fosfat 
glitseraldegid-
fosfatdegid-regenaza, koferment NAD va anorganik fosfat ishtirokida o‗ziga xos 
oksidlanishga duch kelib, 1,3-bifosfoglitserin kislota va NADH
2
(NADFH
2
)larning 
qaytarilgan shakllarini hosil qiladi. Bu reaksiya quyidagicha sodir bo‗ladi: 
Hosil bo‗lgan 1,3-bifosfoglitserat yuqori energiyali birikma (makroergik bog‗ 
shartli 
ravishda 
~ 
―tilde‖ 
bilan 
belgilanadi) 
hisoblanadi. 
Glitseraldegidfosfatdegidrogenazaning ta‘sir mexanizmi shundayki, anorganik 
fosfor mavjudligida NAD+ glitseraldegid-3-fosfatdan ajralayotgan vodorodning 
akseptori bo‗lib xizmat qiladi. NADH
2
ni hosil bo‗lish jarayonida glitseraldegid-3-
fosfat ferment molekulasiga uning SH-guruhi yordamida birikadi. Hosil bo‗lgan 
bog‗lanish energiyaga boy, lekin u barqaror emas va anorganik fosfor ta‘sirida 
parchalanadi. Bunda 1,3-bisfosfoglitserin kislotasi hosil bo‗ladi. 
Yettinchi
reaksiya fosfoglitseratkinaza tomonidan katalizlanadi, bunda 
energiyaga boy fosfat qoldiq (1-o‗rindagi)ning ADFga ko‗chirilishi orqali ATFga 
aylanishi, shuningdek, 3-fosfoglitserin kislotaning hosil bo‗lishi kuzatiladi: 

---

136 
Shunday qilib, glitseraldegidfosfat-degidrogenaza va fosfoglitseratkinazalar 
ishtiroki tufayli glitseraldegid-3-fosfatning karbonil guruhgacha oksidlanishidan 
hosil bo‗lgan energiya ATF shaklida zaxiralanadi. Oksidlanuvchi fosforlanishdan 
farqli o‗laroq, ATFning bu yo‗sinda hosil bo‗lishini