Baburnamə 3
RANA SANKA HƏRƏKƏTƏ KEÇİR
Yüklə 5,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Zəhirəddin Məhəmməd BABUR
- ZƏHİRƏDDİN MƏHƏMMƏD BABURUN FƏRMANIDIR 1
- BABURNAMƏ
|
RANA SANKA HƏRƏKƏTƏ KEÇİR
O günlərdə Mehdi Xocanın adamları da tez-tez bu barədə xəbər gəti- rirdilər: «Rana Sankanın hərəkətə keçəcəyi məlum oldu. Həsən xan Mivati də Ranaya qoşulmaq fikrindədir. Bunların işini həll etmək lazımdır. Əs- gərdən bir az əvvəl Biyanəyə bir az kömək gəlsə, daha (308 a) yaxşı olar». Qoşun çəkməyə qərar verib ordunun hərəkətə keçməsindən bir az əv- vəl Məhəmməd Sultan Mirzə, Yunus Əli, Şah Mansur Barlas, Kəttə bəy, Qəsəmtay və Böçkə idarəsində olanlar Biyanəyə ilqar olaraq göndərildi. Həsən xan Mivatinin Nahir xan adlı oğlu İbrahimlə müharibədə mənə əsir düşmüşdü, onu girov olaraq saxlamışdım. Bu üzdən də atası Həsən xan zahirən mənimlə münasibət saxlayır və oğlunu daim geri istəyirdi. Bəziləri «Həsən xanı bu tərəfə çəkmək üçün oğlu göndərilirsə, ona daha çox təsir edər və vəzifəsini daha yaxşı ifa edər» fikrini irəli sürdülər. Həsən xanın oğlu Nahir xana xələt geydirilib atasına vədlərdə bulunaraq getməsinə izin BABURNAMƏ
323 verildi. Bu münafiq hərif isə oğlunun izin ala bilməsi üçün hərəkətsiz du- rurmuş, oğluna izin verildiyini xəbər alar-almaz, daha oğlu oraya çatmadan Əlvardan çıxıb Tudəyə gedib Rana Sankaya qoşuldu. Onun oğluna o zaman izin vermək doğru bir iş deyilmiş. O arada çox yağış yağırdı. Daima söhbət məclisləri qurulur və Hüma- yun da bu söhbətlərdə iştirak edirdi. İçkidən uzaq dursa da, bu bir neçə gün içdi.
O günlərdə baş verən qəribə hadisələrdən biri də budur: Hümayun Qa- leyi-Zəfərdən Hindistan səfərinə gəldiyi vaxt (308 b) yolda Molla Baba Pə- şağari və onun kiçık qardaşı Baba Şeyx qaçıb Kitin-Qara Sultanın yanına getmişdilər. Bəlxdəkilər də aciz qaldılar və Bəlx Kitin-Qara Sultanın əlinə keçdi. Bu boş adam kiçık qardaşları ilə birlikdə bu civarın idarəsini öz üzə- rinə alaraq Aybək, Xürrəm və Sarbağ civarına gəlir. Şah İskəndər də Bəlxin istilasından qorxub Quri qalasını özbəklərə təslim edir. Molla Baba ilə Şeyx bir neçə özbəklə birlikdə Quri kurqanına gəlib girirlər. Mir Həmə kurqanı yaxın olduğu üçün başqa çarə tapmayaraq o da öz- bəklərə tabe olur. Bir neçə gün sonra Mir Həməni adamlarıyla birlikdə kö- çürdüb Bəlx tərəfinə götürmək işini həll etmək üçün Baba Şeyx bir neçə öz- bəklə birlikdə Mir Dərhalin kurqanına gəlir. Mir Həmə Baba Şeyxi kurqan- da endirir və digərlərinə ayrı-ayrı yerlərdə otaq verir, Baba Şeyx ilə çarpışır və bir neçə adamıyla birlikdə onu da yaxalayıb həbs edir; sonra Tanrıver- diyə, Qunduza adam göndərir. Tanrıverdi də bir neçə yaxşı adamla birlikdə Yarəli ilə Əbdüllətifi [Bəxşi] oraya göndərir. Bunlar yetişincəyə qədər Molla Baba özbəklərlə birlikdə Mir Dərhalin kurqanına gəlib savaşmaq istəyir, lakin heç bir şey edə bilmir. Tanrıverdinin adamlarıyla birlikdə Qunduza gəlirlər. Baba Şeyxin yarası ağırmış, onun üçün Mir Həmə o günlərdə onun başını kəsib gətirdi. (309 a) Ehsan və şəf- qətlərlə onun mövqeyini yüksəldərək tay-tuşları arasında seçkin qıldım. Baqi Şiğavul geən zaman bu iki əski bədbəxtin hər birinin başı üçün bir ser altın vəd etmişdim. Amma indi bu ehsanların dışında, belə bir vəddə bulunduğum üçün o bir ser 1 altın da Mir Həməyə verildi. Bu sıralarda Biyanəyə ilqar kimi göndərilən Qəsəmtay ilə Böçkə bir neçə qazax igidlə birlikdə dil yaxalamaq üçün gedəndə kafirin iki bölük axınçısını məğlub edib yetmiş-səksən qədər adamını ələ keçirirlər. Həsən xan Mivatinin dəqiq olaraq gəlib düşmənə qoşulduğı xəbərini Qəsəmtay gə- tirdi. Bazar günü, ayın səkkizində [=10 fevral] Ustad Əliqulunun topla daş 1 Ser/sir: indi qarşılığı tam olaraq bilinməyən bir ağırlıq ölçüsüdür. Zəhirəddin Məhəmməd BABUR
324 atmasını seyr etməyə getdim. Əvvəlcə tökdüyü böyük topun lüləsin heç bir nöqsan yoxdu və barutxanasını də sonradan tökərək tamamlamışdı, ikindi vaxtı daş atdı, daş min altı yüz qədəm məsafəyə getdi. Ustada kəmərli bir xəncər, xələt və cins bir at ehsan etdim.
Bazar ertəsi günü, cəmadiyüləvvəl ayının doqquzunda [=11 fevral] müharibə üçün yola çıxaraq məhəllələrin dışındakı ovaya endik. Əsgər yığ- maq və əsgərin təchizatını tamamlamaq üçün burada üç-dörd gün qaldıq. İnanmadığımız üçün hindu əmirləri çeşitli yerlərə ilqar təyin etdik. Aləm xan [Təhəngəri] (309 b) Rəhimdada köməkçi olaraq Güvalyara ilqar göndərildi. Məkən, Qasım bəy Sənbəli, Məhəmməd Zeytun, böyük və kiçık qardaşları ilə Həmid [xan Sarənghani] də Sənbələ ilqar təyin edildilər. Bu yurdda alınan xəbərlərə görə, Rana Sanka bütün əsgəriylə Biyanə- nin yaxınına qədər axın edir. Önçülüyə gedənlər xəbər verə bilməmiş, hətta kurqana belə girə bilməmişlər. Kurqandakılar da düşmənə qarşı kurqandan bir az uzağa, həm də bir az ehtiyatsız davranaraq çıxmışlar. Düşmən daha qüvvətli olduğu üçün bunları məğlub edərək qaçırmış. Səngər xan Cəncuhə orada şəhid oldu. Döyüşün qaynar çağında Kəttə bəy zirehsız olduğu halda qoşaraq irəli çıxır. Bir kafiri atından salıb tam ələ keçirəcəyi əsnada o kafir Kəttə bəyin qılıncını qapıb Kəttə bəyin düz çiyninə vurur. Kəttə bəy çox iztirab çəkdi və Rana Sanka ilə savaşa gələ bilmədi. Bir müddət sonra bir az yaxşılaşdı, lakin şikəst qaldı. Qəsəmtay, Şah Mansur Barlas və Biyanədən gələn digər hər kəs qorx- duqları üçünmü, yoxsa xalqı qorxutmaq istədiklərindənmi, bilmirəm, kafirin əsgərini cürət və cəsarət baxımından möhkəm öydülər. Səfərə çıxdığımız yurddan Medhakur pərgənəsində ordunun enəcəyi yerə qədər bir çox quyunun qazılması üçün istehkamçılarla birlikdə Qasım Miraxur göndərilmişdi. Şənbə günü, cəmadiyüləvvəl ayının on dördündə [=16 fevral] Aqra civarından qalxıb quyuların qazıldığı yurda gəlib endik.
Ertəsi gün də oradan qalxıb bu civarda suyu bol olan və orduya yetərli gələcək yerin Sikri olduğunu, lakin oranın kafir tərəfindən zəbt edilmiş ola biləcəyini düşünərək sağ və sol qollarımızı və mərkəz səflərimizi döyüş ni- zamına salaraq hərəkət etdik. Dərviş Məhəmməd Sarban ilə Qəsəmtay Biyanəyə gedib gəlmiş ol- duqları üçün ərazini tanıyırdılar. Onlar Sikri gölünün sahilində düşərgə yeri tapmaq üçün irəli göndərildilər. Gedib o yurda enər-enməz, Mehdi Xoca və Biyanədəkilərə dərhal gəlib bizə qoşulmaları üçün çapar göndərdik. Hümayunun nökəri Bəy Mirək Moğol kafirdən xəbər bilmək üçün bir BABURNAMƏ
325 neçə igidlə birlikdə irəli göndərildi. Gecə getdilər və sabah düşmənin Büsa- vərdən bir küruh daha irəliyə enmiş olduğu xəbərini gətirdilər. O gün Mehdi Xoca, Məhəmməd Sultan Mirzə və Biyanədəki ilqar gəlib bizə qoşuldu. Bəylər növbə ilə önçülüyə təyin edildilər. Əbdüləziz [Miraxur] önçü- lük növbəsində irəlini-gerini düşünmədən birbaşa Sikridən beş küruh məsa- fədə yerləşən Qanvahəyə getmişdi. Kafir bir az irəliyə köç etmiş imiş. Bun- ların belə dördnala irəlilədiklərini öyrənərək dörd-beş min düşmən gəlib ye- tişirlər. Əbdüləziz ilə Molla Apağın yanında min-min beş yüzə qədər adam vardı. (310 b) Düşmənin sayını nəzərə almadan bunlar da savaşa girirlər, la- kin izdihamlı əsgər hücuma keçincə qaçırlar. Bu xəbəri alınca nökərləri ilə birlikdə Mühib Əli Xəlifəni dərhal oraya göndərdik. Molla Hüseyni və digər bəzilərini də arxa-arxaya bunlara kö- məkçi göndərdik. Sonra Məhəmməd Əli Cəng-Cəng də göndərildi. Amma kafirlər Mühib Əli yetişincəyə qədər Əbdüləziz və yanındakı- ları qaçıraraq bayrağını alıb Molla Nemət, Molla Davud, Molla Apağın ki- çık qardaşı və digər bir neçə adamı yaxalayıb şəhid edirlər. Bizimkilər də yetişir və Mühib Əlinin dayısı Tahir Təbəri dərhal hücum edir. Lakin digər yardım gücləri hələ yetişmədiyi üçün kafirlər Tahiri də orada ələ keçirirlər. Mühib Əli də savaş zamanı yerə düşür, amma Baltu yandan girərək Mühib Əlini qurtarır. Kafirlər bir küruh məsafəyə qədər bizimkiləri təqib edir və Məhəmməd Əli Cəng-Cəngin qaraltısı görününcə dayanırlar. Bizə düşmənin yaxınlaşdığı xəbərləri ard-arda gəlirdi. Zireh geyib, at- lara da zireh örtüb silahlanaraq sürətlə hərəkət etdik. Top arabalarını çəkib gətirmələrini əmr etdim. Bir küruh qədər irəlilədik. Düşmənin adamları geri dönmüşdü. Yaxınımızda böyük bir göl vardı. Su üçün oraya endik. Arabaları ön tərəfdən qorunaqlı bir hala gətirib onları zəncirlərlə bir-birinə bağladıq. Hər iki arabanın arası yeddi-səkkiz kari qədərdı və buraya zəncir çəkilirdi. Mus- tafa Rumi rum (311 a) tərzində arabalar düzəltmişdi. Çox yüngül, funksio- nal və gözəl arabalardı. Ustad Əliqulu ilə yola getmədiyi üçün Mustafa sağ qola, Hümayunun yanına təyin edildi. Araba yetişməyən yerlərə xorasanlı və hindistanlı isteh- kamçılara xəndəklər qazdırıldı. Kafirin bu qədər tez gəlməs, Biyanədəki savaş, Şah Mansur, Qəsəm- tay və Biyanədən gələn digərlərinin anlatdıqları və öygüləri üzündən əs- gərlərin cəsarəti qırılmışdı. Əbdüləzizin yenilgisi də bunu büsbütün artırdı. Xalqın əndişəsini azaltmaq və əsgərin istehkam hazırlığı üçün arabaların ye- tişmədiyi yerlərə ağacdan səhpa kimi şeylər qoyuldu, yeddi-səkkiz kari olan hər səhpanın arası da öküz dərisindən düzəldilmiş qayışlarla bir-birinə möh- kəmcə bağlandı. Bu hazırlıq tamamlanıncadək iyirmi-iyirmi beş gün keçdi.
Zəhirəddin Məhəmməd BABUR
326 O əsnada Kabildən Sultan Hüseyn Mirzənin qızının oğlu olan Qasım Hüseyn Sultan, Seyid Yusifun oğlu Əhməd Yusif, Qivam bəy Orduşah və oradan-buradan yığılmış beşbyüzə qədər adam daha gəldi. Məhəmməd Şərif Münəccim uğursuz da bunlarla birlikdə gəldi. Şərab gətirmək üzrə Kabilə getmiş olan Baba Dost Suçu da Qəznənin məqbul şə- rablarından üç qatar (311 b) dəvə yüküylə bunlarla birlikdə gəldi. Söylədiyim kimi, meydana gələn olaylar və durumlar, saçma sözlər və dedi-qodular üzündən əsgərin təlaşının və qorxusunun artdığı bir zamanda bu uğursuz Məhəmməd Şərif Münəccim də -gərçi mənə söyləyəcək faydalı bir sözü yoxdu- rast gəldiyi hər kəsə sürəkli olaraq bugünlərdə Mərrixin qərb tərəfində olduğunu və bu tərəfdə savaşan hər kəsin məğlub olacağını söyləyirdi. Bunu belə bir uğursuzdan kim xəbər almış ki. Bu vəziyyət cəsa- rətsiz xalqın gözünü daha artıq qırdı. Onun bu saçma sözlərinə qulaq vermə- dən, görəcəyimiz işləri dayandırmadan savaş hazırlığı ilə uğraşaraq səfləri nizamlamağa qeyrət etdik. Bazar günü, ayın iyirmi ikisində [=24 fevral] Şeyx Cəmalini, Miyan- Duab oxçularını və Dehlidən yığa bildiyi qədər əsgər yığıb bunları digər tə- rəfdən düşmənə narahatlıq yaratmaq üzrə Mivat kəndlərinə axın etmələri və əllərindən gələn hər şeyi etmələri üçün göndərdik. Kabildən gəlməkdə olan Molla Türk Əliyə də Şeyx Cəmaliyə qoşularaq Mivata axın etməsi və düş- məni vahiməyə çalışması əmr edildi. Məğfur Divana da eyni əmr verildi. Bunlar da gedib Mivatın bir neçə kənar kəndlərinə axın edərək yağma- lamış və əsirlər almışlar. Lakin bu surətlə düşmən umduğumuz qədər da na- rahat olmadı.
Bazar ertəsi günü, cəmadiyüləvvəl ayının iyirmi üçündə [=25 fevral] (312 a) bir az gəzmək üçün ata mindim. Gəzinti əsnasında [içkiyə] tövbə et- mə sıxıntısını düşünürdum və məşru olmayan bir işi görməyə davam etdi- yim üçün sürəkli vicdan əzabı duyurdum. Dedim ki: «Ey nəfs,
Necə üsyan 2 ilə aludəliyin, Necə hirman 1 ara asudəliyin, 1 Nə vaxtadək günah işlərdən zövq alacaqsan, Tövbə həm biməzə deyil, ona bax. 2 Üsyan – şəriətə əməl etməmək. BABURNAMƏ
327 Necə nəfsinə olursan tabe, Necə ömrünü qılırsan zaye?
Niyyəti-qəzv 2 ilə kim, yürübsən, Ölməyini özünə görübsən,
Kim ki, ölmək özünə cəzm 3 edər,
Uşbu halətdə bilirsənmi nedər?
Dur 4 edər bütün mənahidən 5 özün,
Arıdar cümlə günahından özün,
Xoş qılıb öznü bu keçməklikdən, Tövbə qıldım çaxır içməklikdən,
Altunü nüqrə, 6 sürahiyü əyağ 7 ,
Hazır edib, hamısın sındırdım, Tərk edib meyi, könül dindirdim. Bu qırılmış altın və gümüş sürahilər və taqımlar ehtiyacı olanlara və dərvişlərə paylandı. Bu tövbədə məni dəstəkləyən ilk adam Əsəs oldu. Saq- qal buraxmağa da razı olmuşdu 8 .
üç yüzə (312 b) yaxın adam tövbə etdi. Əldəki şərabları tökdürdüm və Baba Dostun gətirdiyi şərablara da duz qoyub sirkə düzəltməyi əmr etdim. Şərabların töküldüyü yerdə böyük bir vayin qazdırıldı. Bu vayini daşla hördürərək yanına imarət tikilməsinə qərar verdim. Doqquz yüz otuz beşinci ilin məhərrəm ayında [=sentyabr 1528] gedib Güvalyarı seyr edərək dönən- də Dulpurdan Sikriyə getmişdim və bu vayin də bitirilmişdi. Daha əvvəl kafir Sankaya qalib gəlsəm, müsəlmanları damğa (göm- rük) vergisindən azad etməyi qərara almışdım. Tövbə əsnasında Dərviş Mə-
1 Hirman – məhrum olma, əl üzmə; qovulma. 2 Qəzv – qəzavat, cahad. 3 Cəzm – əhd. 4 Dur – uzaq. 5 Mənahi – mən edilən, yasaq olunan şeylər. 6 Altunü nüqrə – qızıl və gümüş. 7 Sürahiyü əyağ – şüşə və qədəh. 8 Saqqal buraxmaq: kafirlərə qarşı səfərə çıxanda, qələbəyə qədər saç və ya saqqalın kə- silməyəcəyi barədə içilən and.
Zəhirəddin Məhəmməd BABUR
328 həmməd Sarvan ilə Şeyx Zeyn damğanı bağışlama vədini də xatırlatdılar. «Yaxşı xatırlatdınız» dedim və əlimizdə olan vilayətlərdəki müsəlmanlar damğa vergisindən azad edildi. Katibləri çağırıb gerçəkləşən bu iki böyük hadisənin bildirilməsi üçün fərmanlar yazılmasını əmr etdim. Şeyx Zeynin inşası ilə fərmanlar yazılaraq bütün məmləkətə göndərildi. Bu inşa budur:
1
nahkarlara doğru yolu göstərən və məğfirət istəyənlərin diləyini yerinə ye- tirən bağışlayıcıya şükr edirik. Xəlq olunmuşların ən xeyirlisi Məhəmmədə, alihi-teyyibinə və tahir əshabına Allahdan rəhmət diləyirik 2 . Ağıl sahiblərinin, əsbabın surətlərinin məkəsi və sədaqət ilə doğruluq incilərinin məxzəni olan fikir aynaları bu fikrin parlaq cövhərlərinin (313 a) süsünü qəbul edəcəkdir, insanın təbiəti yaradılış icabı nəfsani ləzzətlərə ma- ildir. Şübhəli şeylərə qarşı olan istəyi tərk etmək isə Allahın yardımına və səmavi bir dəstəyə bağlıdır. İnsan pisliyə meyl etməkdən uzaq deyildir.
ondan saqınmaq yalnızca bağışlayıcı padşahın inayəti ilə mümkündür. Bu, Allahın dilədiyinə verəcəyi lütfdür. Allah böyük lütf sahibidir.
Bu yazını yazmaqdan və bu sözləri söyləməkdən murad budur: İnsanlığın icabı, padşahlıq mərasimləri və gərəkli olan şeylərin yerinə yetirilməsi, şah və sipahilərdən mövqe sahiblərinin adətləri dolayısıyla insan gənclik anlarında bəzi günahlar işləyir və bir sıra boş işlərlə məşğul olur. Bir neçə gün sonra tamamən həsrət və peşmanlıq gəlincə, bütün bu işlənən gü- nahlar bir-bir tərk edilir və dönüş qapısı saf bir tövbə ilə örtülürdu. Amma bu məqsəd yolunda istənilən şeylərin ən önəmlisi və hiss edilən ehtiyacların ən şiddətlisi olan şərab tövbəsi «işlər vaxtlarına bağlıdır» pərdəsi ilə örtülü qalmışdı. Əskiksiz bir çalışma ilə cihad ehramını bağladığımız və islam əsaslı əsgərlə birlikdə kafirlərə qarşı savaşa girişdiyimiz bu uğurlu anlarda, gözlə görünməyənin verdiyi ilham sayəsində şübhədən arınmış çağırıçıdan gələn
qazmaq üçün tam bir qeyrət göstərərək tövbə qapılarını çaldıq. Müqəddəs
1 Bu fərmanın orijinalı farscadır. 2 Bu abzas ərəbcədir. Özbək nəşrində ərəbcə verilmişdir. 3 Quran, Yusif surəsi, 12:53. 4 Quran, Hədid surəsi, 57:21. 5 Quran, Hədid surəsi, 57:16. BABURNAMƏ
329 köməyin bələdçi olan bir qapını çalmaqda inad edən içəri girər (313 b) sö- zünün gərəyincə iqbal qapısını açdı və bu cihada başlamaqla birlikdə nəfsə müxalifətdən ibarət olan ən böyük cihadı da əmr etdi. Qısaca desək, Rəbbi-
ayəsini könüldən bağlılıq dilinə gətirərək, Sən ulusan, sənə tövbə etdim, mən inananların ilkiyəm 2 ilə könül lövhəsini süs- lədik. Könüldə gizli bir istək olan şərab tövbəsini niyyətdən əmələ keçirdik. Zəfər ehtişamlı xadimələr sonu uğurlu olan bu hökm gərəyincə çoxluq və ziynət baxımından ulu səmanın ulduzlarına bənzəyən gözəl məclisin bə- zəyi olan sürahiləri, qədəhləri, digər altın və gümüş alət və şüşələri şəriətin ucalığı üçün alçaqlığın və xor görmənin toprağına çarparaq –inşallah, qır- mağı bacaracağımız bütlər kimi- parça-parça etdilər və hər bir parçasını da bir yoxsula və bir çarəsizə verdilər. Bu qəbulu yaxın tövbənin uğuruyla yaxınlarımın çoxu Xalq padşa-
rab içmə həvəsindən tamamən vaz keçdilər. Beləcə saatdan-saata əmr və ya- sağa baş əyənlər bölük-bölük bu səadətə yetişdilər.
rin səvabının falı uğurlu olan nəvvabımızın padşahlığı zamanına aid olması və bu səadətin uğurluluğuyla fəthlərin və uğurun gündən-günə artması ümid edilməkdədir. Bu niyyətin tamamlanmasının və bu əmniyyətin alınmasının ardından mühafizəmiz altındakı məmləkətlərdə -Allah buraları fəlakət (314 a) və bə- lalardan qorusun- heç bir canlı fərdin şərab içməməsi, onu əldə etməyə ça- lışmaması, şərab düzəldib satmaması və dəxi satın almaması, götürüb gətir- məməsi, hətta evində belə saxlamamasını və Bunlardan qaçının ki, qurtulu-
anlamını da ehiva edən aləmin boyun əydiyi fərman əmr edildi. Bu fəthlərə təşəkkür və bu saf tövbənin qəbulunun sədəqəsi olaraq ve- rilmək üzrə padşahın cömərtlik dənizi hərəkətə keçərək, cahanın abadlığına səbəb olan və adəmoğullarının üzünü ağardan lütf dalğaları ortaya çıxdı. Bütün məmləkətlərin, öncəki padşahların almaqda bir an belə gecikmədik- ləri həddən və hesabdan artıq vergilərini peyğəmbərlərin əfəndisinin yoluna zidd olduğu üçün müsəlmanlardan qaldırdı, heç bir şəhər, qəsəbə, yol, keçid, uğraq və limandan vergi alınmaması, bu əmrin qaydalarını dəyişdirmək və başqalaşdırmaq kimi qanunsuzluqlara yol verilməməsi xüsusunda Kim eşitdikdən sonra vəsiyyətini dəyişdirsə, günahı onu dəyişdirənlərin boynu- nadır 4 mənasını ehtiva edən fərman çıxdı. Türk, tacik, tatar, ərəb, əcəm, hindu, fars sipahi, rəiyyət və bütün mil-
1 Quran, Əraf surəsi, 7:23. 2 Quran, Əraf surəsi, 7:143. 3 Quran, Maidə surəsi, 5:90. 4 Quran, Bəqərə surəsi, 2:181. Zəhirəddin Məhəmməd BABUR
330 lətlər ilə padşahın lütfünün kölgəsində əmin olaraq yaşamaq istəyən adəm- oğulları bu əbədi ümidə bel və ümid bağlayaraq əbədi dövlətin duasıyla məşğul olsunlar, bu hökmlərin gərəkdirdiyi şeylərdən ayrılmayıb başqa tə- rəfə sapmasınlar. Bu fərmanın gərəklərinə görə hərəkət edib hökmlərini ye- rinə yetirərək yüksək və şərəfli möhrünün olduğunu görüncə mütləq güvən- sinlər. Doqquz yüz otuz üçüncü ilin cəmadiyüləvvəl (314 b) ayının iyirmi dördündə [=26 fevral 1527] onun ulu əmri ilə yazıldı. Tanrı təala onu yük- səltsin və nüfuzunu əbədi qılsın». BABURUN ADAMLARINI CƏSARƏTLƏNDİRMƏSİ
O günlərdə, bəhs etdiyim kimi, meydana gələn olaylar üzündən bö- yüklərdə və kiçıklərdə sıxıntı və təlaş çox idi. Heç kimdən mərdanə bir söz, cəsur bir rəy eşidilmirdi. Hekayət deyən vəzirlərin və vilayət deyən əmirlə- rin nə sözləri mərdanə idi, nə tədbirləri, nə özləri himmət sahibi idi, nə təq- rirləri. Amma Xəlifə bu səfər əsnasında da yaxşı hərəkət etdi, zəbt və isteh- kam xüsusunda qeyrət və diqqət göstərməkdə qüsur etmədi. Elin belə cəsarətsizliyini və bu cür süstlüyünü görəndə, nəhayət, ağlı- ma bir tədbir gəldi. Bütün bəyləri və igidləri çağıraraq onlara dedim ki: «Ey bəylər və igidlər! Hər ki aməd be cahan, əhli-fəna xahəd bud, An ki payəndeyi-baqist, xuda xahəd bud. Dünyaya gələn hər kəs əhli-fənadır, öləcək, Qalan və əbədi olan yalnız Allahdır. Həyat məclisinə girən hər kəs axırda əcəl qədəhindən içəcəkdir, dirilik mənzilinə gələn hər kəs, nəhayət, dünya deyilən bu qəm evindən keçəcəkdir. Yaman adla yaşamaqdansa, yaxşı adla ölmək daha yaxşıdır. Bə nami nikü gər bemirəm rəvast, Məra nam bayəd ki tən mərgrast 1 .
Mənə nam lazımdır, çünki tən ölərgidir. Tanrı təala bizə elə bir səadət nəsib etmiş və elə bir dövlət vermişdir ki, ölən şəhid və öldürən qazidir. Hamımızın Allahın kəlamıyla (315 a) and içməmiz lazımdıri, heç kimsə bu savaşdan üz çevirməyi düşünməsin və canı bədənindən ayrılıncaya qədər bu döyüşdən ayrılmasın». Bəylərin və nökərlərin, böyüklərin və kiçıklərin hamısı bu sözlərimə sayğı göstərib əllərinə Quranı alaraq bu şəkildə and içib yəmin etdilər. Gö- zəl bir tədbir idi. Yaxından və uzaqdan, dostların və düşmənin görməsi və eşitməsi üçün yaxşı oldu.
1 Şahnamə əsərindən. |