AZƏrbaycanda insan hüquqlarina daiR 2014-CÜ İl hesabati
Bölmə 2. Vətəndaş azadlığına hörmət, o cümlədən
Yüklə 492,93 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İnternet Azadlığı
- Akademik azadlıq və mədəniyyət tədbirləri
- Birləşmə azadlığı
|
Bölmə 2. Vətəndaş azadlığına hörmət, o cümlədən:
a. Söz və Mətbuat Azadlığı
Söz və mətbuat azadlığı qanunla təmin edilsə də və xüsusilə də mətbuatda senzuranı qadağa etsə də, hökumət çox vaxt bu hüquqlara hörmət etməmişdir. Hökumət söz azadlığını və mətbuatın müstəqilliyini məhdudlaşdırmağa davam etmişdir. Jurnalistlər hədə-qorxu ilə üzləşmiş və bəzən döyülmüş, həbsə atılmışdır. QHT-lər ilin sonunda ən azı 12 jurnalist və bloqqeri siyasi məhbus və ya saxlanılan şəxs hesab etmişdir. İnsan hüquqları üzrə fəaliyyət göstərən QHT-lərin cinayət istintaqına cəlb olunması daxil olmaqla, QHT və digər təşkilatların hökumətin güc tətbiqi kimi təsvir etməsi kontekstində, ölkənin iki aparıcı mətbuat hüquqları təşkilatından biri avqust ayında öz fəaliyyətini dayandırmış və təşkilatın direktoru gizlənmişdir. Digər təşkilatlar isə öz fəaliyyətlərini əhəmiyyətli dərəcədə məhdudlaşdırmışdır.
Söz azadlığı: Konstitusiya söz azadlığını təmin edir, lakin siyasi cəhətdən həssas olan mövzularla bağlı hökumətin tətbiq etdiyi məhdudiyyətlər intensivləşib. Country Reports on Human Rights Practices for 2014 United States Department of State • Bureau of Democracy, Human Rights and Labor
Öncəki
iki il yarım ərzində təkcə may ayından etibarən 11 həbs faktı daxil olmaqla, ən azı 50 müstəqil və müxalifətçi siyasi fəala, jurnalistə, bloqqerə qarşı əsassız cinayət ittihamları ilə məhkəmə prosesləri və son məhdudlaşdırıcı qanunlarla yanaşı, Human Rights Watch 29 sentyabrda məlumat yaymışdır ki, azad fikir bildirməyə görə cəzaların tətbiqi “böhran səviyyəsinə” çatmışdır. Söz azadlığından istifadə etmiş şəxslərin həbs edilməsi fikir ayrılığına görə cəza verilməsi üçün hakimiyyətin məhkəmə sistemindən istifadə etdiyi barədə narahatlıqların yaranmasına səbəb olmuşdur. Bundan başqa, hökumət siyasi və vətəndaş cəmiyyəti tərəfindən təşkil edilən aksiyalara nəzarət etməklə tənqidə maneə olmağa cəhd etmişdir.
vasitələri hökumətin siyasi fəaliyyətlərinə dair fərqli fikirlərini ifadə etmişdir. Qəzetlərin tirajı əksər hallarda 5,000-i keçməyərək aşağı olaraq qalmışdır. Müvafiq məlumatlara görə, müxalifət yönümlü qəzetlər bir sıra distributorların onları daşımaqdan imtina etməsi səbəbindən Bakıdan kənarda yalnız məhdud sayda mövcud olmuşdur.
Amerikanın Səsi, AA\AR və BBC daxil olmaqla xarici yayımların FM radio tezliklərində yayımlanması qadağa olaraq qalmışdır. 3 dekabr tarixli məqaləsində Prezident Administrasiyasının rəhbəri Ramiz Mehdiyev AA\AR işçilərini təxribatçı fəaliyyətdə günahlandırıb. 26 dekabr tarixində polis reyd keçirmiş və AA\AR -in Bakı bürosunu bağlamışdır. Reyd zamanı polis seyfi sındıraraq açmış və maliyyə sənədləri, kompüterlər, sərt diskləri müsadirə etmişdir. AA\AR-in verdiyi məlumata görə, səlahiyyətli orqanlar 27-28 dekabr həftə sonlarında Bakı işçilərinin bəzilərini məcburi şəkildə evindən çıxararaq onları sorğu-suala tutmuş, ən azı bir işçinin öz evindən çıxarkən tam şəkildə geyinməsinə imkan verməmişdir. Polis ardıcıl olaraq rayon müxbirlərini sorğu-sual etmişdir.
Yerli QHT-lər ilin sonuna qədər ən azı 12 jurnalist və bloqqerin siyasi məhbus olduğunu hesab etmişdir. Məsələn, 19 apreldə səlahiyyətli orqanlar Zerkalo qəzetinin jurnalisti Rauf Mirqədirovu Türkiyədən deportasiyasından sonra həbs etmiş və qəsdən casusluq və dövlətə satqınlıqda ittiham olunaraq məhkəmə öncəsi həbsə məhkum etmişdir. Səlahiyyətli orqanlar Mirqədirovu Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə həll edilməsini təşviq edən fəaliyyətlərə cəlb olunarkən casusluq etməkdə ittiham etmişdir. Digər halda, 15 may tarixində səlahiyyətli orqanlar Bizim Yol qəzetinin jurnalisti, müstəqil xəbərlər internet səhifəni Moderator-un redaktoru və insan hüquqları QHT-sinin rəhbəri Pərviz Həşimlini silah qaçaqmalçılığına görə səkkiz illik həbsə məhkum etmişdir. Hər iki mətbuat vasitəsi korrupsiya və insan haqlarından sui-istifadə hallarını işıqlandırması ilə tanınmışdır.
Country Reports on Human Rights Practices for 2014 United States Department of State • Bureau of Democracy, Human Rights and Labor
hüquqlarını müdafiə etdiyinə görə yaxşı tanınmış müstəqil jurnalist Xədicə İsmayılovanı həbs etmiş və şəxsi özünəqəsd həddinə çatdırmaqda ittiham olunaraq iki ay müddətinə məhkəmə öncəsi həbsə məhkum etmişdir. Onun həbsindən iki gün əvvəl, dekabrın 3-də Prezident Administrasiyasının rəhbəri Ramiz Mehdiyev İsmayılova daxil olmaqla jurnalistləri hökumət əleyhinə fəaliyyətdə günahlandırmışdır. O, ATƏT-in İnsan Ölçüsünün İcrası Görüşündən qayıtdıqdan sonra səlahiyyətli orqanlar ona qarşı oktyabrda səfər qadağası tətbiq etmişdir. “Amnesty International” İsmayılovanı vicdan məhbusu hesab etmişdir, bir sıra beynəlxalq jurnalist və insan hüquqları təşkilatları onun azadlığa buraxılmasını tələb etmişdir.
Səlahiyyətli orqanlar il ərzində həmçinin ölkənin aparıcı mətbuat hüquqları vəkilləri və təşkilatlarına da intensiv təzyiq nümayiş etdirmişdir. Beynəlxalq səviyyədə tanınmış mətbuat azadlığı vəkili, Reportyorların Azadlıq və Təhlükəsizliyi İnstitutunun (RATİ) sədri Emin Hüseynov iyulun sonlarında və avqustun əvvəllərində insan hüquqları üzrə tanınmış digər üç vəkilin həbsindən sonra qorxuya düşərək avqustun ortalarında gizlənmişdir. RATİ və Media Hüquqları İnstitutuna (MHİ) hökumətin təzyiq göstərməsi birincinin avqust ayında bağlanması və ikincinin fəaliyyət çərçivəsinə əhəmiyyətli məhdudiyyətlərin qoyulması ilə nəticələndi. Məsələn, hökumət rəsmiləri 8 avqustda RATİ-nin ofis avadanlığını müsadirə etmiş və 11 avqustda ofisi möhürləmişdir. Mətbuat azadlığı üzrə ATƏT nümayəndəsi və digər beynəlxalq mətbuat azadlığı müdafiəçiləri RATİ və onun sədri, MHİ və MHİ direktoru Rəşid Hacılı daxil olmaqla mətbuat azadlığı fəalları və təşkilatlarına qarşı intensivləşdirilmiş təzyiqi tənqid etmişdir. Avropa Şurasının insan hüquqları üzrə xüsusi səlahiyyətlisi Nils Muiznieksin məlumatına görə, Hüseynov polisin göstərdiyi təzyiqlər nəticəsində yüksək qan təzyiqindən və əvvəllər aldığı kürək nahiyəsindəki zədədən əziyyət çəkmişdir, onu müayinə edən həkimlər bildirmişdir ki, həbs edilərsə, Azərbaycan həbsxanasında sağ qalmaya bilər.
həmlənin olduğunu bildirmişdir. Bu həmlələrin hədəfində əsasən Azadlıq Radiosu, Azadlıq və Yeni Müsavat qəzetlərinin, Turan İnformasiya Agentliyinin və Obyektiv Televiziyasının jurnalistləri olmuşdur.
Digər bir nümunədə, 21 avqustda Turan jurnalisti, Demokratiya və QHT İnkişaf Resurs Mərkəzinin direktoru İlqar Nəsibov Naxçıvandakı ofisində döyülmüş və şüursuz formada aşkar edilmişdir. Nəsibov bildirmişdir ki, bu işdə bir neçə cinayətkarın əli olmuşdur, lakin səlahiyyətlilər yalnız bir nəfəri – Fərid Əsgərovu həbs etmişdir. Hökumətyönümlü mətbuat iddia etmişdir ki, hücum içkili dostlar arasındakı davanın nəticəsində meydana gəlmişdir. Sentyabrın 4-də polis “sağlamlığa qəsdən ağır zərər vurma ilə bədənə zəif xətərlər yetirmək” ittihamı ilə Əsgərovun əleyhinə cinayət işi açmışdır. Sentyabr 20-də polis eyni ittihamı
Country Reports on Human Rights Practices for 2014 United States Department of State • Bureau of Democracy, Human Rights and Labor
Nəsibovun da üzərinə qoydu. Noyabrın 4 və 5-də Naxçıvan məhkəməsi həm Əsgərov, həm də Nəsibovun əleyhinə qaldırılan ittihamları rədd etmişdir. Nəsibova edilən hücum beynəlxalq qəzəbə səbəb olmuş, Aİ və digər təşkilatlar bu hücumu Nəsibovun insan hüquqları üzrə fəaliyyəti və yerli hökumət rəsmilərini tənqid etməsi ilə əlaqələndirmişdir. Aİ və digər müşahidəçilər əvvəllər Nəsibova bir neçə dəfə hücum edildiyini və bunların cəzasız olaraq qaldığını qeyd etmişlər.
Hökumət fikir ayrılığına malik olan şəxslərə təzyiq göstərmək və bədnam etmək üçün mətbuatdan istifadə etmişdir. Məsələn, iyul ayında hakimiyyət müxalifət yönümlü Xalq Cəbhəsi Partiyasının fəalı olan Kəmalə Xəlilovanın cinsəl məzmunlu videosunu internetdə yaymışdır. Xəlilovanın verdiyi məlumata görə, hakimiyyət müxalifətçi fəaliyyətini dayandırması üçün ona davamlı şəkildə təzyiq göstərmişdir və o, özünün ictimai reputasiyasının ləkələnməsinə cəhd kimi bu videonun hakimiyyət tərəfindən yayımlandığına əmin olduğunu bildirmişdir.
qüvvələri zorakılıq tətbiq etmiş və bəzi hallarda fiziki xəsarətlər yetirmişdir. Məsələn, Bakı Dövlət Universitetindəki fevral etirazı zamanı təhlükəsizlik işçisi Amerikanın Səsi jurnalisti Tapdıq Fərhadoğluya hücum etmişdir ki, bunun da nəticəsində ona təcili əməliyyat lazım olmuşdur. 29 dekabrda Bakı Apelyasiya Məhkəməsi səlahiyyətlilərin Fərhadoğluya hücum edən şəxs əleyhinə cinayət işinin açmaması barədə Fərhadoğlunun şikayətinin rədd edilməsini təsdiq etmişdir. Aşağı instansiyalı məhkəmənin hakimləri şahidlərin olmaması səbəbindən bu işin davam etdirilə bilməyəcəyi qənaətinə gəlmişdir.
səlahiyyətli orqanlar tərəfindən saxlanıldığı barədə məlumat yoxdur.
Jurnalistlər və mətbuat hüquqları rəhbərləri İran ruhanisi Böyük Ayatüllah Fazel Lənkəraninin adına fitva verdiyi jurnalist Rafiq Tağının 2011-ci ildə qətlə yetirilməsi üzrə və müstəqil redaktor, jurnalist Elmar Hüseynovun 2005-ci ildə qətlə yetirilməsi üzrə istintaqın aparılmasını tələb etməkdə davam etmişdir.
görə təzyiq göstərmişdir. Məsələn, jurnalist Arzu Qeybullayeva İstanbulda yerləşən Erməni qəzeti Agos-dakı işinə görə hədə-qorxu ilə üzləşmişdir. Azərbaycan xəbərlər saytı modern.az-a verdiyi müsahibəsindən sonra Qeybullayeva onun ermənilərlə iş birliyində vətənə satqınlıqda ittiham edilərək sosial mətbuat hədə- qorxuları və Azərbaycan mətbuatında bir sıra düşmən mövqeli məqalələrlə üzləşmişdir.
vasitələrinə hədə-qorxu gəlinməsi üçün istifadə olunmuşdur. Məlumata görə, il Country Reports on Human Rights Practices for 2014 United States Department of State • Bureau of Democracy, Human Rights and Labor
ərzində jurnalist və mətbuat vasitələri əleyhinə 59 məhkəmə işi qaldırılmışdır ki, iddiaçılar 2.5 milyon manat (($3.1 milyon) kompensasiya tələb etmiş; məhkəmələr nəticədə 180,000 manat (($225,000) cərimə tətbiq etmişdir.
olaraq qalmış və əmək haqları, vergilər, dövri məhkəmə cərimələrini ödəməkdə problemlər yaşamaqda davam etmişdir. Əksəriyyətinin maliyyələşməsi siyasi partiyalara, nüfuzlu sponsorlara və ya Dövlət Mətbuat Fonduna əsaslanmışdır. Müxalifyönümlü qəzet olan Azadlıq uzun zaman təzyiq altında olduqdan sonra maliyyə problemləri səbəbindən iyul ayının sonlarında və avqust ayının əvvəllərində nəşri dayandırmış, lakin nəşriyyat evinə qalan borcunun üçdə birini ödədikdən sonra nəşrə davam etmişdir. 31 mayda nüfuzlu müstəqil qəzet olan Zerkalo hakimiyyətin siyasi təzyiqləri ilə əlaqədar yaranan maliyyə çətinliyi səbəbindən nəşrini dayandırmışdır.
Hökumət bəzi dövlət kitabxanalarının müxalifyönümlü və müstəqil qəzetlərə abunə olmasını qadağa etmiş, dövlət təşkilatlarının müxalifyönümlü qəzetlərdə reklam verməsinin qarşısını almış və özəl şirkətlərin müxalifyönümlü mətbuatda reklam yerləşdirməməsi üçün təzyiq göstərmişdir. Bunun nəticəsində müxalifyönümlü mətbuatda ödənişli reklam olmamışdır. Siyasi şərhçilər qeyd etmişdir ki, bu təcrübələr müxalifyönümlü və müstəqil mətbuat vasitələrinin öz jurnalistlərinə ödəyə biləcəyi əmək haqlarını azaltmışdır ki, bu da hökumətyönümlü mətbuat vasitələrinin kvalifikasiyalı kadrları öz tərəfinə çəkməsinə səbəb olmuşdur. Bundan əlavə, beynəlxalq mətbuatın monitorinq hesabatları göstərmişdir ki, Vergilər Nazirliyi məmurlarının hədə-qorxusu mətbuatın müstəqilliyini bir qədər də məhdudlaşdırmışdır.
dağıtmış və metrolarda çap materiallarının bütün növ satışına qadağa qoymuşdur, bu isə müxalifyönümlü və müstəqil qəzetlərin yayılmasını davamlı olaraq azaltmışdır. Müşahidəçilər bildirir ki, bunun üçün köşklər tikilmişdir, lakin bu köşklərdə az sayda iqtidaryönümlü qəzetlər satılmış və qəzet-jurnal satışından çox, ərzaq xidməti göstərmişdir.
Senzura və Məzmun Qadağaları: Əksər mətbuat vasitələri özünü senzuradan istifadə etmiş və siyasi cəhətdən həssas olan mövzulara hökumətin qorxusundan toxunmamışdır.
Milli Televiziya və Radio Şurası tələb edir ki, yerli, özəl televiziya və radio stansiyaları xaricdən gələn xəbər proqramlarını tam şəkildə yayımlamasın.
Böhtan haqqında qanunlar\Milli Təhlükəsizlik: Böhtan cinayət pozuntusudur. Country Reports on Human Rights Practices for 2014 United States Department of State • Bureau of Democracy, Human Rights and Labor
Qanun böhtanla ittiham olunan şəxslərdən böyük miqdarda cərimələr tutmağa və üç ilə kimi həbs cəzası verməyə icazə verir. Diffamasiya da qadağandır və 100- 1,000 manat (($125 - $1,250) cərimə və altı aydan üç ilə qədər həbs ilə cəzalandırılır.
İnternet Azadlığı
Hökumət ümumən İnternetə çıxışı qadağa etməsə də və məhdudlaşdırmasa da, habelə onlayn məzmunu senzuradan keçirməsə də, İnternet xidmət provayderlərindən lisenziya almağı, Kommunikasiya və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyi ilə rəsmi razılaşmalar əldə etməyi tələb etmişdir. Beynəlxalq Telekommunikasiya Birliyinin statistikasına görə, ölkə əhalisinin təqribən 70 faizi il ərzində İnternetdən istifadə etmişdir. Qanun internetdə böhtançılıq və təhqirə görə cərimə tətbiq edir. Məlumata görə, hökumət demokratiya fəallarının internet kommunikasiyasına nəzarət etmişdir. Məsələn, il ərzində saxlanmış və ya həbs edilmiş bir çox gənc fəallar hökumətin korrupsiyası və insan hüquqlarının internetdə pozulmasını tez-tez tənqid etmişdir. Ömər Məmmədovun mühakimə edilməsindən başqa, hakim dairələr digər iki Facebook fəalını – Elsevər Mürsəlli və Əbdül Ədilovu narkotik maddə saxlamaqda ittiham edərək onları 2 aprel və 27 mayda müvafiq olaraq beş il və beş il yarım həbsə məhkum etmişdir. 3 iyulda apelyasiya məhkəməsi Mürsəlli prezidenti dəstəklədiyini bəyan etdikdən sonra onun məhkumluğunu iki ilə azaltdı. Mürsəlli əfv edilmiş və 17 oktyabrda azadlığa buraxılmışdır. Freedom on the Net –in 2013-cü il üzrə illik hesabatında Freedom House əsas texniki qadağaların olmadığını qəbul etmiş, lakin “internet üzərindən fikrini bildirənlərin dövlət tərəfindən daha çox təzyiqə, hədə-qorxuya və cəriməyə tuş gəldiyini” müşahidə etmişdir.
Freedom House həmçinin 2012-2013-cü illərdə müxalifyönümlü internet səhifələrin artdığını qeyd etmişdir. Müxalifətə və bəzi müstəqil QHT internet səhifələrinə olan hücumların inkar edilməsi barədə məlumatlar daxil olmuşdur. Məsələn, Reportyorların Azadlıq və Təhlükəsizliyi İnstitutunda olduğu kimi, müxalifət qəzeti olan Azadlıq, xəbər portalı Contact.az və AA\AR-ın internet səhifələri hücumlara məruz qalmışdır. Naxçıvanda internet səhifələrin blok edilməsi daha geniş yayılıb.
Hökumət bəzi hallarda təhsil azadlığını məhdudlaşdırmışdır.
Country Reports on Human Rights Practices for 2014 United States Department of State • Bureau of Democracy, Human Rights and Labor
Bəzi yerli müşahidəçilər hökumətin dövlət tərəfindən maliyyələşdirilən xaricdə təhsil proqramlarına iştirakçıların seçilməsi siyasətindən və seçim zamanı siyasi mənsubluğun nəzərə alınması ilə bağlı öz narahatlıqlarını ifadə etmişdir. Hökumət bu məlumatı inkar etmiş və seçim prosesinin şəffaf olduğunu iddia etmişdir.
Müxalifət partiyalarının üzvləri məktəb və universitetlərdə müəllim kimi iş tapmağın çətin olduğunu bildirmişdir. Hakim dairələr əvvəlki illərdə dövlət təhsil müəssisələrində çox tanınan müxalifət partiyası üzvlərini işdən azad etmişdir. QHT-lərin məlumatına görə, yerli icra hakimiyyəti orqanları, məsələn, mədəniyyət tədbirlərini qadağa etməklə azsaylı xalqların mədəniyyətini nümayiş etdirməsinin qarşısını almışdır
Qanunla toplaşma azadlığı təmin etsə də, hökumət bu hüququ məhdudlaşdırmışdır. Hökumət bəzən güc tətbiq etməklə və etirazçıları həbs etməklə sərbəst etiraz və toplaşmalara öz reaksiyasını bildirmişdir. Məsələn, 20 fevralda Bakı Dövlət Universitetinin yüzlərlə tələbəsi inzibati dəyişikliklərə etiraz etmək üçün toplaşmış, polis isə dörd nəfəri saxlamışdır. Növbəti gündəki gərginlik etirazçı Hüseyn Novruzlunun polis tərəfindən həbs olunması və döyülməsi ilə nəticələnmişdir. Məlumata görə, polis etirazı dayandırmaq üçün zor güc tətbiq etmiş və bir neçə tələbəni sorğu-suala çəkilməsi üçün polis idarəsinə aparmışdır.
Konstitusiya müvafiq hökumət orqanını əvvəlcədən məlumatlandırmaqla sərbəst toplaşmanı təmin etsə də, hökumət bu müddəanı əvvəlcədən icazə almağa dair tələb kimi təfsir etməkdə davam etmişdir. Bakının tanınmış ərazilərinə metro və avtobusla rahat gediş-gəlişin olmasına baxmayaraq, yerli rəsmilər bütün yürüşlərin əvvəlcədən təsdiq edilməsini və əsasən əlverişsiz yerlərdə keçirilməsini tələb etmişdir. Əksər siyasi partiya və QHT-lər bu tələbləri qeyri-məqbul hesab etmiş və konstitusiyaya uyğun olmadığını bildirmişdir. Ölkənin hər yerində səlahiyyətli orqanlar toplaşmaq azadlığını inkar edərək planlaşdırılmış ictimai yürüşləri qəbul etməkdən imtina etmişdir.
Qanun nalayiq hərəkətlərə görə üç ay, polisə müqavimət göstərməyə görə bir ay inzibati həbs cəzasına icazə verir. Məhkəmə qaydasına (o cümlədən cərimə ödəməmək) riayət etməyən şəxslər 500 manatdan 1,000 manata qədər (($625 - $1,250) cərimələnir və bir aya qədər inzibati həbs cəzasına məhkum edilir.
Konstitusiya birləşmə azadlığını təmin edir, lakin bu hüquqa qanunla müəyyən məhdudiyyətlər qoyulur və il ərzində edilən dəyişikliklər QHT-lərin fəaliyyətini məhdudlaşdırmışdır. Bu dəyişiklikləri etməklə hakimiyyət QHT-lərin Country Reports on Human Rights Practices for 2014 United States Department of State • Bureau of Democracy, Human Rights and Labor
fəaliyyətlərinə dair bir sıra cinayət-axtarış tədbiri həyata keçirmiş, bank hesablarını dondurmuş və yerli kadrlara hədə-qorxu gələrək bəzilərini həbsə atmışdır. Bu tədbirlər ən azı üç ofisin rəsmi olaraq bağlanması və təxminən 30 QHT-nin fəaliyyətlərinin dayandırılması ilə nəticələnmişdir (bax bölmə 5). Country Reports on Human Rights Practices for 2014 United States Department of State • Bureau of Democracy, Human Rights and Labor
Bir çox sayda hüquqi müddəalar mövcuddur ki, bunlar hökumətin siyasi partiyaların, dini qrupların, biznes qurumlarının və QHT-lərin fəaliyyətlərini nizamlanmasına imkan verir, o cümlədən QHT-lərin “hüquqi şəxs” statusunu almaq istədikləri halda onların Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyatdan keçməsini tələb edir. Qanun qeydiyyatla bağlı müraciətin daxil olmasından sonra 30 gün ərzində baxılmasını tələb etsə də (əlavə araşdırma tələb olunduğu hallarda əlavə 30 gün), qeyri-müəyyən, çətin və qeyri-şəffaf qeydiyyat prosedurları vətəndaşların birləşmək hüququnu məhdudlaşdırmaqla uzun gecikmələrin yaranması ilə nəticələnmişdir. Digər qanunlar da QHT filiallarında rəhbər xarici vətəndaş olduğu təqdirdə, müavinin mütləq Azərbaycan vətəndaşı olması tələbini irəli sürməklə birləşmək azadlığına məhdudiyyət qoyur. Hakimiyyət orqanları müntəzəm olaraq adının tərkibinə “insan hüquqları”, “demokratiya”, “institut” və “cəmiyyət” sözləri daxil olan QHT-lərin ərizələrini qeydiyyata almaqdan imtina etmişlər.
Qrant və ianələrin alınmasına təsir edən qanunlar nağd ianələr alan QHT-lər üzərində de-fakto qadağa qoymuş və QHT-lərin anonim ianələr almalarını və yaxud ümumi cəmiyyətin özündən müəyyən töhfələrdən faydalanmalarını demək olar ki qeyri-mümkün etmişdir.
Fevral ayında Prezident QHT-lər, qrantlar, hüquqi şəxslərin qeydiyyatı ilə bağlı inzibati məcəllə və qanunlarda bir sıra düzəlişləri təsdiq etmişdir ki bunlar da QHT-lərin fəaliyyətləri üzərində yeni məhdudiyyətlər qoymuş və qeydiyyatdan keçməmiş, müstəqil və xarici QHT-lər üçün bir çox sayda imkanları qapatmışdır. Bu düzəlişlər qeydiyyatdan keçməyən və xarici QHT-ləri məcburi olaraq bağlanma riski altında qoymuş, potensial fəal və donorların vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarına qoşulmamaları və dəstəkləməmələri ilə bağlı hədələyərək, onları fikirlərindən daşındırmış və QHT-lərin qeydiyyatdan keçməmiş yerli qruplara və yaxud QHT-lərin fərdi rəhbərlərinə qrant vermək imkanlarını məhdudlaşdırmışdır.
May ayında hakimiyyət orqanları bir çox sayda yerli və beynəlxalq QHT-lərin fəaliyyətləri və yerli idarəçiliyi ilə bağlı geniş miqyasda istintaq işlərinə başlamışdır. Bu istintaq prosesi təbii resursların idarə edilməsində şəffaflıq və insan hüquqları üzərində köklənmiş görkəmli müstəqil təşkilatları, həmçinin Azərbaycanlılara yardım edən beynəlxalq təşkilatları əhatə etmişdir. Nəticə olaraq ən azı üç təşkilat öz işçilərini davamlı təzyiqə və perspektiv olaraq həbs cəzasına məruz qalmaqdan qorumaq üçün bağlanmışdır. Verilən məlumatlara əsasən, hakim orqanlar il ərzində onlarla QHT- nin bank hesabını, həmçinin bir çox sayda təşkilat rəhbərinin şəxsi hesablarını dondurmuşdur. Yerli və beynəlxalq QHT-lər cinayət istintaq hallarını, həbsləri, bank hesablarının bağlanması və digər təzyiq tədbirlərini ölkə üzrə görülməmiş, vətəndaş cəmiyyəti üzərində sərt ölçülərin tətbiqi kimi qiymətləndirmişlər (bax Fəsil 5).
Country Reports on Human Rights Practices for 2014 United States Department of State • Bureau of Democracy, Human Rights and Labor
Yerli QHT-lərə yardımları daha da məhdudlaşdıran düzəlişlərin parlament tərəfindən təsdiqi və noyabrın 16-dan etibarən qüvvəyə minməsi ölkədə ciddi rezonans doğurmuşdur. Bu düzəlişlər əsasında qrantların və təşkilatların mümkün onlayn qeydiyyatı üçün zəmin yaransa da, donor təşkilatlar həm də hökumətdə qeydiyyatdan keçməlidirlər. 18 noyabr tarixinə verilən məlumatlara görə təxminən 30 QHT fəaliyyət göstərmək iqtidarında olmadıqlarına görə fəaliyyətlərini dayandırmışlar.
Hökumət 2009-cu ildə ölkədə fəaliyyət göstərmək istəyən xarici QHT-lərdən saziş imzalamalarını və Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyatdan keçmələrini tələb edən qanunla bağlı 2011-ci ilin qaydalarını icra etməkdə davam etmişdir. Ölkədə öz filialını qeydiyyatdan keçirmək istəyən xarici QHT-lərdən “Azərbaycan əhalisinin milli və mədəni dəyərlərini” dəstəkləmələrini nümayiş etdirmələri, dini və siyasi təbliğata cəlb olunmayacaqları ilə bağlı öhdəliyi üzərilərinə götürmələri tələb olunur. Fərman qeydiyyat proseduru ilə bağlı hər hansı vaxt məhdudiyyəti irəli sürmür və xarici QHT-ni qeydə almaqla bağlı qərar vermək üçün səmərəli şəkildə hökuməti qeyri-məhdud səlahiyyətlərlə təmin edir. 1 noyabr tarixinə görə 2013 və 2014-cü illər ərzində bu qaydalar çərçivəsində heç bir xarici QHT ölkədə qeydiyyatdan keçə bilməmişdir.
və heç bir qeydiyyat müraciətini geri çevirməmişlər. Bəzi ekspertlərin hesablamalarına görə təxminən 1000 QHT qeydiyyatsız qalmışdır.
Yüklə 492,93 Kb. Dostları ilə paylaş:
|