AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan respublikasinin təHSİl problemləRİ İnstitutu



Yüklə 3,82 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə21/41
tarix14.01.2017
ölçüsü3,82 Mb.
#5285
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   41

İSVEÇRƏDƏ TƏHSİL 

 

 



 

Исвечрядя tящсил бцtцн дцнйа юлkяляриндя бюйцk nöfuza mалиkдир. Исвеч-

рядя tящсили йцkсяk рягабяtгабилиййяtли еtmиш юзял фаktор щяm дя бир нечя хариcи 

дили юйрянmяk, бу дилляря юлkя щцдудундан хариcя чыхmадан онларын билавасиtя 

дашыйыcылары олан алmанлар, франызлар, инэилисляр, иtалйанларла цнсиййяtдя олmагла 

əldə etmək mцmkцндцр. Исвечрядя хариcи дилляри юйрянmяk перспеktиви бу cцр 

изащ едилир: юлkядя башлыcа Авропа дилляриндя данышан дюрд kюkлц халг йашайыр, 

онларын  mядяниййяtи  вя  mенtалиtеtи  иля  йахындан  tанышлыг,  чох  dəqiq  tяляффцз 

вярдиши вя дили дяриндян анлаmаг иmkаны йарадыр. 

Исвечря tящсил сисtеmи еля бир шяkилдя гурулуб kи, исtянилян дил mяktябиндя 

инэилис,  франсыз,  алmан,  иtалйан,  испан  дилляри  tядрис  олунур.  Исвечрядя  охуmаг 

kоmбиня едилmиш kурслара дахил олmаг вя ейни вахtда бир нечя дилдя охуmаьа 

иmkан  верир.  Бундан  башга, tящсил  сисtеmини  анжаг  йцkсяk kейфиййяtли  сtан-

дарtлар дейил, щяm дя аkадеmиk програmларын рянэарянэлийи фяргляндирир. 

Исвечрядя охуmагла йанашы гыш идmан нювляри: даь хизяkчилийи, сноуборд 

вя с. иля дя mяшгул олmаьа шяраиt вар. Она эюря дя бурада гыш tяtили заmаны дил 

юйрянmянин чохсайлы програmлары фяалиййяt эюсtярир. 

Исвечрядя  орtа  tящсилi  bitirənlər təhsillərini  Авропа  вя  Аmериkа  универси-

tеtляриндя даваm еtдирmяk цчцн ən yaxşı варианtдыр. Mящз бу сябябдян, сtа-

tисtиkайа эюря, бу эцн орtа щесабла дцнйанын 100-дян чох юлkясиндян эялmиш 

ушаг орtа tящсилини бу юлkядя алыр. 

Исвечрядя  орtа  tящсилин  ясас  mягсяди  дцнйанын  башга  юлkялярнин  tящсил 

сисtеmиня  уйьун  сtандарtларла  tящсилinin oлmасыдыр.  Бир  чох  mяktябляр  ейни 

вахtда  бир  нечя  сисtеmи  юзцндя  бирляшдирир,  чцнkи  арзу  едян  щяр  бир  шяхс 

Исвечрядя  юз  исtяйиня  уйьун  tящсил  ала  билсин  вя  онун  алдыьы  tящсил  сонраkы 

даваm еtдиряcяйи юлkянин tящсилиня mцвафиг олсун. 

Исвечря mяktябляриндя tящсилин цсtцнлцkляри дедиkдя, синифдя фянлярин чох 

сайда олmаmасы, йцkсяk ихtисаслы педагоъи щейяt, идmанa хцсуси диггяt, дцнйа 

универсиtеtляри tяряфиндян tанынан аttесtаtы вя с. эюсtярmяk лазыmдыр. 

Исвечрядя mещmанхана вя tуризm бизнеси еtалон сайылыр, бу исtигаmяtляр-

дя tящсил Исвечря tуризm сянайесинин чох гийmяtли tяжрцбясиня ясасланыр. Исвеч-

рядя  mещmанхана  вя  tуризm mенежmенtи  tящсили  инфорmасийа  tехнолоэийа-

ларыны, бейнялхалг mалиййя сисtеmлярини, mцщасибаt учоtуну, бир нечя хариcи дили 

вя бир чох башга mясяляляри юйрянmяйи бирляшдирир. Праktиk mяшьяляляр билавасиtя 

Исвечря даь kурорtларынын чохсайлы оtелляриндя kечирилир. 


  MÜDAFİƏ MAHMUDOV 

 

216 



Ширkяtляр бу програmлары tяkлиф едир: 

 



Исвечрядя орtа tящсил вя али mяktябя щазырлашmаг; 

 



Исвечря универсиtеtляри вя kоллеcляриндя али tящсил; 

 



16 йашдан йухары эянcляр вя йашлылар цчцн дил kурслары; 

 



Ушаглар вя йенийеtmяляр цчцн дил kурслары. 

Йашылачалан  mави  даь  силсиляляри,  эюз  гаmашдыран  бяйаз  гарла  юрtцлц 

зирвяляр,  эурулtу  иля  дяряляря  tюkцлян  шялаляляр,  саkиt  даь  эюлляринин  зцmрцд 

сулары.  Ябяс  йеря  дцнйада  ян  эюзял  даь  йерляринин  ады  Исвечря  иля  баьланmыр, 

mясялян: Подmосkовйе Исвечряси, Саkсонийа Исвечряси, Гафгаз Исвечряси. 

Русийа елиtасы цчцн ушаьы Исвечря mяktябиня эюндярmяk дябдир вя nöfuzlu 

сайылыр. Али mяktябляр дцнйайа онларжа Нобел mцkафаtы лауреаtы бяхш еtmишдир. 

Исвечрядя  щяm  юлkя  вяtяндашлары,  щяm  дя  яcнябилярин  али  tящсил  алmаг 

иmkанлары ейнидир. Доьрудур, mцяййян шярtляр дя вар, mясялян: яcнябинин Алп 

республиkасында tибб фаkцлtясиня дахил олmасы mцmkцнсцздцр: щяkиm пешяси о 

дяряcядя  популйардыр  kи,  универсиtеtляря  гябул  юлkянин  юз  вяtяндашларына 

kифайяt еtmир. Сtоmаtолоgiya вя байtарлыг фаkцлtяляри яcнябиляр цчцн баьлыдыр. 

“Фарmаkолоэийа” вя “Физиолоэийа” ихtисасларына яcнябиляри mящдуд сайда гя-

бул едирляр. 

Универсиtеtлярдя  хариcи  tялябялярин sayının  фаизи  чох  йцkсяkдир,  орtа  ще-

сабла 18 фаизя йахынdır. Cеневря Универсиtеtиндя бу рягяm 33 фаизя гядяр tяш-

kил едир. 

Сон илляр юлkя али mяktябляриня гябул оланларын цmуmи сайы хейли арtmыш-

дыр,  Исвечря  али  tящсилинин nöfuzu щяm  юлkядя,  щяm  дя  дцнйада  йцkсялир.  Бу-

нунла  бярабяр, tящсил  щаггы  нисбяtян  аздыр,  хариcи  tялябяляр  цчцн  сеmесtрдя 

500-дян 750 франkа гядяр tяшkил едир (mясялян, Луганода tящсил щаггы сеmесtр-

дя 4.000 франkдыр). Бир айлыг йашайыш хярcи 1850-2000 франkа баша эялир. Авро-

па юлkяляринин али mяktябляриня гябул едилян рясmи mящдудиййяt Исвечрядя tяt-

биг  едилmяmишдир.  Бу  юлkядя  универсиtеtлярин  tялябя  гябулу  проблеmини  башга 

цсулла  щялл  едирляр,  биринcи  tядрис  илиндян  сонра  хцсуси  иmtащан  kечирилир  вя 

tялябяляри сайcа азалдырлар. 

Русийадан олан абиtурийенtляря дахилолmа tяляблярини юлkянин алmандилли 

универсиtеtляри  иряли  сцрцр.  Биринcи  kурса  дахил  олmаг  цчцн  Русийа  али  mяk-

tябинин  mиниmуm  иkи  kурсуну  биtирmиш  tялябя  Фрибургда  хцсуси  гябул  kо-

mиссийасында яcнябиляр цчцн ващид иmtащаны верmялидир. 

Tядрисин  франсыз  дилиндя  апарылдыьы  Лозанна, Cеневря  вя  Невшаtели  уни-

версиtеtляриня дахил олmаг цчцн kаmал аttесtаtы йахшы гийmяtлярля олан Русийа 

mязунлары ващид иmtащан верmялидир. Универсиtеtи сечярkян онун nöfuzunu вя 

еkсперtлярин ряйини нязяря алmаг лазыmдыр, исвечрялиляр щесаб едирляр kи, игtисад 

елmини  Санkt-Галлендя,  щцгугу  Фрибургда,  Лозаннада,  Невшаtелидя, tарихи 

Невшаtалидя,  филолоэийаны  Cеневрядя  юйрянmяk  лазыmдыр.  Рийазиййаt,  дягиг 

елmлярi, mцщяндис иши вя mеmарлыьы Исвечрянин универсиtеt сtаtусуна mалиk иkи 


DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 

 

217


полиtехниk mяktябиндя юйрянmяk лазыmдыр. Щяр иkи полиtехниk mяktяб, башга 

универсиtеtлярдян фяргли олараг, юз гябул иmtащанларыны kечирир. 

Яcнябиляр  цчцн  ващид  иmtащан  щяр  ил  сенtйабр-оktйабр  айларында  Фри-

бургда  kечиriliр  вя  беш  иmtащан  верилир.  Абиtурийенt  дил,  рийазиййаt  вя  дцнйа 

tарихиндян  щансы  фаkцлtяйя  дахил  олmасындан  асылы  олmайараг  иmtащан  вер-

mялидир.  Ялавя  иkи  фянн  ися  абиtурийенtин  юз  сечиmиня  бурахылыр (cоьрафийа, 

физиkа, kиmйа, биолоэийа, иkинcи хариcи дил). 

Зяруряt олдугда иmtащанлара Фрибургда щазырлашmаг олар, щазырлыг kурс-

лары сенtйабрдан башлайыр вя 4.500 франkа йахын юдяниш верилир. Дил фянниндян 

зяифляря алmан вя франсыз дили kурслары tяkлиф едилир. Оktйабрдан ийун айынадяk 

вя йа йайда, ийулдан сенtйабра гядяр охуmаг олар. Яэяр дил mцвяффягиййяtля 

юйрянилибся, ващид иmtащан верилиб, аttесtаt алыныr, сонда сянядляр универсиtеtя 

верilir. Сянядляр паkеtиня дахилдир: 

 



яризя, 

 



эениш tярcцmейи-щал, 

 



хасиййяtнаmя, 

 



kаmал аttесtаtынын суряtи вя аkадеmиk арайыш, йяни сааtларын сайыны, зачоt 

вя иmtащан гийmяtлярини эюсtярmяkля kечилmиш али mяktяб kурсларынын сийащысы. 

Сянядляри  mай  айындан  эеc  олmайараг  эюндярmяk  лазыmдыр,  универсиtеtля 

йазышmа  иkи-цч  ай  вахt  апарыр. Tядрис  или  башланана,  йяни  оktйабра  гядяр,  яэяр 

биринcи  универсиtеt  иmtина  едярся,  сянядляри  ещtийаtдаkы  универсиtеtя  эюндярmяk 

лазыmдыр. 

Яэяр бцtцн сянядляр гайдасында олса онда, беля бир щал баш веря биляр. Ис-

вечря универсиtеtляри tялябяляря щансы щяжmдя вя няйи tядрис еtmяйи юзляри щялл едир. 

Она  эюря  дя  абиtурийенtин  Исвечрядя  али  tящсил  алmасы  цчцн  йеtяринжя  щазырлашыб-

щазырлашmадыьынын mцяййянляшmяси дя универсиtеt tяряфиндян юз яkсини tапыр. 

Гейд  едяk kи,  дили  tяkжя  Фрибургда  юйрянmирляр.  Щяm tанынmыш  бейнял-

халг лингвисtиk шябяkяляря, щяm дя аз tанынmыш олан Исвечря шябяkяляриня дахил 

олан  йахшы  mяktяблярdə,  Сцрихдя,  Лозаннада, Mонtредя  вя  юлkянин  бир  чох 

диэяр шящярляриндя юйрянmяk олар. 

Дил mяktябляринин айрылыгда яcнябиляр цчцн йарадылдыьы Бюйцk Бриtанийа 

вя башга юлkялярин бир чохундан фяргли олараг, Исвечря дил mяktябляриндя щяm 

яcнябиляр,  щяm  дя  юлkянин  дювляt  диллярини  юйрянmяляринин  файда  веряcяйини 

дцшцнян исвечрялиляр охуйур. 

Исвечрядя  франсыз,  алmан,  иtалйан  вя  инэилис  диллярини  яла  юйрядян  mяk-

tябляр вар вя kурсларын гийmяtляри Авропа mяktябляри иля mцгайися едиля билир. 

Бюйцk  Бриtанийада,  Алmанийада,  Франсада  дил  mяktябляриnin tялябяляри 

ясасян йерли аилялярдя галırlar, mənzil баща дейил və bu дил вярдишляринин инkишаф 

еtmяси  цчцн  дя  файдалыдыр.  Исвечрялиляр  ися  tялябяляри  kирайя  эюtцрmяйя  mейлли 

дейилляр. Оtелляр вя

 

апарtаmенtляр



 

ися бурада бащадыр. 

Йай дил kурслары вар вя бир сыра kоmmерсийа лингвисtиk mярkязляриnin бу 

kурслары  kоллеc  вя  универсиtеt kаmпусларына  yol  ачыр.  Бундан  башга,  бцtцн 



  MÜDAFİƏ MAHMUDOV 

 

218 



Исвечря универсиtеtляри юз йай дил kурсларыны tяшkил едир. Бир гайда олараг, йайда 

исtянилян дил юйрянян tялябя йаtагханаларда йер ала билир. 

Иsveчrяdя tяhsil. Юlkяdя vahid xalq maarifi sistemi yoxdur. 6-7 yaшыndan 

15-16 yaшыnadяk bцtцn uшaqlarыn tяhsili icbaridir. Яsas (ibtidai) mяktяb qяbul 

олунmа sistemинdяn asыlы olaraq 7-9 illikдир vя 2 mяrhяlяlidir. (4+3, 4+4 vя ya 

4+5). 1972-73-cц  dяrs ilindя ibtidai mяktяblяrdя 526 mindяn  чох, orta 

mяktяblяrdя ися 344 mindяn чox шagird oxuyurdu. Ali mяktяblяrdя (o cцmlя-

dяn 7 universitetdя) tяhsil mцddяti 3-5 il, bяzi fakцltяlяrdя 6 ildir. Bюyцk ki-

tabxanalarы: Bazel universitetinin kцtlяvi kitabxanasы (2 milyondan чox kitab: 

1977); Berndя Milli kitabxana (1.5 milyon kitab). Muzeylяri: Berndя tarix, 

rяssamlq, Bazeldя etnoqrafiya, Cenevrяdя incяsяnяt vя tarix muzeylяri vя s. 

ЫХ-ХЫ яsrlяrdя tяbiяtшцnaslыьa аид kitablar orta яsrin  яn iri mяdяniyyяt 

mяrkяzi olan Sankt-Qallen kиtабханасында cяmlяшmiшdi. 1465-ci ildя Иsveчrяdя 

ali mяtbяя  iшя salыndы. 15-16-cы  яsrlяrdя Bazel, Lozanna vя Cenevrяdя ilk 

universitetlяr yaradыldы. Biologiya, tibb, рiyaziyyat вя mexanikanыn inkiшafыna 

16-cы  яsrdя  Иsveчrяyя  mцhacirat etmiш hukenotlarыn tяsiri oldu. 17-ci яsrin 

яvvяllяrindя C.Byurki C.Neperdяn xяbяrsiz loqarifmi ixtira etdi. P.Эцldеn 

fыrlanma cisimlяrinin hяcmi vя sяthlяrinin tяyini haqqыnda teoremlяr verdi. 18-

ci  яsrin I yarыsыnda Jakob vя  Иohani Bernulli qardaшlarыnыn, L.Eylerin vя 

Q.Kramerin  яsяrlяri dцnya  шюhrяti qazandы. C.Malle-Favr Cenevrя universi-

teti nяzdindя astronomiйa kafedrasыnыn vя rяsяdxanыnыn яsasыnы qoydu. Иsveч-

rяdя bir sыra elm sahяlяrinin inkiшafы Alp daьlarыnыn  юyrяnilmяsi ilя baьlыdыr. 

Иsveчrя federativ dюvlяtя чevrildikdяn sonra (1848) Lozannada vя Surixdя Ali 

Politexnik mяktяblяr, Friburda, Nevшateldя yeni universitetlяr, Sankt-Qal-

lendя Kollec, Cenevrяdя Milli Иnsititut yaradыldы. A.Eyniшteynin, V.Paulinin 

вя с. fundamental iшlяri fizika elminin inkiшafыna эцcлц tяsir gюstяrdi. 

T.Koxerin (Nobel mцkafatы, 1909) qalxanabяnzяr vяzi xяstяliklяrinin 

юyrяnilmяsinя vя mцalicяsinя dair яsяrlяri tibb elminin inkiшafыna tяkan verdi. 

1952-ci ildя elmi tяdqiqatlarыn milli fondu, 1960-cы illяrdя hяmin fond яsasыnda 

Milli Tяdqiqatlar Şurasы, 1969-cu ildя daxili iшlяr departamenti nяzdindя еlm 

bюlmяsi yaradыldы. 20-ci яsrin II yarыsыnda riyaziyyat, geologiya, coьrafiya, 

biologiya, fiziologiya vя tibb xцsusilя inkiшaf etdi. V.R.Hess (1949) sinir 

sisteminin fiziologiyasы, T.Reyxшteyn (1950) isя endokrinologiya sahяsindяki 

tяdqiqatlara gюrя Nobel mцkafatы aldыlar. 

Исвечря  Федерал  Tехнолоэийа  Инсtиtуtу (ETH-Zurich-Swiss Federal 

Institute of Technology). Бу универсиtеt Авропанын ян нцфузлу, йцkсяk tядги-

гаt эюсtярижиляриня mалиk елm вя tехнолоэийалар mярkязидир. Бу дювляt инсtиtуtу 

1855-cи  илдя  йаранmыш,  иллиk  бцдcяси 1 mилйард 263,8 mилйон  ЖЩФ  Исвеçря 

франkыдыр (1ЖЩФ 0,979 АБШ долларына бярабярдир). Инсtиtуt Исвечрянин бюйцk 

шящяри  Сцрихдя,  Авропанын  mярkязиндя  йерляшир.  Бюйцk  Бриtанийанын 2009-cу 

илдя  апардыьы  дцнйа  универсиtеtляринин  рейtингиня  ясасян,  Исвечря  Федерал 

Tехнолоэийа Инсtиtуtу 100 ян йахшы али mяktяб арасында 20-cи йердя сыраланыб. 



DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 

 

219


7  феврал 1854-cц  илдя  Исвечря  дювляtинин  Федерал  парлаmенtи  “Дягиг, 

сийаси вя щуmаниtар елmляр mяktяби иля бирлиkдя Федерал полиtехниk mяktябинин 

йарадылmасы  щаггында”  ганун  гябул  едир.  Федерал  полиtехниk mяktяб 16 

оktйабр 1855-cи  илдян  фяалиййяtя  башлайыр  вя  Сцрих  шящяриндяkи  mцхtялиф  бина-

ларда  илk  дярсляр  kечирилир. Mяktябин  ясас  mягсяди  mилли  инфрасtруktурун 

эяляcяйини  гурmаг,  бцtцн  сащяляр  цзря  юлkядя  пешяkарлыг  сявиййясини  вя  mилли 

елиtанын  kарйерасыны  инkишаф  еtдирmяkдир. Mяktяб  йени  бинайа  kючmяk  цчцн 

mеmарлар арасында mцсабигя tяшkил едир вя няtиcядя 1858-1864-cц иллярдя онун 

лайищяси ясасында али mяktябин биналары tиkилир. 1911-cи илдян Полиtехниk Mяktяби 

Федерал Tехнолоэийа Инсtиtуtу адланыр. Инсtиtуt рящбярлийи Сцрих шящяриндя бю-

йцk tиkинtи лайищяляри щяйаtа kечирир. 1908-cи илдя Федерал Tехнолоэийа Инсtиtуtу 

tялябяляриня доktорлуг дяряcяси верmяk щцгугу газаныр. Бу дяряcя бир ил сонра 

илk дяфя олараг алtы kиmйачы tялябяйя верилир. 

Ы Дцнйа mцщарибясиндян сонра Федерал Tехнолоэийа Инсtиtуtу фяалиййяtи-

ни  даща  да  эенишляндирир. 1929-cу  илдя  инсtиtуtун  няздиндя  Щидравлиk  лабора-

tорийа вя Игtисади Бизнес Инсtиtуtу, 1933-cу илдя Tехниkи Физиkа Инсtиtуtу, 1937-

cи илдя Yöngöl Сянайе Tядгигаtлары Депарtаmенtи ачылыр. 1936-cы илдя инсtиtуtун 

президенtи  Арtур  Рон  “Инноваtив  фяалиййяt  сийасяtи”  програmыны  щазырлайыр, 

няtижядя 1942-жи илдя Исвечря Mилли Елm Фонду йарадылыр. 1965-жи илдя Федерал 

Tехнолоэийа  Инсtиtуtу  яразисинин  эенишляндирилmяси,  йени  kорпусларын,  фаkцлtя-

лярин ачылmасы вя с. исtигаmяtлярдя лайищяляр щяйаtа kечирир. Инсtиtуt бунун цчцн 

дювляtдян 444 mилйон франk mябляьиндя kредиt алыр. ХХ ясрин сонларында tарихя 

kоmпyutер  дюврц  kиmи  дцшян  щяр  бир  универсиtеt mцхtялиф  лайищяляр  щяйаtа 

kечирmяйя  башлайыр.  Федерал  Tехнолоэийа  Инсtиtуtу  да  баш  верян  йенилиkляри, 

эедян просесляри нязяря алараг, 1981-cи илдя  Инфорmаtиkа вя mаtериалшцнаслыг, 

1987-cи  илдя  ися  Еkолоэийа  елmляри  депарtаmенtляри  йарадыр. 1989-cу  илдя 

инсtиtуt mцхtялиф депарtаmенt вя mцяссисяляря бюлцнцр. 

1990-cы иллярин сонларындан башлайараг инсtиtуt Болонйа ислащаtлары чярчи-

вясиндя  иш  апарыр. 1993-cц  иллярдя  Федерал  Tехнолоэийа  Инсtиtуtунун  депарtа-

mенtляри tядриcян бцдcя mцсtягиллийи ялдя едир. Инсtиtуt глобал шябяkяйя гошу-

лур, инфорmасийа tехнолоэийаларыны mодернляшдирир вя елmи-tехниkи базасыны эе-

нишляндирир. Щазырда Федерал Tехнолоэийа Инсtиtуtу дцнйанын ян сцряtля инkишаф 

едян tящсил mярkязляриндян биридир вя инсtиtуt бура эялянляри ашаьыдаkы сюзлярля 

гаршылайыр: “Сабащын дцнйасына хош эялmисиниз!” 

Исвечря  Федерал  Tехнолоэийа  Инсtиtуtу  иkи  kаmпусдан  ибаряtдир.  Ясас 

kаmпус 1860-cы  илдя  Сцрих  шящяринин  mярkязиндя  йарадылыб. Mеmар  Гоtфрид 

Зеmпер  tяряфиндян  инша  едилmиш  бу  kаmпусун  биналары  неоkлассиk  цслубда 

tиkилиб. Йени kаmпус ися 1964-1976-cы иллярдя шящярин kянарындаkы Щюнгерберг 

яразисиндя  йарадылыб. Kаmпусун  яразисинин  сонунcу  дяфя  эенишляндирилmяси 

2003-cц  илdя olub вя  бурада  Mаtериалшцнаслыг, Mеmарлыг,  Иншааt,  Физиkа, 

Биолоэийа вя Kиmйа депарtаmенtляри йарадылыб. Щюнгерберг kаmпусуну “Елm 

шящяри”  дя  адландырырлар.  Исвечря  Федерал  Tехнолоэийа  Инсtиtуtунун  няздиндя 



  MÜDAFİƏ MAHMUDOV 

 

220 



ашаьыдаkы  депарtаmенtляр  фяалиййяt  эюсtярир: Mеmарлыг  вя  иншааt  елmляри; 

Mцщяндислиk; Tябияt елmляри; Сисtеmли исtигаmяtляндирилmиш елmляр; Mенежmенt 

вя  сосиал  елmляр.  Федерал  Tехнолоэийа  Инсtиtуtу  эюсtярилян  ихtисаслар  цзря 

баkалавр  вя  mаэисtр  щазырлайыр. Tядрис  Болонйа  просесиня,  аkадеmиk  наилий-

йяtляр  ися  kредиt  сисtеmиня  ясасян  апарылыр.  Инсtиtуt  дцнйанын  бир  сыра  универ-

сиtеtляри иля сых яmяkдашлыг едир. Бу али mяktябин tялябяляри tящсиллярини дцнйанын 

mцхtялиф  универсиtеtляриндя  даваm  еtдирmяk  иmkанына  mалиkдир.  Инсtиtуt 

tялябяляря, ялавя олараг, 15 mаэисtр програmы, mалиййя сащяси, kоmпyutер елm-

ляри, mиkро вя наносисtеm вя с. сащяляр цзря 130 tядрис kурсу tяkлиф едир. Ейни 

заmанда mцяллиmляр, башга яmяkдашлар цчцн kурс вя програmлар щяйаtа kе-

чирир. Щяmин програmлар, ясасян, педагоэиkа, йени tехнолоэийалардан исtифадя, 

инфорmаtиkа, хариcи дилляр вя tядрис сащяляринин юйрянилmясини ящаtя едир. 

Исвечрянин  ян  бюйцk kиtабхана  сисtеmи  Федерал  Tехнолоэийа  Инсtиtуtу-

нун kиtабханасыдыр. Kиtабханайа 6,9 mилйон kиtаб, ялйазmа, jурнал, хяриtя вя 

с. дахилдир. Сисtеm Инtернеt шябяkясиня гошулуб, охуcулар “Соурcинэ” адланан 

kаtалог  цзря  елmи  ядябиййаt tоплусу  иля  tаныш  олmаг  иmkанына  mалиkдир. 

Инсtиtуtун ясас kиtабханасы олан Tюkmя kиtабханада mеmарлыг, иншааt tехни-

kасы, сянайе, mеханиkа, елеktрониkа, kоmпyutер елmляри, kянд tясяррцфаtы, mа-

шынгайырmа, kянд вя mешя tясяррцфаtы, йершцнаслыг, биолоэийа, kиmйа, яcзачылыг, 

физиkа,  рийазиййаt,  бядян  tярбийyяси  вя  идmан,  няглиййаt, mаtериалшцнаслыг  вя 

башга  сащяляря  аид  kиtаблар  вардыр.  Федерал  Tехнолоэийа  Инсtиtуtунун  няз-

диндя ясас kиtабханадан башга, чохлу сайда kиtабханалар фяалиййяt эюсtярир. 

Инсtиtуt Исвечрянин бюлэяляриндян, хариci юлkялярдян олан tялябяляри, доk-

tоранtары, mцяллиmляри  вя  с.  яmяkдашлары  йашайыш  йери  иля  tяmин  едир.  Бунун 

цчцн 8 эцн əvvəlcə 1864-cц илдян фяалиййяt эюсtярян mянзил хидmяtи идарясиня 

mцраcияt еtmяли, Исвечря Федерал Tехнолоэийа Инсtиtуtуnда tящсил алmаьы вя йа 

ишляmяйи  tясдиг  едян  сяняд  tягдиm  олунmалыдыр. Mянзил  хидmяtи  идаряси  ися 

онлара  tялябя  йаtагханалары,  чохmянзилли  биналар  вя  айрыcа  евляр  tяkлиф  едир, 

mцраcияt  едян  шяхсляр  ися  исtядийи  mянзили  сечmяk  щцгугуна  mалиk  олур.  Бу 

mянзиллярдя 6 айлыг  йашайыш  щаггы 8,00 ЖЩФ  (Исвечря  франkы) tяшkил  едир. 

Шящярин  иctиmаи  няглиййаtы  олдугcа  ращаt  вя  сцряtлидир,  сярнишинляря  йцkсяk 

сявиййядя  хидmяt  эюсtярир.  Инсtиtуtда  баkалавр  вя  mаэисtр  пиллясиндя  tящсил 

щаггы 580 ЖЩФ,  бир  сеmесtр  tящсил  щаггы  ися 30 ЖЩФ  tяшkил  едир.1867-cи  илдя 

Исвеч kиmйачысы, mцщяндис Алфред Нобел динаmиtи kяшф едир. Бу kяшф дцнйада 

бюйцk сяс-kцйя сябяб олур. 1888-cи илдя mяtбуаtда А.Нобелин вяфаtы иля баьлы 

неkролог няшр едилир. Онун юлцmц барядя гейри-дягиг mялуmаtларын йайылmа-

сындан сонра 27 нойабр 1895-cи илдя Нобел Парисдя йерляшян Исвеч-Норвеч kлу-

бунда  вясиййяtнаmя  щазырлайыр.O,  вясиййяtнаmясиндя  вар-дювляtинин  йарысыны 

щяр ил физиkа, kиmйа, tибб, ядябиййаt вя сцлщ цзря ялдя едилmиш mцщцm наилий-

йяtляря,  ингилаби  ихtирайа  вя  cяmиййяtин, mядяниййяtин  инkишафына  бюйцk tющфя 

верmиш шяхсляря (mиллиййяtиндян асылы олmайараг), mцkафаt tягдиm олунmасыны 

гейд едир. 1900-cц илдя илkин олараг 31 mилйон Исвеч kрону mябляьиндя вясаиtя 



DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 

 

221


mалиk  Нобел  Фонду  йарадылыр. 2007-cи  илдя  бу  фондун  kапиtалы  tяхmинян 560 

mилйон АБШ доллары tяшkил едиб. 

Нобел mцkафаtынын илk tягдиmеtmя mярасиmи 10 деkабр 1901-cи илдя баш 

tуtур. 1969-cу  илдян  башлайараг  игtисадиййаt  сащяси  цзря  дя  mцkафаt tягдиm 

едилиб.  Лауреаt mцkафаtландырmа  заmаны  “Нобел  mеmориал  mцщазиряси”  иля 

чыхыш еtmялидир вя щяmин чыхыш сонрадан хцсуси kиtабда няшр едилир. 1901-ci илдян 

бу  эцня  гядяр  Федерал  Tехнолоэийа  Инсtиtуtу  дцнйайа 21 Нобел  mцkафаtы 

лауреаtы  бяхш  едиб.  Онлар  универсиtеtин  mязунлары  вя  бурада  чалышан  профес-

сорлар олуб. Физиkа сащясиндя дцнйанын tанынmыш алиmляри Алберt Ейншtейн вя 

Вилщелm Ренtэен бу инсtиtуtун ян mяшщур mязунларындан бири олубдур. 

Инсtиtуtда 372 профессор, 9049 инзибаtи  ишчи  чалышыр.  Инсtиtуtун  tялябяля-

ринин цmуmи сайы 15093 няфярдир. Онларын 30%-ни яжняби, 30,5%-ни ися гыз tяля-

бяляр tяшkил едир. Инсtиtуtда 3171 няфяр mаэисtр вя доktоранt tящсил алыр. Инсtиtуt 

Исвечрянин  диэяр  универсиtеtляри  kиmи  исвечряли  tялябяляри  гябул  иmtащаны  kечир-

mядян гябул едир. Бу инсtиtуtун tялябяси олmаг цчцн mаtура (Авсtрийа, Алба-

нийа,  Боснийа  вя  Щерсоговина,  Болгарысtан,  Хорваtийа,  Чехийа, Mажарысtан, 

Иtалийа, Лихtеншtейн, Mаkедонийа, Полша, Сербийа, Словаkийа, Уkрайна вя Ис-

вечря  орtа  mяktябляриндя  бурахылыш  иmtащанлары)  няtиcялярини  tягдиm  еtmяk 

лазыmдыр.  Яcняби  tялябяляр  цmуmи  иmtащан  вердиkдян  сонра  инсtиtуtа  гябул 

олунур.  Инсtиtуtда  абиtурийенtин  рийази  билиkляриня  диггяt  йеtирилир  вя  tядрис  яр-

зиндя дя бу фянн жидди юйрядилир. Баkалавр пилляси 6, mаэисtр пилляси 3 сеmесtр-

дян  ибаряtдир.  Сонунжу  сеmесtр  диссерtасийанын  йазылmасына  сярф  едилир.  Бир 

tядрис или 2 сеmесtря бюлцнцр. Биринжи kурсун иkинcи сеmесtринин сонунда tяля-

бяляр  иmtащан  верирляр.  Иmtащандан  kясилян  tялябяляр  онун  чяtинлийини  нязяря 

алараг,  иkинcи  дяфя  бу  сынагдан  kечmяkдян  иmtина  едирляр.  Инсtиtуtда  дярсляр 

алmан вя инэилис дилляриндя kечилир. 

Исвечря  Федерал  Tехнолоэийа  Инсtиtуtу  tяtбиги  елmляр  сащясиндя  фунда-

mенtал tядгигаtлара mалиkдир. Инсtиtуt tялябяляря елmин даваmлы инkишафыны an-

caq mилли  зяmиндя  дейил,  дцнйяви  шяkилдя  tяmин  едир.  Исвечря  Федерал  Tехно-

лоэийа Инсtиtуtунун tялябяляри эяляжяйин йцkсяk сявиййяли işçiləri olan mцtяхяс-

сисляриня чеврилир. 

Lozanna Federal Politexnik Mяktяbi (Ecole Polytechnique Federale de 

Lausanne).  Бу  универсиtеt  Иsveчrяnin Vaud kantonunun (bяzi  юlkяlяrdя inzi-

bati яrazi bюlgцsц) Lozanna шяhяrinin яtraf qяsяbяsi olan Ekublensdя yerlяшir. 

Bюyцk Britaniyanыn 2009-cu ildя apardыьы dönya universitetlяrinin reytinqinя 

яsasяn, Lozanna Federal Politexnik Mяktяbi 100 яn yaxшы ali mяktяb arasыnda 

42-ci, Avropa ali tяhsil ocaqlarы arasыnda isя 12-ci yerdя yerləşmişdir. Lozanna 

Federal Politexnik Mяktяbi Иsveчrяnin fransыzdilli hissяsindя yerlяшir. Юlkяnin 

almandilli vяtяndaшlarы  цчцn Sцrixdя  Иsveчrя Federal Texnologiya Иnstitutu 

fяaliyyяt gюstяrir. 1853-cц ildя yaradыlan  юzяl Lozanna пешя  иxtisas Mяktяbi 

1869-cu ildя Lozanna Dюvlяt Akademiyasыnыn texniki шюbяsinя чevrilir. 1890-

cы ildя Lozanna Akademiyasы universitet statusu qazanыr vя Lozanna Univer-



  MÜDAFİƏ MAHMUDOV 

 

222 



siteti adlandыrыlыr, texniki шюbяyя isя Lozanna Universitetinin Mцhяndislik 

Mяktяbi adы verilir. 1946-cы ildяn mяktяbin adы  dяyiшdirilяrяk Lozanna Uni-

versitetinin Politexnik Mяktяbi olur. 

1969-cu ildя Lozanna Universitetinin Politexnik Mяktяbi Lozanna Uni-

versitetinin tяrkibindяn чыxыr vя Иsveчrя Federal hюkumяtinin nяzarяti altыnda 

fяaliyyяt gюstяrmяyя baшlayыr. Mяktяb Lozanna Federal Politexnik Mяktяbi 

adlandыrыlыr. Mяktяbin missiyasы mцhяndis vя alimlяr hazыrlamaq, elm vя tex-

nologiyalar sahяsi  цzrя  юlkяdя  нцфузуну  сахлаmаг, sяnaye mцяssisяlяri ilя 

яmяkdaшlыq qurmaqdan ibarяtдиr. 

1943-cц ildяn Lozanna Federal Politexnik Mяktяbi Lozanna шяhяrindя 

Avenyu Kortda qяdim Hotel Savoy binasыnda yerlяшirdi. 1971-ci ildя Ekub-

lens шяhяrяtrafы qяsяbяsindя ali mяktяbin yeni binasыnыn tikintisinя baшlanыlыr. 

Binanыn rяsmi aчыlышы 1978-ci ildя baш tutur. Mяktяbin bцtцn bюlmя  vя  mяk-

tяblяri bu kampusa kючцrцlцr.  Яn sonuncu buraya kючяn mцяssisя 2002-ci 

ildя Memarlыq departamenti olur. 

2010-cu ildя Lozanna Federal Politexnik Mяktяbinin illik bцdcяsi 

753000000 Иsveчrя frankы miqdarında olub. Lozanna Federal Politexnik Mяk-

tяbindя bakalavr vя magistr pillяlяrindя  tяhsil alan tяlяbяlяrin 1 semestrlik 

tяhsil haqqы 633 Иsveчrя frankы  tяшkil edir. Bundan яlavя, semestrin baшlan-

ьыcыnda isveчrяli tяlяbяlяr 50, яcnяbi tяlяbяlяr isя 110 Иsveчrя frankы mяblяьindя 

vergi  юdяmяlidir. Doktorantura pillяsindя  tяhsil almaq mяktяbdя pulsuzdur. 

Doktorantlardan sadяcя 1200 Иsveчrя frankы mяblяьindя vergi alыnыr. Tяhsilin 

davam etdirilmяsi pillяsindя uzunmцddяtli proqramlar цчцn 1160, qыsa-

mцddяtli proqramlar цчцn isя 580 Иsveчrя frankы  юdяmяk lazыmdыr. Lozanna 

Federal Politexnik Mяktяbinin tяlяbяlяrя ayыrdыьы tяqaцdцn miqdarı ildя 5000-

16000,  Иsveчrя  hюkumяtinin  яcnяbi tяlяbяlяrя ayыrdыьы  tяqaцdцn mяblяьi isя 

ildя 16000-19200 Иsveчrя frankы arasыnda dяyiшir. Bundan яlavя, mцxtяlif юzяl 

fondlar tяrяfindяn dя tяlяbяlяrя tяqaцd vя qrantlar tяklif олунур. 

Lozanna Federal Politexnik Mяktяbinin kampusu Ekublens шяhяrяtrafы 

qяsяbяsindя, Cenevrя  эюlцnцn sahilindя 55 hektar яrazidя yerlяшir. Tяlяbя 

шяhяrciyi tяxminяn 65 binadan ibarяtdir. Burada 1970-1980-ci illяrя aid Fun-

damental Elmlяr vя Memarlыq, Vяtяndaш vя Ekologiya Mцhяndisliyi, Maшыn-

qayыrma vя Elektrotexnika mяktяblяrinin binalarы, 1990-cы illяrя aid Mцhяn-

dislik Elmlяri vя Texnologiya, Kompyuter vя Kommunikasiya Elmlяri Mяk-

tяblяri institutlarыnыn binasы, Elmi Park, 2002-2004-cц illяrdя  dəb  цslubunda 

tikilmiш Mikrotexnika, Kommunikasiya vя Memarlыq institutlarы, Dяqiq Elm-

lяr Mяktяbi vя Texnologiyanыn Иdarяolunmasы Kollecinin binalarы vardır. Ali 

mяktяbin kampusunda 250-dяn чox laboratoriya vя tяdqiqat qrupu var. Mяk-

tяbin unikal quruluшu fяnlяrarasы tяdqiqatlarыn aparыlmasы vя mцxtяlif mцяssi-

sя vя tяшkilatlarla яmяkdaшlыq яlaqяlяrinin yaradыlmasыna imkan yaradыr. 

Lozanna Federal Politexnik Mяktяbinin nяzdindя  aшaьыdakы akademik 

mцяssisяlяr fяaliyyяt gюstяrir: Fundamental Elmlяr Mяktяbi; Mцhяndislik 



DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 

 

223


Mяktяbi; Memarlыq, Иnшaat vя Ekologiya Mцhяndisliyi Mяktяbi; Kompyuter 

vя Kommunikasiya Elmlяri Mяktяbi; Hяyat Elmlяri Mяktяbi; Sosial vя 

Humanitar Elmlяr Mяktяbi; Texnologiyanыn Иdarяolunmasы Kolleci. 

Lozanna Federal Politexnik Mяktяbindя oxumaq цчцn abituriyentlяr 

qяbul imtahanы vermir, tam orta tяhsil haqqыnda attestatыn (Иsveчrяdя matura, 

Almaniyada abitur) olmasы kifayяtdir. Mяktяbdя maшыnqayыrma, яsas elmlяr, 

kompyuter vя kommunikasiya, vяtяndaш  cяmiyyяti quruculuьu, hяyat haq-

qыnda, яtraf mцhit vя memarlыq sahяlяri цzrя bakalavr vя magistr sяviyyяsindя 

13 tam tяdris proqramы tяklif olunur. Həmin proqramlar Bolonya prosesinin 

tяlяblяrinя cavab verir vя bunun nяticяsi olaraq tяlяbяlяr mцbadilя proqram-

larыnda iшtirak etmяk imkanы qazanыr, onlarыn dяrяcяlяri beynяlxalq sяviyyяdя 

tanыnыr. Mяktяb ERASMUS tяlяbя  mцbadilяsi proqramыnda iшtirak edir. 

Mяktяbin doktorantlarы  tяdqiqatlar aparmaqla yanaшы,  щяm  дя bir-birlяrinя 

qarшыlыqlы kюmяk edir, yцksяk sяviyyяdя ixtisaslaшdыrыlmыш kurslarla tяhsillяrini 

bitirirlяr. Doktorantlar burada zяngin elmi tяcrцbя vя infrastruktur яldя edir. 

Bilik vя bacarыqlarыnы mюhkяmlяndirmяk vя tяkmillяшdirmяk arzusunda 

olan шяxslяr цчцn bu ali tяhsil ocaьыnda Tяhsilin Davam Etdirilmяsi Mяktяbi 

fяaliyyяt gюstяrir. Mяktяbdя geniш spektrdя  mцhazirя  vя seminar kurslarы 

vardır. Bu modul proqramlar tяk fяrdi  шяxslяr  цчцn deyil, mцxtяlif  шirkяtlяr 

цчцn dя  nяzяrdя tutuluр. Lozanna Federal Politexnik Mяktяbi  Исвечряnin 

NEBIS kitabxanalar шяbяkяsinin  цzvцdцr. NEBIS kitabxana sisteminя 3 

milyondan  чox kitab, ейни  заmанда  nяшr, jurnal, qяzet,  Чin nadir kitablar 

kolleksiyalarы, lцüяt vя ensiklopediyalar, dяrsliklяr, elmi nяшrlяr, məlumatlar 

bazasы, CD vя DVD disklяr vя s. daxildir. 

Mяktяbdя 4000 nяfяr iшчi  чalышыr  вя 7000-dяn  чox tяlяbя  tяhsil alыr. 

Onlarыn 3700 nяfяrini bakalavr, 1600 nяfяrini magistrantlar, 1700 nяfяrini isя 

doktorantlar tяшkil edir. Son beш ildя qыz tяlяbяlяrin sayы mяktяbdя 30% artыb, 

mцяллиm vя tяlяbяlяrin 50%-ni яcnяbilяr tяшkil edir. Универсиtеtдя 107-dяn чox 

millяtin nцmayяndяlяrinя rast gяlmяk olar вя  бу  универсиtеt dцnyanыn  яn 

kosmopolit universitetlяrindяn biridir. 

Исвечря dцnyanыn яn bahalы юlkяlяrindяn бириdir vя burada yaшamaq in-

sanlara чox baha baшa gяlir. Lozanna Federal Politexnik Mяktяbindя tяlяbя-

lяrin yataqxana ilя  tяmin olunmasы  mяsяlяsi  чяtindir,  даща  доьрусу, burada 

tяlяbя yataqxanalarы yoxdur. Tяlяbяlяr юzlяri Lozanna шяhяrindя kirayя mяn-

zil vя otaqlar tapmalыdыr. Burada бир otaqda бир il qalmaq tяlяbяyя 7000 Исвеч-

ря frankыna baшa gяlir.Яlil tяlяbяlяr цчцn kampusda, elяcя dя Vaud kantorun-

da xцsusi шяraitli yataqxanalar, tяdris kabinetlяri var vя mяktяb belя tяlяbяlяrя 

lazыmi dяstяk gюstяrir. 

Mяktяbin kampusunda tяlяbяlяrin qidalanmasы  цчцn tanыnmыш restoran 

vя  чoxlu sayda kafelяrи var. Universitetin yemяkxanalarыnda qidalanmaq 

цчцn tяlяbяляр ayda 600 Исвечря frankı хяржляmяли olur. Kitab, kompyuter, kal-

kulyator vя s. dяrs lяvazimatlarы цчцn tяlяbя, orta hesabla 1200, geyim vя шяxsi 



  MÜDAFİƏ MAHMUDOV 

 

224 



яшyalar  цчцn ildя 2000, nяqliyyat, sыьorta vя digяr xяrclяr  цчцn isя ildя 3500 

Исвечря frankы xяrclяyir. Цmumiyyətlə tяhsil haqqы vя bцtцn digяr xяrclяr daxil 

olmaqla tяlяbяyя бир ilя 22000 Исвечря frankы lazыmdыr. 

Lozanna Federal Politexnik Mяktяbi tяlяbяlяrя geniш шяkилдя mяdяni vя 

idman tяdbirlяri tяklif edir. Bu mяqsяdlя burada чoxlu sayda qrup vя assosia-

siyalar yaradыlыb. Mяktяbdя  tяlяbяlяrя  yцksяk sяviyyяli tibbi xidmяt tяklif 

olunur. Kampusun яrazisindя siqaret чяkmяk qadaьan edilib. 

Lozanna Federal Politexnik Mяktяbinin mяqsяdi bцtцn dцnyadan  яn 

bilikli tяlяbяlяri cяlb etmяk, mяzunlarыnыn  яmяk bazarыna  чыxышыnы asanlaшdыr-

maqdыr. Mяktяbin mяzunlarы arasыnda  чoxlu sayda dцnya  шюhrяtli alim vя  iш 

adamlarыna rast gяlmяk olar. Lozanna Federal Politexnik Mяktяbi dцnyada 

яn aparыcы texnologiya institutlarыna чevrilmяk цчцn sяylя чalышыr. 

Sцrix Universiteti (University of Zurich).  Sцrix Universiteti Иsveчrяnin 

Sцrix шяhяrinin mяrkяzindя yerlяшir vя юlkяnin яn bюyцk ali mяktяbidir. 

Bюyцk Britaniyanыn "Times Higher Education Supplement – QS World 

Universities Rankings" jurnalыnыn 2009-cu ildя apardыьы  dцnya universitet-

lяrinin reytinqinя  яsasяn, Sцrix Universiteti 100 яn yaxшы ali mыktыb arasыnda 

Naqoya Universiteti ilя birlikdя 92-ci yerdя sыralanыb. Sцrix Universiteti 2010-

cu ildя dцnyanыn яn nцfuzlu universitetlяri arasыnda "Times Higher Education 

World University Rankings"in aчыqlamasыna gюrя 90-cы yerdя, "QS World 

University Rankings"in reytinq cяdvяlindя isя 101-ci yerdя  сыраланыб. Bu ali 

mяktяb "QS World University Rankings"in 2011-2012-ci tяdris ili цzrя tяrtib 

etdiyi reytinq cяdvяlindя 106-cы yerдя йерляшиб. 

1833-cц il aprelin 29-da Sцrix  шяhяrindя  fяaliyyяt gюstяrяn  Иlahiyyət, 

Hцquq vя Tibb kolleclяri yeni yaradыlmыш Fяlsяfя fakцltяsi ilя birlяшdirilir. Bu 

birlяшmя  nяticяsindя  Sцrix Universiteti yaradыlыr. Yeni aчыlmыш bu universitet 

Avropada kral vя ya kilsя tяrяfindяn deyil, dюvlяt tяrfindяn yaradыlmыш ilk ali 

mяktяb olur. Fяaliyyяtinin ilk ilindя universitetя 161 tяlяbя, 55 mцяllim qяbul 

olunur. 1847-ci ildяn universitetdя  qыz tяlяbяlяrя  fяlsяfя  mцhazirяlяrindя 

iшtirak etmяk icazяsi verilir вя 1866-cы ildя isя ilk qыz doktorant qяbul edilir. 

1859-cu ildя fakцltяlяr humanitar vя dяqiq elmlяr sahяlяrinя bюlцnцr. 1901-ci 

ildя universitetin bu sahя  цzrя  яn qяdim fakцltяsi olan Baytarlыq fakцltяsi 

yaradыlыr. 1905-ci ildя universitetin tяlяbяlяrinin sayы  sцrяtlя artaraq 1000 

nяfяri keчir. 1909-cu ildяn baшlayaraq Albert Eynшteyn Sцrix Universitetindя 

iki il nяzяri fizikanı юyrяnir vя fəlsəfə doktoru dərəcəsi alыr. 

1912-ci ildя Sцrix Universitetinin adы rяsmi olaraq tяsdiqini tapыr. Bir il 

sonra universitetin professoru Alfred Verner kimya цzrя Nobel mцkafatыna 

layiq gюrцlцr. 1914-cц ildя  Sцrix Universiteti memar Karl Mozer tяrяfindяn 

inшa edilmiш yeni binaya kючцrцlцr. Hяmin bina яsrarяngiz incяsяnяt nцmunя-

lяrindяn hesab olunur. 1923-cц ildя universitetin ilk nяшri "Sцrix tяlяbяsi" dяrc 

edilmяyя baшlanыr. 1933-cц ildя  Sцrix Universiteti yaranmasыnыn 100 illiyini 

kечирир. 



DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 

 

225


Иkinci Dцnya mцharibяsindя Sцrix Universiteti чяtin vяziyyяt yaшasa da, 

tez bir zamanda юz inkiшaf mяrhяlяsinя  qяdяm qoyur. Bu inkiшafыn nяticяsi 

olaraq 1949-cu ildя universitetin professoru Valter Rudolf Hess tibb vя fizio-

logiya  цzrя Nobel mцkafatыna layiq gюrцlцr. Universitetin tяlяbяlяrinin sayы 

tяdricяn artыr, maddi-texniki bazasы mюhkяmlяndirilir, yeni tяdris proqramlarы 

qяbul olunur. 1975-ci ildя universitetin Toksikologiya Иnstitutu aчыlыr. 1985-ci 

ildя universitetdя Иnformatika fakцltяsinin tяlяbяlяrinin sцrяtlя artmasы mцшa-

hidя olunur. Иki il sonra universitetin professoru Aleks Mцller fizika цzrя No-

bel mцkafatыna layiq gюrцlцr. Artыq 1988-ci ildя ali mяktяbin tяlяbяlяrinin sayы 

20000-i keчir. Onlarыn çox hissəsi Biznes vя iqtisadiyyat, Psixologiya vя Peda-

qogika fakцltяlяrinin tяlяbяlяri tяшkil edir. 1992-ci ildя universitetdя  Hцquq, 

Иqtisadi tяdqiqatlar vя Politologiya fakцltяlяri fяaliyyяt gюstяrir. Universitet 

Шяrqi Avropa ali mяktяblяri ilя яmяkdaшlыьa baшlayыr. 

1996-cы ildя  Sцrix Universitetindя bir sыra islahatlar hяyata keчirilir, 

mцяllimlяrin  яmяkhaqqы  vя  tяlяbяlяrя  tяklif olunan kreditlяrin mяblяьi artы-

rыlыr. Иkи il sonra ali mяktяbdя Nevrologiya, Dяqiq Elmlяr vя Beynяlxalq Tяd-

qiqatlar mяrkяzlяri yaradыlыr. 2001-ci ildя Sцrix Universiteti vя Иsveчrя Federal 

Texnologiya Иnstitutu яmяkdaшlыq haqqыnda rяsmi sяnяd imzalayыr. Bir il son-

ra hяr iki ali mяktяb "Expo 02" milli sяrgisindя iшtirak edir vя nяhяng ada "in-

tellektual mяkan" layihяsini hяyata keчirir. 2006-cы ildя  Sцrix Universiteti 

nцfuzlu Avropa Tяdqiqat Universitetlяri Liqasыna цzv seчilir. 2008-ci ildя Av-

ropanыn  яn bюyцk elmi-tяdqiqat mяrkяzlяrindяn biri olan Sцrix Universiteti 

yaranmasыnыn 175 illiyini qeyd edir. 

2010-2011-ci tяdris ilindя Universitetin gяlirlяri цmumilikdя 1182700000 

Иsveчrя frankы olub. Hяmin vяsaitin 562500000-ni Sцrix kantorunun (Иsveчrя-

dя inzibati яrazi bюlgцsц) ayыrdыьы yardыm, 245300000-ni digяr federal kantor-

larыn yardыmlarы, 225600000-ni Иsveчrя Milli Elm Fondunun ayыrdыьы, 

103200000-ni universitetin gюstяrdiyi xidmяtlяr, 24700000-ni tяhsil haqqы, 

qalanlarы isя digяr vasitяlяr hesabыna яldя olunan gяlirlяr tяшkil edib. 

Ali mяktяbin xяrclяri isя  2009-2010-cu  tяdris ilindя 1166400000 Иsveчrя 

frankыna bяrabяr olub. Bu mяblяьin 711100000-ni яmяkdaшlar  цчцn, 

452100000-ni mцxtяlif kommersiya vя tяmir-tikinti iшlяri цчцn ayrыlan vяsait, 

qalanlarы isя башга xərclər олуб. 

2011-2012-ci tяdris ilindя  Sцrix Universitetindя  tяlяbяlяrin tяhsil haqqы 

bakalavr vя magistratura пилляlяrindя 640-690, doktorantura пилляsindя isя 140 

Иsveчrя frankы tяшkil edir. Яcnяbi tяlяbяlяr gюstяrilяn tяhsil haqqыndan baшqa, 

яlavя olaraq 100 Иsveчrя frankы юdяyir. Eyni zamanda tяhsil haqqыndan яlavя, 

bцtцn tяlяbяlяr semestr яrzindя universitetя 49 Иsveчrя frankы юdяmяlidir. Bu 

mяblяьin 6,50 Иsveчrя frankыnы universitetin Tяqaцd Fondu, 15 Иsveчrя 

frankыnы kitabxana, 25 Иsveчrя frankыnы Иdman Tяшkilatы, 2,50 Иsveчrя frankыnы 

isя  Tяlяbя Tяшkilatы  цzvlцyц  цчцn yыьыlan vяsait tяшkil edir. Universitetdя  бир 

ay tяhsil almaq цчцn tяlяbяyя  tяxminяn 1700-2000 Иsveчrя frankы lazыmдыр. 



  MÜDAFİƏ MAHMUDOV 

 

226 



Hяmin vяsaitя otaq (istilik sistemi daxil olmaqla 550 Иsveчrя frankы), telefon 

vя  иnternet (200 Иsveчrя frankы), dяrs  вясаиtляри (50-150 Иsveчrя frankы), 

qidalanma (400 Иsveчrя frankы), tibbi sыьorta (250 Иsveчrя frankы), nяqliyyat 

(80 Иsveчrя frankы), elяcя dя шяxsi xяrclяr (220-250 Иsveчrя frankы) daxildir. 

Sцrix Universitetindя ailя  bцdcяsi ildя 86000-300000 Иsveчrя frankыna 

bяrabяrдир  vя bu щяжmдян  аз olan щалда  tяlяbяlяr tяqaцd almaq hцququna 

malikdir. Sцrix Universitetinin яcnяbi tяlяbяlяr цчцn Hяmrяylik Fondu maliy-

yя durumu чяtin olan tяlяbяlяr цчцn vя yцksяk tяhsil nяticяlяri gюstяrяn яcnяbi 

tяlяbяlяrя ayda 650 Иsveчrя frankы  dяyяrindя

 

subsidiya ayыrыr.  Иsveчrя  dюvlяti 



tяrяfindяn яcnяbi tяlяbяlяrя Иsveчrя Federal tяqaцdц tяklif olunur. Иsveчrя Fe-

deral tяqaцdц magistrant vя doktorantlar цчцn nяzяrdя tutulur. Bu tяqaцdцn 

щяжmи tяlяbяnin semestr яrzindя gюstяrdiyi nяticяlяrdяn asыlы olaraq artыrыlыr. 

Sцrix  шяhяri  Иsveчrя Konfederasiyasыnыn  яn bюyцk  шяhяridir vя  юlkяnin 

шimal-qяrbindя  Sцrix gюlцnцn  яtrafыnda yerlяшir. Limmat чayы  шяhяri iki yerя 

ayыrыr,  шяhяr rцtubяtli

 

kontinental



 

iqlimя malikdir. Иkи milyona yaxыn  яhalisi 

olan шяhяr dцnyanыn яn iri maliyyя mяrkяzlяrindяn hesab olunur. Burada чox-

lu sayda игtисад institutlarы, nяhяng banklar, elяcя dя elmi-tяdqiqat mяrkяzlяri 

yerlяшir. Sцrix dцnyanыn  яn keyfiyyяtli hяyat tяrzinя malik vя  яn varlы  шяhяr-

lяrindяn бириdir. Шяhяrin gюrmяli yerlяrindяn Sцrix gюlцnц, Sцrix Иsveчrя milli 

muzeylяrini, Rietberq, Tram, Guild muzeylяrini, Qrossmцnster, Fraumцns-

ter, Mцqяddяs Pyotr kilsяlяrini, Zoologiya, Botanika, Чin, Uotilberq baьla-

rыnы, elяcя dя чoxlu sayda gюzяl memarlыq nцmunяlяrini qeyd etmяk olar. Sцrix 

mяdяniyyяt, opera, balet, teatr шяhяridir. Universitetin  binalarы  Sцrix  шяhяri-

нин бцtцн йерляриндя йерляшир. Tibb Tarixi Иnstitutu vя Muzeyi universitetin bir 

hissяsidir. Universitetdя 6 fakцltя  vя bir mяktяb fяaliyyяt gюstяrir:  Иlahiyyət 

fakцltяsi islahatчы ilahiyyətчilər

 

hazыrlayыr. Fakцltя ilahiyyət vя dinшцnaslыq 



цzrя tяdqiqatlar hяyata keчirir. Fakцltяdя "яhdi-яtiq", "яhdi-cяdid" (Иncilin vя 

baшqa xristian dini kitablarыnыn adы), Kilsяnin tarixi, Dini etika, Praktiki 

ilahiyyət, Dinшцnaslыq, Yaxыn  Шяrqin dini tarixi, Qяdim xaчpяrяstlik, Qяdim 

yяhudi dini, Иncilin юyrяnilmяsi, Yяhudi dili vя яdяbiyyatы, Hermenevtika, Di-

ni tяhsil, Dini fяlsяfя, Dinшцnaslыq, Sistematik vя praktiki ilahiyyət, Etika 

proqramlarы юyrяdilir.

 

Hцquq fakцltяsi universitetin nцfuzlu fakцltяlяrindяn biridir. Burada 



elmi  иш  vя qanun mяsяlяlяri  цzrя  tяdqiqatlar aparыlыr, höquq ixtisasы  цчцn  la-

zımlı hesab edilяn baza biliklяr  яldя olunur. Mяktяbdя bakalavr, magistra-

tara, doktorantura пилляlяri tяklif olunur. 

Иqtisadiyyat fakцltяsi iqtisadiyyat цzrя yeni elmi nяzяriyyя vя metodlarыn 

iшlяnmяsi, onlarыn юyrяnilmяsi mяqsяdini юзцндя яkс едир. Eyni zamanda mяk-

tяb iqtisadiyyat, siyasяt vя digяr elmi sahяlяr цzrя idarяetmя ixtisaslarы tяklif 

edir. Bakalavr, magistratura vя doktorantura пилляlяri  цzrя  mяktяbdя  Иqtisa-

diyyat, Menecment, Bank iшi vя maliyyя,  Иnformatika proqramlarы  tяklif 



DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 

 

227


olunur. Fakцltяnin nяzdindя  Иqtisadiyyat, Menecment, Bank iшi vя maliyyя, 

Иnformatika institutlarы fяaliyyяt gюstяrir. 

Riyaziyyat vя dяqiq elmlяr fakцltяsinин Qeyri-цzvi kimya, Fizika, Tяka-

mцl biologiyasы vя tяbiяtdяn istifadя, Coьrafiya, Riyaziyyat, Molekulyar bio-

logiya, Bitkilяrin biologiyasы, Sistematik botanika, Цzvi kimya, Fiziki kimya, 

Nяzяri fizika, Paleontologiya bюlmяlяri, Antropologiya Muzeyi daxildir. Uni-

versitetin Tibb Mяktяbi ilя Riyaziyyat vя  dяqiq elmlяr fakцltяsi, Biokimya, 

Molekulyar Onkologiya, Fiziologiya institutlarы, Texnologiya Иnstitutu ilя 

birlikdя Neyro-Иnformatika Иnstitutлары фяалиййяt эюсtярир. 

Иncяsяnяt fakцltяsi 1833-cц ildя yaradыlыb. Hяmin dюvrdя fakцltяdя fяlsя-

fя, klassika (yunan vя latыn dillяri vя mяdяniyyяtlяri), tarix kimi humanitar sa-

hяlяr яhatя olunur. Sonradan fakцltяyя filologiya, sosiologiya, incяsяnяt, mu-

siqi vя digяr elmlяr  яlavя olunur, filologiya vя tarix fяnlяrinin  istiqamətləri 

geniшlяnir. Hazыrda bu fakцltя universitetin sцrяtlя inkiшaf edяn fakцltяlяrin-

dяn biridir. Fakцltяnin  Цmumi dilчilik,  Цmumi vя  mцqayisяli  яdяbiyyatшц-

naslыq, Slavistika, Alman, Иngilis, Hind-Avropa, Hindologiya, Шяrqi Asiya 

(Yaponiya vя Чin), Fяlsяfя, Psixologiya, Pedaqogika, Tarix, Klassika, Filolo-

giya,  Шяrqшцnaslыq, Musiqi, Sosial antropologiya, Film tяdqiqatlarы departa-

mentlяri, Arxeologiya vя Arxeoloji Kolleksiyalar, Kompyuter Linqvistikasы, 

Orta vя Peшя Tяhsili, Xцsusi Tяhsil, Bяdii Tarix, Siyasi Elmlяr, Kommunikasi-

ya vя KИV, Sosiologiya institutlarы, Fonetik laboratoriyalarы fяaliyyяt gюstяrir. 

Vetsuisse fakцltяsi 3 departament, 11 institut vя Sцrix Baytarlыq xяstяxa-

nasыndan ibarяtdir. Bunlar kiчik heyvanlar departamentlяri, Baytarlыq, Bay-

tarlыq Biokimyasы  vя Molekulyar Biologiya, Baytarlыq Fiziologiyasы, Hey-

vanlarыn Qidalanmasы, Baytarlыq Bakteriologiyasы, Parazitologiya, Virusolo-

giya, Baytarlыq Epidemiologiyasы, Baytarlыq Patalogiyasы, Farmakologiya vя 

Toksikologiya, Qida Mяhsullarыnыn Tяhlцkяsizliyi vя Gigiyena, Heyvandarlыq 

Laborator Elmlяr institutlarыdыr. Fakцltяdя  tяkcя heyvanlarыn xяstяliklяri 

deyil, insan saьlamlыьы,  яtraf mцhitin patogen mikroorqanizmlяrdяn mцha-

fizяsi, heyvan vя insanlarыn xяstяliklяrinin biotibbi tяdqiqatlarы юyrяnilir. Tibb 

Mяktяbi bu sahя цzrя Иsveчrяnin яn bюyцk mяktяbidir. Mяktяbя Anatomiya, 

Angiologiya, Oftalmologiya, Biokimya, Dermatologiya, Endokrinologiya, 

diabet vя kliniki qidalanma, Qastroenterologiya vя hepatologiya, Kliniki ma-

malыq, Ginekologiya, Gematologiya, Ailя tibbi, Цrяk-damar cяrrahiyyяsi, Иm-

munologiya,  Иnfeksion xяstяliklяr vя epidemiologiya, Kardiologiya, Чяnя-цz 

cяrrahiyyяsi, Kliniki Яczaчыlыq vя toksikologiya, Neonatologiya, Nefrologiya, 

Neyrocяrrahiyyя, Nevrologiya, Nцvя tibbi, Qulaq, burun, boьaz vя boyun 

cяrrahiyyяsi, Onkologiya, Farmakologiya vя Toksikologiya, Fiziologiya, 

Plastik cяrrahiyyя, Pulmonologiya, Psixiatriya vя psixoterapiya, Radio-

onkologiya, Dюш, zяdя  cяrrahiyyяsi, Urologiya, Transplantasiya, Stomatolo-

giya, Pediatriya departamentlяri, Anesteziologiya, Biotibbi Etika, Biotibbi 

Mцhяndislik, Diaqnostik vя  Mцdaxilя Radiologiyasы, Eksperimental Иmmu-



  MÜDAFİƏ MAHMUDOV 

 

228 



nologiya, Kliniki Kimya, Kliniki Patalogiya, Tibbi Genetika, Tibbi Mikro-

biologiya, Tibbi Molekulyar Genetika, Virusologiya, Molekulyar Onkologi-

ya, Nevropatalogiya, Tibbi Mяhkяmя, Reproduktiv Endokrinologiya, Rev-

matologiya vя Fiziki Tibb, Иctimai vя Profilaktik Tibb institutlarы, Sцrix 

Uшaq, Psixiatriya xяstяxanalarы daxildir. 

Universitetdя bakalavr пилляsindя  dяrslяr,  яsasən, alman dilindя keчilir. 

Lakin son zamanlar ingilis dilindя tяdris olunan proqramlarыn sayы artыr. Dя-

qiq elmlяr vя biznes sahяlяri цzrя ingilisdilli proqramlar чoxluq tяшkil edir. 

Universitetin kitabxanasы  яsas, mяrkяzi vя bir neчя  kюmяkчi kitabxa-

nalara bюlцnцb. Яsas kitabxanada dяqiq elmlяr, riyaziyyat vя tibb sahяlяrini 

яhatя edяn kitablar toplanыb. Mяrkяzi kitabxana geniш  kцtlя  цчцn nяzяrdя 

tutulub. Kitabxanadan tяkcя universitetin tяlяbяlяri deyil, шяhяr sakinlяri vя 

digяr ali mяktяblяrin tяlяbяlяri dя istifadя edя bilяr. Kitabxanada bцtцn 

sahяlяrя aid kitablar var вя цmumilikdя kitabxanalarda 5 milyon cilddяn чox 

kitab вардыр. Universitetdə fakцltяlяrin, Tibb Mяktяbinin вя institutlarыnыn da 

kitabxanalarы fяaliyyяt gюstяrir. 

Sцrix Universitetinin сtруktур mяsяlяlяri ilя ali mяktяbin rektoru, akade-

mik mяsяlяlяr, elmi tяdqiqatlar, tяdris, fakцltя, Tibb Mяktяbinя aid olan iшlяr 

vя башга mяsяlяlяrlя цч vitse-rektor mяшьul olur. Universitetin maliyyя, insan 

resurslarы vя infrastruktur mяsяlяlяrinя inzibati iшlяr цzrя direktor nяzarяt edir. 

Universitetin  яmяkdaшlarыnыn  цmumi sayы 5382 nяfяrdir.  Яmяkdaшlarыn 507 

nяfяri professor, 2897 nяfяri elmi-pedaqoji, 1977 nяfяri isя inzibati-texniki iшчi-

lяrdir. Sцrix Universitetinin 15-dяn  чox professoru Nobel mцkafatыna layiq 

gюrцlцb. 

Sцrix Universitetindя  цmumilikdя 26168 nяfяr tяlяbя  tяhsil alыr. Tяlя-

bяlяrin 14754 nяfяrini qыzlar tяшkil edir. Яn чox tяlяbя Иncяsяnяt fakцltяsindя 

qeydя alыnыb (12482). Tяlяbяlяrinin sayыna gюrя ikinci yerdя  Hцquq (3720), 

цчцncц yerdя isя (3228) Riyaziyyat vя dяqiq elmlяr fakцltяsi durur. 

Universitetin yataqxanalarы yoxdur. Tяlяbяlяrin mяskunlaшmasы mяsяlяsi 

ilя digяr mцxtяlif mцяssisяlяr mяшьul olur. Yaшayыш yerlяrinя  tяlяbat  чox 

olduьundan tяlяbяlяr  яvvяlcяdяn axtarышa baшlamalыdыr. Sцrix Universitetinin 

tяlяbяlяri ilk анда  Иsveчrя Federal Texnologiya Иnstitutunun yataqxanala-

rыndan istifadя edя bilяr. Tяlяbяlяrя xidmяtlяr tяklif edяn mцxtяlif agentliklяr 

yataqxana bцlletenlяri  чap edir. Burada agentliklяrin tяklif etdiyi mяnzil vя 

evlяr, onlarыn qiymяtlяri, qoyulan шяrtlяr haqqыnda mяlumatlar юz яksini tapыr. 

Sцrix Universiteti bяшяriyyяtin mяdяni, sosial, iqtisadi inkiшafыnda  яn 

mцhцm xösusiyyətə malik elmi-tяdqiqat mяrkяzinя  чevrilmяk, Avropa vя 

dцnya kontekstindя bu sahяdя aparыcы yer tutmaq mяqsяdini daшыyыr. 

 

 

 



 

DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 

 

229


 

 


Yüklə 3,82 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   41




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin