Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri
“Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri”
Yüklə 6,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri”
|
“Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 127
Qafqaz Şeyxülislamına iki açıq məktub dərc edilmişdi. İstər birinci və istərsə də ikinci məktubda yazılır: nə üçün erməni, gürcü, rus qızları məktəblərdə başqa dərslərdən əlavə ana dilini oxuyurlar, amma Azərbaycan qızları isə öz ana dillərini oxumurlar: «Erməni, rus və gürcü qızlarının şəhadətnamələrindən belə məlum olur ki, erməni, rus və gürcü qızları özgə dərslərdən əlavə ilahi və ana dili oxuyublar. Amma müsəlman qızlarının şəhadətnamələrində yazılıb ki, elmi-ilahi və ana dili oxumayıblar. Cənab şeyx!.. Siz buyurdunuz ki, məktəbdə hər millətin qızlarına öz dinlərindən və dillərindən dərs verirlər. Amma istəmirlər ki, məktəbdə ayı on beş manatlıq bir müsəlman müəllimi saxlasınlar ki, iyirmi yaşında müsəlman qızları dərs oxuyub qurtaranda müsəlmanca adlarını yaza bilsinlər və müsəlmançılıqdan heç olmasa bir neçə söz öyrənsinlər» [13]. «Molla Nəsrəddin» jurnalının dil sahəsindəki siyasəti ardıcıl idi. Öz fəaliyyətinin 25 ili ərzində bu sahədə də demokratik cəbhə tutmuş və nəhayət qələbə çalmışdır. Ədəbiyyat 1. Uşinski K.D. Seçilmiş pedaqoji əsərləri. Bakı, 1953 2. Köçərli F. Seçilmiş əsərləri. Bakı, Elm, 1983 3. Məmmədquluzadə C. Əsərləri. I cild, Bakı, 1958 4. Məmmədquluzadə C. Əsərləri. I cild, Bakı, 1951 5. Molla Nəsrəddin» jurnalı. 1906, №1 6. Məmmədquluzadə C. Əsərləri. III cild, Bakı, 1967 7. Əfəndiyev R. «Təlimi-ümum» //«Təzə həyat» qəzeti, 1907, №31 8. Əhmədov H. M. XIX əsr Azərbaycan məktəbi. Bakı: «Maarif», 2000 9. «Molla Nəsrəddin» jurnalı. 1907, №32 10. «Molla Nəsrəddin» jurnalı. 1906, №2 11. «Molla Nəsrəddin» jurnalı. 1907, №8 12. «Molla Nəsrəddin» jurnalı. 1907, №22 L.N.Nagiyeva The main role of the magazine "Molla Nesreddin" for the struggle of the purest of the Azerbaijan language in the beginnig of the XX century Summary The article deals with the role of the magazine "Molla Nesreddin" for the struggle of the purest of the Azerbaijan language in the beginning of the XX century. They show that "Molla Nesreddin" plays an important role in the area of the native language. That is why most of people read it with great pleasure. The policy of language of the magazine was continuous. It had been continued this policy in democratic way for 25 year and at last overcame.
Zülfiyyə Nasir qızı Cəlilova AMEA Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin kiçik elmi işçisi E-mail: acelilov@gmail.com MULTİKULTURALİZM MÖVZUSU ÇƏRÇİVƏSİNDƏ ERMƏNİ ZİYALILARININ YARADICILIĞINDA AZƏRBAYCANLILARA MÜNASİBƏT (XIX-XX ƏSRİN ƏVVƏLLƏRİNDƏ) Açar sözlər: Azərbaycan, multikulturalizm, erməni, tolerantlıq. Keywords: Azerbaijan, multiculturalism, Armenians, tolerance. “Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 128
Multikulturalizm (çox mədəniyyətlilik) – bir çox cəmiyyətlərin xüsusiyyəti kimi plüralizmin mövcudluğunun etiraf olunması və inkişafı deməkdir. Multikulturalizm 1960-cı illərin sonunda Kanadada meydana gəlmişdir. Termin kimi o, 1970-ci illərdən elmi ədəbiyyatda geniş istifadə olunmağa başlamışdır. Multikulturalizm mədəniyyətlərin və sivilizasiyaların dialoqunun zəruri alətidir. Birgə yaşadığımız millətlərin mədəniyyətlərinin mahiyyətini, xüsusiyyətlərini, tarixini və nailiyyətlərini dərindən öyrənməliyik. Çünki bunları bilmədən onlara qarşı tolerant münasibət, onların nümayəndələrinə hörmət mümkün deyil. Həmçinin qarşılıqlı anlaşma, mədəniyyətlərin və sivilizasiyaların dialoqunu qurmaq mümkün deyildir. Multikulturalizm cəmiyyətin inkişafının məhsulu, cəmiyyətdə bas verən hadisələr tərəfindən meydana gəldiyinə görə o, öz mahiyyətinə görə ilk növbədə sosial hadisədir. Sosial hadisə kimi formalasan multikulturalizm digər sosial hadisələr (siyasətə, iqtisadiyyata, mədəniyyətə, mənəviyyata, ictimai şüurun müxtəlif formalarına və s.) təsir göstərir, onlarla qarşılıqlı münasibətdə olur.
Multikulturalizm bu günün siyasətdir. Bir siyasət olan multikulturalizm və tolerantlığın Azərbaycanda tarixi kökləri vardır. Tarixən gəlib çıxmış bu köklər müasir dövrdə də inkişaf edir. Başda prezidentimiz olmaqla dövlətimiz də multikulturalizmi dəstəkləyir. Ölkəmizdə yaşayan müxtəlif millətlər onların mədəniyyəti və dini buna misal ola bilər. Mövcud olan məscidlər, kilsələr, sinaqoqlar təmir olunur və qorunub saxlanılır. Multikulturalizm və tolerantlıq dedikdə dostluq və qonaqpərvərlik başa düşülür ki, bu da bizim ölkəmizin həyat tərzidir. Ölkəmizdə mövcud olan tolerantlıq Azərbaycan multikulturalizminin əsas sütunudur. Azərbaycanda müxtəlif mədəniyyətlərə, dinlərə tolerant yanaşma üstünlük təşkil edir və həmçinin qarşılıqlı hörmətə böyük önəm verilir. 2016-cı il “multikulturalizm” ili elan etməklə Prezident İlham Əliyev ictimaiyyətin qarşısında çox vacib tələblər qoydu. Bu tələblər Azərbaycanda multikultural dəyərlərin daha da inkişaf etdirilməsindən, bu dəyərlərin daha dərindən öyrənilməsi və təbliğindən ibarətdir (1). Tarixə nəzər yetirsək görərik ki, Azərbaycanın Rusiya tərəfindən işğalı və Rusiyanin yeritdiyi köçürmə siyasəti nəticəsində ölkəmizin etnodemoqrafik quruluşunda yeni etnik dəyişikliklər əmələ gəlmişdi. XIX əsrin əvvəllərində Azərbaycanın Rusiyaya birləşməsindən sonra çar Rusiyası tərəfindən ölkəmizə müxtəlif millətlərin nümayəndələri köçürülmüşdür. Daha sonra XIX əsrin II yarısı – XX əsrin əvvəllərində neftin çıxarılması ilə əlaqədar Bakıya ruslar, beloruslar, Ukraynadan gələn nümayəndələr köçürülmüşdülər. Onların arasında mühəndislər, qulluqçular, pedaqoqlar və fəhlələr də var idi. Göründüyü kimi köçürmə siyasəti nəticəsində ölkəmizə gəlmiş müxtəlif millətləri xalqımız qonaqpərvərliklə qarşılamış qardaşcasına onlara yer vermişdir. Onlarin müxtəlif dinə, mədəniyyətə mənsub olmasına baxmayaraq birgə yaşamış, dostluq və qardaşlıq əlaqələri yaratmışlar. Multikultural baxışların dərin köklərinin olmasını XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində Avropa xalqları – almanlar, polyaklar, estonlar, litvalılar, çexlər və b. da ölkəmizdə köçüb yaşaması bir daha təsdiqləyir. Ölkəmizdə müxtəlif millətlərin və müxtəlif məzhəblərə məxsus insanların birgə yaşaması, onların mədəni müxtəlifliklərinin qorunması, inkişafı və inteqrasiyaya yönəldilməsi multikultural münasibətlərin bariz nümunəsidir. Şimali Azərbaycan Rusiya tərəfindən istila olunduqdan sonra, bu ərazilərdə “cənnət” və “vətən” axtarmaq arzusunda olan ayrı-ayrı xristian xalqları sığınacaq tapmağa başladılar. Bu rus çarizminin müstəmləkə siyasətinin nəticəsi kimi dəyərləndirilməlidir. Bunların bir qismi (xüsusən də almanlar) diyarın iqtisadiyyatının və mədəniyyətin inkişafına böyük töhfələr verdi. XIX əsrin sonu – XX əsrin əvvəllərində Şimali Azərbaycanda, xüsusilə də Bakıda az qala dünyanın bütün millətlərinin nümayəndələrinə rast gəlmək olurdu. Bu aborigen yerli azərbaycanlıların böyük qonaqpərvərliliyindən irəli gəlirdi. Lakin təssüfləndirici haldır ki, bu qonaqpərvərlikdən sui-istifadə edənlər də oldu. Şimali Azərbaycanda özlərinə dövlət yaratdılar. İşğal olunmuş Azərbaycan torpaqlarından ermənilərə pay verən Rusiya qonaği ev sahibinə düşmən etdi. Bununla da milli ədavət toxumu səpilmiş oldu. Yaralı yerimiz olan Qarabağ məsələsində də dövlət başçımız səbir və təmkin göstərərək bizə örnək olur. Düşmən də olsaq onların içində hamının eyni fikirdə olmadığını müşahidə edirik. İsrafil Abbaslı “Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 129
“Azərbaycan həqiqətləri” adlı kitabında göstərir ki, həqiqətən erməni ədiblərinin içərisində həqiqəti etiraf etməyi bacaranlar vardır. Bu kitabda 40 a yaxın erməni ədəbi fikir nümayəndələrinin etirafları toplanmışdır (1, s. 4). Erməni yazıçısı Xaçatur Abovyan publisist yazılarında Azərbaycan türkcəsi, tarixi, mədəniyyəti, folkloru haqqında yüksək fikirlər söyləyir. Aşıq sənəti, bayatılar haqqında danışır. 1847-ci ildə yazdığı “Turçanka” novellasında insanların bir-birini sevməsini və sevginin azad olduğunu göstərirdi. O həmçinin folklor və etnoqrafiyada azərbaycanlıların və kürdlərin xalq mahnılarını toplayırdı (3, s. 23). Ermənilər Şimali Azərbaycana köçürüləndən sonra yerli əhali ilə qaynayıb qarışdı. Azərbaycan adət-ənənələrini, ədəbiyyatını, folklorunu, habelə mətbəxini öyrəndilər və mənimsəməyə başladılar. Azərbaycan türk dilini öyrəndilər. Şimali Azərbaycana köçürülmüş ermənilər arasında böyük hörmət sahibi olan Xaçatur Abovyan bütün bunları etiraf etməli olmuşdu. XIX yüzilin birinci yarısında yeni realist erməni ədəbiyyatının yaradıcısı Xaçatur Abovyan publisist yazılarında Azərbaycan Türkcəsi, tarixi, mədəniyyəti, folkloru haqqında yüksək fikirlər söyləyir. Abovyan etiraf eləyir ki, ermənilərdə bayatı deyilən bir şey olmayıb, biz bayatıları qonşularımız türklərdən götürmüşük. Abovyan bayatının çox gözəl, oynaq janr olduğunu, oxuyarkən insana misilsiz zövq verdiyini bildirir. Etiraf edir ki, erməni dili bayatıdan sonra çox şirinləşib. Azərbaycan Türkcəsi haqqında danışan Abovyan bu dilin hər mənada zənginliyini dilə gətirir, deyir ki, ermənilərdə folklor nümunələri birbaşa türkcə ifadə olunur. Aşıq sənəti, onun özünəməxsusluğu haqqında da danışır, deyir ki, qabaqlar ermənilərdə ermənicə dastan danışmaq, şeir demək ənənəsi yox idi. Abovyan etiraf edir ki, bunu da Azərbaycan Türklərindən götürmüşük. Qeyd edir ki, ermənilər uzun dövr ərzində Azərbaycan dastanlarını elə türk dilindəcə söyləyiblər, yaddaşlarında yaşadıblar: “Türk dili lənətə gəlsin, ancaq bu dil Allahın xeyir-duasını alıb. Bütün şadlıqlarda və toy mərasimlərində biz türkcə oxuyuruq” (3, s. 34). XIX yüzildə yaşamış digər tanınmış ermənilər də bu mənada ciddi etirafda bulunublar. Nalbandyanın fikrinə görə, Tarverdiyan adlı Azərbaycanın folklor materiallarını nəşr edən folklorçu yazır ki, Azərbaycan Türkcəsində yazıb-yaradan erməni aşıqlarının sayı 400-dən artıqdır. Bu fakt bir daha onu sübut eləyir ki, erməni aşıqları Azərbaycan Türkcəsində yaşayıb-yaradıblar (6, s. 20). Ermənilər etiraf eləyirlər ki, elə aşıqlar var, ancaq sırf Azərbaycan Türkcəsində yazıblar. Tarverdiyan yazır, bu aşıqları ona görə erməni adlandırmaq olar ki, onlar erməni ailəsində anadan olublar, amma yaratdıqları Azərbaycan mədəniyyəti xəzinəsinə daxildir. Ermənilərin tanınmış araşdırıcıları etiraf edirlər ki, Azərbaycan Türk xalq havaları, Koroğlu havaları onların musiqisinin formalaşmasına müstəsna təsir edib. Tarverdiyan daha sonra yazır ki, Avropa klassik musiqisi Qafqaz xalqları, o cümlədən ermənilər üçün təzədir, amma türk xalq nəğmələri tarix boyu yaşayaraq digər xalqlara, o cümlədən ermənilərin musiqi yaradıcılığına ciddi, təkanverici təsir edib. Tarverdiyan erməni xalqının Azərbaycan mahnılarına vurğunluğundan da yazırdı. XIX əsrin yeni realist erməni ədəbiyyatının davamçılarından olan Ağayanın Azərbaycan ədəbiyyatı, mədəniyyətini təqdir edən xeyli qənaətləri var. Erməni ədəbiyyatşünaslarının etirafları almış «Azərbaycan həqiqətləri» kitabının tərtibçisi İsrafil Abbaslı müxtəlif illərdə ermənicə, rusca çap olunmuş kitablardan topladığı sitatları aydınlığı ilə — səhifəsinə kimi göstərib: «Bu etirafları kitabda verilən mənbələrə əsasən tapıb tutuşdurmaq olar. Haxverdiyanın 1852-ci ildə Sayat Nova haqqında kitabı çıxıb, orada bu, Azərbaycan aşıq sənəti haqqında yüksək fikirlər söyləyir. Onun fikrini kitabda vermişəm. 1912-ci ildə erməni aşıqları ilə bağlı İzmirdə kitab çıxıb. Kitabın tərtibçisi xristianşünas olub. Tərtibçi kitabda həm ermənicə, həm də tükcə yazan erməni aşıqlarının şeirlərini çap edib. Araşdırmaçı müqəddimədə aşıq şeir şəkillərinin adlarını geninə-boluna çəkdikdən sonra yazır ki, bunların hamısı mənşə etibarilə türkcədir, türklərindir. 80-ə yaxın aşıq musiqisi havalarının tamamilə türkcə olduğunu yazır, etiraf edir ki, ermənilər bunların adlarını türklərdən götürüblər, bizdə bunların adları yoxdur. Bir sözlə, ermənilərin etirafları bitib-tükənmir. Emənilərin tanınmışları Azərbaycanın məşhur klassikləri Nizami, Nəsimi, Füzuli haqqında, habelə Azərbaycan bayatıları ilə bağlı etirafda bulunublar». Avetik İsakyanın Azərbaycan bayatılarının ermənicə nəşrinə yazdığı müqəddimə çox maraqlıdır: «Bu, ermənilərin tanınmış yazıçısıdır. İsaakyan yazır ki, Leninakanda (yəni keçmiş Gümrüdə) uşaq vaxtı Arpaçayın sahilində oynayırdıq. Yazır ki, o vaxtı sonradan həyat yoldaşım olacaq qızı istəyirdim. Deyir mən qıza Füzulinin bir qəzəlini söylədim, bunu deyəndə qızın üzü “Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 130
qızardı. Bu, o deməkdir ki, ermənilər həmişə Azərbaycan Türkcəsini gözəl biliblər, hər addımda Azərbaycan mədəniyyətindən, incəsənətindən bəhrələniblər. «Nizami Gəncəvi və erməni ədəbiyyatı» mövzusunda araşdırmada ermənilərin Nizami irsindən nə dərəcədə geniş bəhrələnməsi ifadəsini tapıb. Bütün bunlar isə Azərbaycan Türk mədəniyyəti, ədəbiyyatı, musiqisi, bir sözlə, özünəxməsusluğu, bənzərsizliyi haqqında ermənilərin etiraflarıdır. Manuk Abevyan tanınmış ədəbiyyat tarixçisi olub, 6 cildlik «Erməni ədəbiyyatı tarixi»ni yazıb. Qədim dövrlə bağlı yazır ki, erməni dili mürəkkəb sözlər sarıdan zəifdir, kasıbdır. Erməni dilinin bir sözünün neçə məna çaları yoxdur, ancaq türk dilində belə cəhətlər çox zəngindir. Ona görə də araşdırmaçı erməni qələm adamlarının Azərbaycan Türkcəsində yazıb-yaratmasını təbii qanunauyğunluq sayır». Aleksandr Minasoviç Şirvanzadə Şamaxıda doğulub. Erməni yazıçısının “Çest” 1885- ci ildə yazdığı roman, 1894-cü ildə yazdığı “Zloy dux” povestində həsəd və nifrətin bir arada olduğunu görürük (7, s. 34). O daha sonra Qnçak partiyasının üzvü olub. Erməniləri müdafiədə çıxışlar edib. Daha bir erməni yazıçısının adını çəkə bilərik. Sayat Novanın yaradıcılığında sosial və sevgi lirikası önəmli yer tuturdu. O öz əsərlərini Azərbaycan, gürcü və erməni dilində yazmışdır. 1956- cı ildə Azərbaycan şairi Məmməd Rahim “Sayat Nova” poemasını yazmışdır. O öz əsərində Sayat Novanın həyatının son günlərini və onun faciəli ölümünü göstərmişdir. Qətiyyətlə qeyd etmək olar ki, Məmməd Rahimin yazdığı bu poema da Azərbaycan xalqının siyasi simasının dostluq və barış zəminində əsas cizgilərdən birinə çevrilmişdir (5, s. 45). Azərbaycanın folklor materiallarını nəşr edən Tarverdiyan adlı folklorçu yazır ki, Azərbaycan türkcəsində yazıb yaradan erməni aşıqlarının sayı 400-dən artıqdır. O yazır ki, bu aşıqları ona görə erməni adlandırmaq olar ki, onlar erməni ailəsində anadan olublar, amma yaratdıqları Azərbaycan mədəniyyəti xəzinəsinə daxildir. Yusif Vəzir Çəmənzəminli də Eçmiədzində (Üçkilsə) olarkən, arxivlə tanış olduqda görür ki, burada Azərbaycan klassik ədəbiyyatı və şifahi söz sənəti ilə bağlı külli miqdarda material saxlanılır. İrəvanlı ziyalılardan Əkbər Yerevanlı (İrəvanlı) da bu sahədə bir sıra tədqiqatlar aparmışdır. Əkbər Yunis oğlu Suleymanov 1921-ci ildə İrəvanda doğulub. O filoloq olaraq Erməni və Azərbaycan qarşılıqlı ədəbi əlaqələri sahəsində ardıcıl tədqiqat aparmışdır. Onun erməni dilində “Erməni və Azərbaycan xalqlarının dostluğunun ədəbiyyatda inikası” (1955), “Cəlil Məmmədquluzadə və erməni xalqı” (1966), “Nəsimi” (1973) adlı əsərləri buna sübutdur. O “Azəri –erməni ədəbi əlaqələri, qədim dövrdən XVII -əsrin sonuna qədər” mövzusunda doktorluq dissertasiyası yazmışdır. Adını çəkdiyimiz bu ziyalıların əsərləri, tədqiqat işləri bir daha sübut edir ki, Azərbaycan xalqı ta qədimdən baş verən hadisələri həqiqətin dili ilə izah etməyə çalışmışdır. Erməni yazıçısı nə qədər etiraf etsə də, lakin biz onun əsərlərini oxuduqda orada azərbaycanlılara qarşı nifrətin olduğunu aydın şəkildə görürük. 1858-ci ildə çap olunan “Ranı Armenii” əsərində Rusiya-İran müharibəsi (1826-1828) illərində erməni xalqının həyatından, müsəlmanlara qarşı apardığı “azadlıq mübarizəsindən” necə bəhs etdiyini görürük. Tarixə nəzər yetirsək görərik ki, orta əsrlər Azərbaycan poeziyası nümayəndələrinin əsərlərində ümumbəşəri dəyərlərin təbliği məsələsi başlıca yerlərdən birini tutur. Azərbaycan ədəbiyyatında multikultural dəyərlərin öz ifadəsini tapdığını görürük. Səmimi dostluq və sevgi münasibətləri ilk klassiklərimizin, orta əsr və intibah dövrü şairlərimizin, maarifçi demokrat yazarlarımızın yaradıcılığında əsas yer tutur. Onlar öz əsərlərində ayrı-ayrı dinlərə, dillərə mənsub xalqlara qarşı hörmət bəsləyirdilər. Seyid Əzim “insan olmaq bir şəxsin müsəlman olub, olmasından asılı deyil” həqiqətinə inanır, Abdulla Şaiq “həpimiz bir günəşiz” deyir, Məhəmməd Hadi “qardaşımız, qardaşımız ey insanlar” insanlığa xitab edirdi. Ədəbiyyatımızda başqa dillərə səmimi münasibət hissinin təsviri öz dövrünün ictimai fikrinin bədii ifadəsi olmaqla yanaşı, eyni zamanda, öz dövrünün ictimai fikrini yönləndirmək cəhdinin təzahürüdür (2, s. 4). Azərbaycan eyni zamanda həm islam əməkdaşlıq təşkilatının, həm də Avropa şurasının üzvüdür. Bildiyimiz kimi Azərbaycan əhalisinin 96% ni müsəlmanlar, qalanını isə xristian, yəhudi və digər dinlərin nümayəndələri təşkil edir. Başqa xalqın nümayəndələrinə və dininə hörmət yazarlarımızın əsərlərində öz əksini tapmışdır. Müasir dövrümüzlə ayaqlaşan əsərlərdə görürük ki, multikulturalizm ayrı-seçkiliyə yol vermir, əksinə bütün xalqları birləşdirir. Buna baxmayaraq hər
“Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 131
bir ölkənin öz qaydaları, öz ənənələri vardır. Azərbaycan tarix boyu həmişə bölgədə, həm də qlobal miqyasda baş verən hadisələrin gedişatına təsir edə bilən ölkələr sırasında olmuşdur. Kökləri tarixdən gələn multikulturalizm siyasətini müasir dövrümüzdə Heydər Əliyev fondunun düşünülmüş sistemli fəaliyyətində də müşahidə etmək olur. Bu fəaliyyətdə multikulturalizmin mühüm aspektlərindən biri olan mədəniyyətlərarası əlaqələrin möhkəmlənməsi istiqaməti xüsusi yer tutur. Fondun prezidenti Mehriban Xanım Əliyevanın təşəbbüsü ilə keçirilən “Mədəniyyətlərarası dialoqda qadınların rolunun genişləndirilməsi”, “Qloballaşma şəraitində mədəniyyətlərin rolu”, “Çoxmədəniyyətli dünyada sülh şəraitində birgə yaşama”, “Azərbaycan tolerantlıq məkanı” layihələrini xüsusi qeyd etmək olar. Ədəbiyyat 1. 2016-cı ilin Azərbaycan Respublikasında “Multikulturalizm ili” elan edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı // Azərbaycan qəzeti, 12 yanvar 2016-cı il. 2. Аббаслы И. “Азербайджанские истины в армянских источниках”, Баку, 2008, 52 s. 3. Абовян Х.Раны Армении. Ереван, 1939, 267 c. 4. Abovyan Xaçatur. Seçilmiş əsərləri. VIII cild. Yerevan, 1958, 287 s. 5. Məmməd Rahim. Seçilmiş əsərləri. İki cilddə. II c, Bakı: Azərnəşr, 1957, 416 s. 6. Налбандян М. Полное собрание сочинений, Т. 1. Москва, 1954, 242 с. 7. Ширванзаде А. М. «Честь». М.-Л., 1927. 8. Ширванзаде А. М. Из-за чести. Тифлис, 1903. Calilova Z.N. AN ATTITUDE TOWARDS AZERBAIJANIS IN ARMENIAN INTELLECTUAL CREATIVITY THROUGH THE PRISM OF MULTICULTURALISM (EARLY 19-20 TH CENTURY) Summary The article said that multiculturalism in Azerbaijan has become one of the major side of political image of the country. Azerbaijan historically was land where representatives of different nations and religions lived in peaceful and friendly atmosphere. Prominent Armenian historians of the 19 th
and folklore.
Nigar Ağayeva, müəllim, AZMİU Nigar.aa@mail.ru Q.Q.MARKEZİN "100 İLİN TƏNHALIĞI" ƏSƏRİNDƏ ARXETİPLƏR VƏ SİMVOLLAR Açar sözlər: arxetiplər, simvollar, Ağsaqqal, qonaq, Həyat ağacı Key words: archetypes, symbols, elder, guest, Tree of life
Bir şeyi tapmaq üçün əvvəlcə axtarmaq lazımdır. Axtarış isə tapmaq istəyilə bağlı müəyyən ilkin biliyi nəzərdə tutur (K.Y). XX əsrin ən məşhur yazıçılarından olan Q.Q.Markez 6 mart 1927- ci ildə Kolumbiyanın Arakataka şəhərində anadan olub. Jurnalist kimi fəaliyyət göstərən yazıçı, qısa hekayələri, romanları, povestləri ilə dünya şöhrəti qazanıb.1951-ci ildə “Tökülmüş yarpaqlar” povestində ilk dəfə təsvir etdiyi Mokonda şəhərciyi ilə birgə, yaradıcılığına xas tənhalıq mövzusundan da istifadə edir. Magik realizim üslubunda 1967-ci ildə yazılan “100 ilin tənhalığı”
|