Az ərbaycan Respublikası Sə hiyy

1 

≤350 

hüceyr

ə/mkl 

Müalic

ə etmək (A)

 

1 

>350 

hüceyr

ə/mkl 

Müalic

əni təxirə 

salmaq 

(В) 

Klinik 

simptomlu 

şəxslər 

2 

≤350 

hüceyr

ə/mkl 

Müalic

ə etmək (A) 

2 

>350 

hüceyr

ə/mkl 

Müalic

əni təxirə 

salmaq 

(В) 

3 

CD4 sayından 

asılı olmayaraq 

Müalic

ə etmək(A) 

4 

CD4 sayından 

asılı olmayaraq 

Müalic

ə etmək (A) 

Müalic

ə tələb edən xronik  

B viruslu hepatit 

CD4 sayından 

asılı olmayaraq 

Müalic

ə etmək (В) 

Aktiv v

ərəm 

CD4 sayından 

asılı olmayaraq 

Müalic

ə etmək (С) 

Müalic

ə tələb edən C viruslu 

hepatit 

<500 

hüceyr

ə/mkl 

Müalic

ə etmək (В) 

>500 

hüceyr

ə/mkl 

ART-

ni başlamaq 

mümkündür (C) 

Hamil

ələr 

CD4 sayından 

asılı olmayaraq 

CD4 sayı >350 

hüceyr

ə/mkl-də, 

ART-nin t

ətbiqini 

2-ci trimestrd

ən 

başlamaq olar (A) 

Serodiskordant cütlükl

ərdə 

İİV-müsbət partnyorlar 

CD4 sayından 

asılı olmayaraq 

İİV-ə yoluxmamış 

cinsi partnyora İİV-in 

ötürülm

ə riskini 

azaltmaq m

əqsədilə 

İİV-müsbət partnyora 

ART-

ni başlamaq 

lazımdır 

Əgər  CD4  hesablanmasını  aparmağa  imkan  yoxdursa,  ART-nin 

başlanması  barədə  qərarı  yalnız  xəstəliyin  klinikasına  əsaslanaraq 

verm

ək olar (3 və yaxud 4-cü mərhələnin klinik əlamətləri).  

Virus yükünün 

əhəmiyyəti  

VY CD4 limfositl

ərinin  sayının  azalması  ilə  əlaqələndirilir. 

Yüks

ək VY (100 000 nüsxə/ml-dən artıq), CD4 limfositləri sayının 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 

19 

k

əskin azalma ehtimalını  yüksəldir. Bununla əlaqədar ART-yə 

başlamanın mümkünlüyünü CD4 limfositlərin >350/mkl və VY-nin 

100 000 nüsx

ə/ml-dən  yuxarı  olduqda  nəzərdən keçirmək məsləhət 

görülür. 

ART-

nin  başlanılması  üçün  VY  meyar  olmasa  da,  onun 

hesablanması  zəruridir. VY-nin  başlanğıc  göstəricisi sonralar 

müalic

ənin effektinin qiymətləndirilməsi üçün vacibdir (A). 

D

ərman preparatlarının davamlılığının təyini 

ART-y

ə  hələ  başlamamış  xəstələr  arasında  İİV-in                        

ARV  preparatlarına  davamlılığının  yayılma  dərəcəsi bir neçə 

faktordan  asılıdır,  o  cümlədən yoluxanlar  üçün ART-nin  əlçatan 

olduğu  zamandan, istifadə  olunan  ARV  preparatının  növündən və 

h

əmin 

preparatın 

İİV-in 

replikasiyasının 

nə 

d

ərəcədə 

z

əiflətməsindən. 

İYİ-lərin çoxunda ARV terapiyasının son nailiyyətləri sayəsində 

VY t

əyin olunmayan səviyyəyə  qədər  azalır. Buna görə  İİV-in 

davamlı ştammlarının ötürülməsinin səbəbləri aydın deyil. 

İİV  infeksiyası  diaqnozu  təyin edildikdən  sonra törədicinin 

d

ərmana  davamlılığının  qiymətləndirilməsi tövsiyəsi qüvvədə  qalır 

(A). X

əstələrdə  ARV  terapiyasına  başlamazdan  əvvəl törədicinin 

d

ərmana həssaslığının  öyrənilməsi  optimal ART sxeminin təyin 

edilm

əsinə  kömək edir. Dərmana həssaslığının  öyrənilməsinin 

yüks

ək  qiyməti  və  əlçatanlığının  məhdudluğu  bu  metodun  geniş 

istifad

əsinə maneçilik törədir. 

Pasiyentin yaşı 

Əlavə  8-də  sadalanan xəstəliklərdən  başqa  həm  İİV  infeksiyası 

özü, h

əm  onun  yaratdığı  immunçatışmazlığı  bir  sıra  xəstəliklərin 

yaranma riskini artıra, yaxud onların müalicəsinə mənfi təsir göstərə 

bil

ər.  Əyani  misal  hepatitdir.  HBV  və  HCV ilə  İİV  infeksiyalı 

x

əstələrdə  CD4 limfositlərinin  sayı  350-500 diapazonunda  olarkən 

ART-

ni başlamaq lazımdır (Cədvəl 6). 

İİV  infeksiyasının  yaşla  bağlı  xəstəliklərin, xüsusən də  ürək-

damar,  ağciyərlərin xronik obstruktiv xəstəlikləri, tubulo-  və 

qlomerulopatiyalar (İİV nefropatiyadan başqa), nevroloji və koqnitiv 

pozun

tular  (İİV  ensefalopatiyadan  başqa)  və  bədxassəli törəmələr 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 

20 

(QİÇS indikatorlu xəstəliklərdən başqa) yaranmasında rolunun olub-

olmaması  (və  müvafiq olaraq ART-nin bu xəstəliklərin  qarşısını 

almaqda  iqtidarı)  –  bu sual hələ  də  açıq  olaraq  qalır.  ARV 

terapiya

sını  klinik  simptomsuz  xəstələrdə  tətbiq edərkən, belə 

x

əstəliklərin  əmələgəlmə  riskini nəzərə  almaq üçün məlumatlar 

çatışmır.  Məlum deyil belə,  İYİ-lərə  ART xeyir, yoxsa zərər 

g

ətirəcək.  Eyni  zamanda,  QİÇS  indikatorlu  xəstəliklər hesab 

olunmayan diaqnozlu  x

əstələr – ağır böyrək xəstəliyi, ağır nevroloji 

v

ə  koqnitiv pozuntular olanlar və  yaxud  şüa-kimya  terapiyası  alan 

b

ədxassəli törəmələri olan xəstələrə  CD4-dən  asılı  olmayaraq     

ART-y

ə başlamaq lazımdır (В). 

İİV-in ötürülməsi 

ARV terapiyası  İİV-in başqalara ötürülmə  riskini azaltmaq,  İİV 

infeksiyalı  anadan  uşağa  ötürülməsinin  qarşısını  almaq  məqsədilə 

t

əyin edilir. Tədqiqatlar göstərir ki, ART İİV-in cinsi yolla ötürülmə 

riskini  azaldır  (В).  Görünür  ki,  analoji  şəkildə  İİV  infeksiyasının 

ümumi şpris və iynələrdən ötürülmə riski də azalır. Hesab olunur ki, 

ARV terapiyası fonunda, VY 50 nüsxə /ml-dən aşağı endikdə İİV-in 

cinsi yolla ötürülm

ə ehtimalı aşağı düşür. 

Son t

ədqiqatların  nəticələri ARV-terapiyanın  profilaktik 

m

əqsədlə  serodiskordant cütlüklərdə  İİV-müsbət partnyora təyini 

yolu il

ə  İİV-ə  yoluxmamış  cinsi  partnyorlarda  İİV-ə  yoluxma 

riskininin  azalmasını  təsdiq edir. Bu cür pasiyentlərə, CD4 

limfositl

ərin  sayından  asılı  olmayaraq,  ART-yə  başlamaq  lazımdır. 

Eyni zamanda pasiyent

ə ARV-terapiyanın əsas şərti izah olunmalıdır 

–  onlar d

ərk etməlidirlər ki, bir dəfə  başlanan  ARV-terapiya bütün 

h

əyatları boyu davam edəcək və ağır yanaşı təsirlərlə müşayiət oluna 

bil

ər

 

(В). Digər bütün hallarda ARV terapiyasının İİV infeksiyasının 

yayılması ilə mübarizədə effektiv profilaktik təsirinin olub-olmaması 

aydın deyil. ART-nin tətbiqi başqa təhlükəsizlik tədbirlərini, xüsusilə 

qoruyucu vasit

ələrdən istifadəni əvəz etməməlidir. 

Opportunist infeksiyaları olan xəstələrdə ART-yə başlama 

Oİ olan xəstələrə ARV terapiyasını CD4 limfositlərinin sayından 

asılı  olmayaraq  başlamaq  lazımdır  (Cədvəl 6). ART-yə  başlama 

zamanını seçərək aşağıdakılara diqqət yetirmək lazımdır: 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 

21 



 

mövcud  olan  Oİ-nin xarakteri (infeksiyasının  ağırlıq  dərəcəsi, 

d

ərman müalicəsinin əlçatanlığı) 



 

d

ərman preparatlarının  qarşılıqlı  təsiri;  Oİ  və  ARV  preparatının 

əlavə təsirləri 



 

dig

ər  Oİ-nin yaranma riskinə  və  İBİS-in  inkişafına  səbəb ola 

bil

ən immunçatışmazlığının dərəcəsi 

Oİ  olan  xəstələrə  müalicəyə  başladıqdan  və  müalicənin müsbət 

t

əsiri təsdiq edildikdən sonra tez bir müddətdə  (adətən, 2 həftədən 

gec olmayaraq) ART-y

ə  başlamaq  məsləhət görülür (А). Bu,        

CD4 100 hüceyr

ə/ml az olan xəstələr üçün xüsusilə vacibdir.  

Birinci sıra ART sxemləri  

Birinci  sıra  ART  sxemləri üçün əks  transkriptazanın  iki 

nukleozid

/nukleotid inhibitorunu (ƏTNİ) əks transkriptazanın qeyri-

nukleozid  inhibitorlarından  (ƏTQNİ)  biri  ilə  kombinasiya etmək 

m

əsləhət görülür. 

C

ədvəl 7. Məsləhət görülən birinci sıra ART sxemləri: əsas, 

alternativ v

ə münasib 

 

ART sxemi 

ƏTNİ-lərin kombinasiyası 

3-cü 

preparat 

1-ci 

preparat 

2-ci 

preparat 

 

M

əqsədyönlü 

2 ƏTNİ+ 

efavirenz 

lamivudin                        

v

ə ya 

emtrisitabin 

tenofovir 

efavirenz 

Alternativ 

2 ƏTNİ+ 

1Pİ/r və ya 

nevirapin

∗

 

tenofovir, 

abakavir

∗

 

v

ə ya 

zidovudin 

Pİ/r və ya 

nevirapin 

Münasib 

3 ƏTNİ 

zidovudin 

v

ə ya 

tenofovir 

abakavir

∗

 

v

ə ya 

tenofovir 

ARV  preparatlarının  məsləhət görülən  dozaları  Əlavə  6-da 

verilir. 

                                      

∗

 

Az

ərbaycan Respublikasında dövlət qeydiyyatından keçməmiş dərman vasitələri

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 

22 

ƏTNİ seçimi üzrə məsləhətlər 

Birinci  sıra  ART  sxeminin  əsas hissəsi  iki  ƏTNİ-nin 

kombinasiyasından ibarətdir:  



 

onlardan biri 

lamivudin,  yaxud  emtrisitabin  olmalıdır; 

emtrisitabin effektivlik v

ə  toksikliyinə  görə  lamivudinə 

ekvivalent hesab edilir v

ə  klinik  əhəmiyyətli yan təsirləri 

yaratmır.  Onlar  bir  birini  əvəz edə  bilər.  Əgər ART virusun 

replikasiyasını tam yatırmırsa, bu preparatlara davamlılıq tezliklə 

yaranır. 



 

ikinci  ƏTNİ-nin  kombinasiyasında  aşağıda  sadalanan  beş 

preparatlardan  biri  olmalıdır.  Onların  hamısı  virusa  qarşı  eyni 

aktivliy

ə malikdir (dərmanlara dözümlülük şərti ilə). ART rejimi 

İİV replikasiyasını tam yatırmırsa, preparatlara qarşı davamiyyət  

l

əng əmələ gəlir (əsas davamlılıq mutasiyalarının fərqlənməsinə 

baxmayaraq). Bu preparatların yan təsirləri fərqlidir. 

Timidinin qeyri-

analoqları 



 

Tenofovir zidovudin v

ə  stavudin ilə  müqayisədə  daha  yaxşı 

dözül

əndir. Əsas əlavə təsiri – böyrəklərin funksiyasının kəskin 

pozulmasıdır  (Fankoni  sindromu).  Bu  səbəbdən onu təyin 

etm

əzdən  əvvəl böyrəklərin  funksiyasını  müayinə  etmək 

lazımdır.  Bundan  əlavə, tenofovir sümüklərin  minerallaşmasını 

da poza bilir. 



 

Abakavir

∗

  –  VY yüks

ək  olan pasiyentlərdə, tenofovirlə 

müqayis

ədə,  virusa  qarşı  aktivliyi  daha  azdır.  Abakavir 

zidovudin v

ə  stavudindən  daha  yaxşı  dözüləndir. Lakin 

histouyğunluq  allelinin  HLA (B

*

5701)  daşıyıcısı  olan 

pasiyentl

ərdə müalicənin ilk 6 həftəsində abakavir hiperhəssaslıq 

reaksiyasını yaradır. Bu səbəbdən abakaviri təyin etməkdən əvvəl 

HLA (B

*

5701) mü

əyyən etmək üçün genetik müayinə 

aparılmalıdır.  Əgər HLA (B

*

5701)  tapılarsa,  abakavir  təyin 

edilmir. Abakaviri eyni yan effektli preparatlarla 

(trimetoprim/sulfametoksazol, nevirapin) t

əyin etdikdə, ehtiyat 

etm

ək  lazımdır.  Gizli  ürək-damar xəstəlikləri  olan  şəxslərdə 

                                      

∗

 

Az

ərbaycan Respublikasında dövlət qeydiyyatından keçməmiş dərman vasitələri

 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 

23 

abakavirinin  uzun müdd

ət istifadəsi  hallarda  ürəyin  işemik 

x

əstəliyinin əmələgəlmə riskini arta bilər.  



 

Didanozinin zidovudin (v

ə  ya emtrisitabin) və  efavirenz  ilə 

kombinasiyası virusa qarşı yaxşı aktivliyə malikdir. Didanozinin 

q

əbulu  zamanı  periferik  neyropatiya,  pankreatit,  uzun  müddət 

q

əbulu  zamanı  qeyri-sirrotik  portal  hipertenziyanın  əmələgəlmə 

t

əhlükəsi  artır.  Preparat  ucuzdur  və  daha təhlükəsiz və  yaxşı 

öyr

ənilmiş preparat olmadığı halda stavudini əvəz edə bilər. 

Timidinin analoqları 



 

Zidovudin (azidotimidin) üzr

ə ən çox məlumat və klinik təcrübə 

toplanmışdır:  o,  20  ildən  artıq  istifadə  olunur. Müalicənin ilk 

h

əftələri  ərzində  ürəkbulanma, anemiya və  neytropeniya kimi 

əlavə təsirləri ola bilər. Müalicənin tətbiqindən bir neçə il sonra 

lipodistrofiyaya g

ətirib çıxara bilər.  



 

Stavudin

∗

 

zidovudind

ən ucuzdur, dözüləbiləndir 

v

ə 

zidovudind

ən fərqli olaraq qantörətməni zəiflətmir. Lakin onun 

periferik neyropatiya,  laktasidoz v

ə lipoatrofiya  kimi ağır, uzaq 

əlavə  təsirləri  vardır.  Bu  səbəbdən istifadə  edilməsi, adətən, 

tövsiy

ə  olunmur.  Yalnız  qısa  müddət  ərzində  (6  aydan  artıq 

olmayaraq) zidovudini 

əvəz etmək üçün ehtiyat preparat kimi 

istifad

əsi mümkündür. Bədən çəkisindən asılı olmayaraq dozası 

30 mq günd

ə 2 dəfə tətbiq edilir. 

Timidinin qeyri-

analoqları  timidinin  analoqlarından  daha 

üstündür 

(В). Üstünlük vermə qaydası:  

tenofovir>abakavir>zidovudin>didanozin v

ə stavudin.  

Tenofovir v

ə  abakavirin

*

 

üstünlüyü  onların  daha  yaxşı 

dözül

əbilənliyidir. Abakavirin

*

  1-

ci  sıra  sxemlərində  istifadəsi, 

sxemin öz effektivliyini itirdiyi halda, 2-

ci  sıra  sxemlərdə  Pİ-lərlə 

kombinasiya  olunan  ƏTNİ-lərin  seçimini  artırır.  Hər iki dərman 

günd

ə  1 dəfə  qəbul edilir (qəbulu gündə  2 dəfə  tələb olunan 

timidinin analoqlarından fərqli olaraq). 

Dig

ər ƏTNİ və onların bəzi kombinasiyaları (məsələn tenofovir 

v

ə didanozinin kombinasiyası) birinci sıra ART üçün tövsiyə edilmir. 

Aşağıdakı dərman kombinasiyaları qəti qadağandır:  

                                      

∗

 

Az

ərbaycan Respublikasında dövlət qeydiyyatından keçməmiş dərman vasitələri

 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 

24 



 

zidovudin + stavudin

*

 



 

lamivudin + emtrisitabin 



 

didanozin + stavudin

*

 (xüsus

ən hamilələrdə) 

Üçüncü preparatın seçimi üzrə məsləhətlər 



 

Birinci sıra ART üçün sxemin tərkibindəki 2 ƏTNİ preparatına  

1 

ƏTQNİ  və  ya ritonavirlə  gücləndirilmiş  1  Pİ  əlavə  etmək 

tövsiy

ə olunur. 



 

3 

ƏTNİ-dən ibarət sxemlərin istifadəsi də tövsiyə olunur 

ƏTQNİ. Hazırda istifadəsi mümkün olan iki ƏTQNİ mövcuddur 

–  efavirenz v

ə nevirapin. Eyni zamanda onların yalnız birindən 

istifad

ə  etmək olar: hər  iki  preparatın  eyni  zamanda  təyini 

m

əsləhət görülmür.  



 

Ef

avirenzin  virusa  qarşı  aktivliyi  ən yüksəkdir. Onun digər 

d

ərman  preparatları  ilə  qarşılıqlı  təsir spektri vərəmin 

müalic

əsində  istifadə  edilən dərmanlarla eyni zamanda təyin 

edilm

əsinə  imkan verir. Pasiyent eyni zamanda vərəmin 

müalic

əsi üçün rifampisin qəbul edirsə, efavirenzə  üstünlük 

verm

ək lazımdır. 



 

Efavirenzin 

əsas 2 çatışmayan cəhəti vardır: MSS-yə toksik təsiri 

v

ə  teratogen effekti. Anamnezində  ağır  psixi  xəstəlik olan 

pasiyentl

ərə,  etibarlı  kontrasepsiyadan  istifadə  etməyən yetkin 

yaşlı  qadınlara  və  hamiləliyin ilk trimestrində  efavirenzi təyin 

etm

əkdən çəkinmək  lazımdır.  Bu  hallarda  nevirapin  alternativ 

hesab edilir. 



 

Nevirapinin effektivliyi efavirenzin effektivliyi il

ə  müqayisə 

edil

ə bilər. 



 

Nevirapin  immunosupressiyanın  səviyyəsi ilə  əlaqədar olaraq 

k

əskin hepatoksikliyə  malikdir.  Bununla  bağlı  onun  istifadəsi 

CD4 limfositl

ərinin sayı >250/mkl olan qadın və >400/mkl olan 

kişilər üçün məhdudlaşdırılır.  CD4  limfositlərinin daha yüksək 

miqdarı  nevirapinin  hepatoksikliyinin  daha  yüksək riski ilə 

əlaqələndirilir. 



 

Nevirapinl

ə  müalicə  zamanı  preparatın  dozasının  tədricən 

artırılması  vacibdir.  Onu daha  yaxşı  keçirilməsi üçün 200 mq 

günd

ə 1 dəfə, 14 gün ərzində təyin etmək lazımdır, daha sonra 

is

ə doza standarta qədər artırılır (gündə 2 dəfə 200 mq). 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 

25 



 

Nevirapini rifampisinl

ə  eyni zamanda təyin etmək olmaz. 

Nevirapinin metadonun metabolizmin

ə  təsir  olduğundan, 

metadonun dozasını korreksiya etmək lazımdır. 

Seçim  zamanı  efavirenz  nevirapinlə  müqayisədə  daha üstündür 

(В).  ƏTQNİ-yə  qarşı  davamlılıq  xas  olan  İİV-2 ilə  törədilmiş 

infeksiya zamanı, ƏTQNİ təyin edilməməlidir (В). 

H

əm efavirenz, həm də  nevirapini gündə  1 dəfə  qəbul etmək 

mümkündür.  Əgər  ART  virusun  replikasiyasını  tam  yatırmırsa,  bu 

preparatlara  davamlılıq  tezliklə  yaranır.  Bu  preparatların  oxşar 

reziste

ntlik  profili  olduğundan,  hər ikisinə  qarşı  tam, 

çarpazlaşdırılmış davamlılıq yaranır. 

H

ər  iki  preparatın  ciddi  əlavə  təsirləri  olması  səbəbindən, təyin 

edildikd

ə  diqqətli  müşahidə  tələb olunur. Adətən, müalicənin  ilk     

3-

4  ayı  ərzində  əlavə  təsirlər  müşahidə  edilməyibsə, bu preparatlar 

uzun müdd

ət qəbul edilə bilər (sxemin effektli olması şərti ilə). 

Ritonavirl

ə gücləndirilmiş Pİ-lər: 



 

Xüsusi hallarda – 

ƏTQNİ-lərin istifadəsi mümkün olmayan 

zaman:  ƏTQNİ-lərin istifadəsinə  əks göstəriş  olduqda  və  ya 

ƏTQNİ  qəbul edən pasiyentlərin  aparılması  aydın  çətinliklər 

tör

ədirsə, Pİ-lər təyin edilməlidir. Belə halda tərkibində iki ƏTNİ 

il

ə  birgə  Pİ  olan  birinci  sıra  ART  sxemi  məsləhətdir. 

Gücl

əndirilmiş Pİ-ni, adətən, ikinci sıra ART üçün saxlayırlar. 

Pİ daxil olan sxemləri bu kimi hallarda istifadə etmək olar:  



 

ƏTQNİ-yə dözülməzlik və ya onun istifadəsinə əks göstərişlər 



 

psixi pozuntular 



 

qaraciy

ər xəstəliyi (ALT-nin səviyyəsinin 3-5 dəfədən  artıq 

yüks

əlməsi) və təsdiq edilmiş sirroz 



 

ƏTQNİ-yə  qarşı  davamlılığa  xas  olan  İİV-2 ilə  törədilmiş 

infeksiya. 

Birinci sıra müalicə sxemlərində istifadəsi mümkün olan bir neçə 

ritonavirl

ə  gücləndirilmiş  Pİ-lər  vardır:  atazanavir

∗

/ritonavir, 

lopinavir/ritonavir, darunavir

*

/ritonavir v

ə  sakvinavir

*

/ritonavir. 

atazanavir/ritonavir v

ə lopinavir/ritonaviri gündə 1 dəfə qəbul etmək 

mümkündür. 

                                      

∗

 

Az

ərbaycan Respublikasında dövlət qeydiyyatından keçməmiş dərman vasitələri

 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 

26 

Atazanavir/ritonavir  – 

sarılıq və nefrolitiaz, lopinavir/ritonavir – 

ür

əkbulanma və  diarreya, darunavir/ritonavir –  səpgi törədə  bilər. 

Bundan 

əlavə, Pİ-lər ürək-damar xəstəliklərinin əmələ gəlmə riskini 

artırır.  Gücləndirilmiş  Pİ-lər vərəmin müalicəsində  istifadə  edilən 

rifampisinl

ə  birgə  təyin  olunmamalıdır.  Ritonavirlə  gücləndirilmiş 

Pİ-lərin digər xəstəliklərin müalicəsi  zamanı  istifadə  edilən 

d

ərmanlarla qarşılıqlı əlaqəsi ola bilər (Cədvəl 12, 13).  



 

Pİ-lərə  qarşı  davamlılıq  gec  əmələ  gəlir, bu səbəbdən            

ARV  terapiyasına  bağlılığı  şübhəli olan pasiyentlərə  bu qrup 

preparatların təyin edilməsi məqsədyönlüdür 

ƏTNİ-dən ibarət sxemlər: 

