A. M. Vəliyev Elmi redaktorlar: R. A. Səlimov, S. A. Sadıqova, T.Ə. Paşayev

ABONEMENT – 

bir qayda olaraq, mü

əyyən 

müdd

ət ərzində nədənsə (kino-teatrda oturacaq 

yerind

ən, telefondan və s.) istifadə etmək hüququ, 

el

əcə də bu hüququ təsdiq edən sənəddir. 

 

ABONENT  –  1) 

abonementd

ən istifadə  edən 

fiziki v

ə  hüquqi  şəxsdir;  2)  əşyadan  əvəzsiz 

istifad

ə (kitabxananın abonenti  və s.)  etmə  və ya 

əvəzli xidmət göstərmə  (telefon  şəbəkəsinin 

abonenti,  elektrik  enerjisi  istehlakçısı  və  s.) 

haqqında müqavilənin bir tərəfidir. 

 

ABONENT BORCU  - 

kommunal t

əsərrüfatı, 

rabit

ə  müəssisəsi və  təşkilatları  tərəfindən 

göst

ərilən xidmətlərin  haqqının  istehlakçı 

(abonent) t

ərfindən müəyyən  edilmiş  güzəştli 

müdd

ətdə ödənilməsi öhdəliyidir. 

 

ABŞ-da  TİKİNTİ  SENZLƏRİ 

–  tikinti-

podrat t

əşkilatlarının siyahıyaalınmalarıdır. Geniş 

proqramla h

ər on ildən bir, qısa proqramla isə hər 

beş  ildən  bir  keçirilir.  Siyahıyaalmanın  proqramı 

tikinti t

əşkilatlarının 

ərazilər üzrə 

bölüşdürülməsini  uçota  alır.  Qruplaşdırma  

mü

əssisələrin  ixtisaslaşması  istehsalın  həcmi, 

m

əsrəflərin strukturu və  işçilərin  sayı  üzrə 

aparılır.  

 

“AÇARALTI” TİKİNTİ

 – tikintinin t

əşkilinin 

el

ə formasıdır ki, bu zaman obyektin tikintisi üzrə 

bütün 

əsas funksiyalar  podratçıya  həvalə  olunur. 

Bu  zaman o,  tikintinin bütün d

əyərini ödəyən 

sifarişçiyə obyekti istismara tam hazır vəziyyətdə 

t

əhvil verməlidir.  “Açaraltı”  tikinti  zamanı 

sifarişçi  tərəfindən həyata keçirilən  bir  sıra 

funksiyalar,  xüsus

ən  avadanlıqların  alınması, 

q

əbulu və saxlanması podratçıya verilir.  

 

AÇIQ DEPOZİT – 

s

müştərinin banka verdiyi 

qiym

ətli  kağızları  bağlı  qaydada  yerləşdirmədiyi 

bank 

əməliyyatıdır.  Açıq  depozitin  aşağıdakı 

növl

əri  vardır:  a)  açıq  equlyar  depozit;  b)  açıq 

irrequlyar depozit; c) m

əhdud requlyar depozit; ç) 

r

əqəm depoziti. 

 

AÇIQ ƏHALİ

 – 

ümumi sayı və yaş-cins tərkibi 

t

əkcə  əhalinin təkrar  istehsalı  proseslərinin təsiri 

altında deyil, həm də xarici mənbəyi kimi baxılan 

miqrasiyanın  təsiri  altında  dəyişən  əhalidir.  Açıq 

əhali 1930-cu illərin  ortalarından  demoqrafik 

t

əhlil və modelləşdirmə obyekti olmuş və 1950-ci 

ill

ərdən çoxregional modellər inkişaf etmişdir. 

 

AÇIQ HESAB - 

hesablaşma-kredit 

münasib

ətlərinin  formalarından  biridir.  Açıq 

hesab zamanı satıcı əmtəələri alıcı üçün boşaldılır 

v

ə  onun  ünvanına  əmtəə  bölüşdürmə  sənədlərini 

göst

ərir.  Bu  halda  satıcı  borc  məbləğini  alıcının 

onun üçün açdığı hesabın debetinə aid edir. Alıcı 

borcu hiss

ə-hissə  ödəyir və  bu zaman kontraktla 

şərtləşdirilmiş  intervallar  da  nəzərə  alınır.  Borc 

m

əbləğinin  ödənilməsi  əmtəələrin hər  bir 

partiyasının  boşaldılmasından  sonra  müəyyən 

müdd

ətin keçməsilə üst-üstə düşür. 

     

AÇIQ  İNFORMASİYA  EHTİYATLARI-

NIN ELEKTRON KATALOQU

 

– 

informasiya  ehtiyatlarının  ölkədə  və  ondan 

xaricd

ə  olan  tutqacları  haqqında  məlumatların 

uçot s

ənədidir.  

 

AÇIQ  SƏHMDAR  CƏMİYYƏTİ

 

– 

iştirakçılarının  sayı  məhdudlaşdırılmayan  və 

s

əhmləri birja və  qeyri-birja  fond  bazarlarında 

s

ərbəst tədavüldə  olan səhmdar cəmiyyətidir. 

Onun  iştirakçıları  özlərinə  məxsus olan səhmləri 

dig

ər səhmdarların 

razılığı 

olmadan 

özg

əninkiləşdirmə hüququna malikdirlər. 

 

AD  (QUDVİLL)

  – 

artıq  yaradılmış  və  şirkət 

t

ərəfindən qəbul  edilmiş,  qiymətləndirilməsi və 

balansın ayrıca maddəsinə daxil edilməsi mümkün 

olmayan  kapital  aktividir.  O,  şirkətin ticarət 

potensialının  saxlanmasına  və  inkişafına  şərait 

yaradır,  məsələn:  müştərilərə,  şirkətin  adına, 

əmtəə  nişanının,  şəkillərinin və  modellərinin 

etibarlılığına,  bazarda  payına,  satış  şəbəkəsinə, 

müştərilərin fayllarına və s. 

 

ADAMBAŞINA  DÜŞƏN  ƏMTƏƏ  DÖV-

RİYYƏSİ

 – p

ərakəndə əmtəə dövriyyəsinin dövr 

ərzində  əhalinin  orta  sayına  olan  nisbəti kimi 

hesablanan göst

əricidir. Bu göstəricidən, ölçü 

amilinin t

əsirini istisna etmək və  əmtəə 

istehlakının 

səviyyəsinin meyl və 

qanunauyğunluqlarını  əks etdirmək zəruri 

olduqda, dinamiki v

ə  regional təhlillərdə  istifadə 

olu

nur.  Adambaşına  düşən  əmtəə  dövriyyəsi ev 

t

əsərrüfatları  statistikasında  bir  adama  düşən 

alıcılıq  göstəricisinə  uyğundur  və  ondan tələbin 

proqnozlaşdırılması  prosesində  geniş  istifadə 

olunur. Bu göst

əricinin qanunauyğunluqlarını əks 

etdir

ən modelləri qurulur,  adambaşına  düşən 

əmtəə dövriyyəsinin orta səviyyəsinin dinamikası 

indeksl

əri və  demoqrafiya  strukturundakı 

h

ərəkətin bu prosesə  təsir indeksləri, həmçinin 

onun regional d

əyişiklik göstəriciləri hesablanır.  

 

ADAMBAŞINA  DÜŞƏN  KARBON  4-

OKSID TULLANTILARI 

VƏ  XLOR-

FTORKARBONUN  OZONU  MƏHV 

EDƏN  BİRLƏŞMƏLƏRİNİN  İSTEHLA-

 

11 

KI (OMQ TONLA)

  (Minilliyin b

əyan-

nam

əsində  əks  olunmuş  inkişaf  göstəricilə-

rind

ən)  -  insan fəaliyyəti (istehsal və  istehlak) 

n

əticəsində  ölkə  tərəfindən atmosferə  atılan 

karbon 4-oksidin (karbon 

qazı)  ümumi  həcminin 

bu ölk

ənin  əhalisinin  sayına  nisbətidir.  ABŞ-ın 

Okric milli laboratoriyası tərəfindən təqdim edilən 

karbon 

qazı 

tullantılarının 

qlobal 

qiym

ətləndirilməsinə  uyğun  olaraq  ölkənin 

karbon  qazı  tullantılarının  hesablanmasında, 

h

əmçinin bərk, maye və  qaz  halında  olan 

yanacağın  istehlakında,  sement  istehsalı  və  səmt 

qazının yandırılmasında əmələ gələn tullantılar da 

n

əzərə 

alınır. 

İqlim 

dəyişikliyi 

üzrə 

hökum

ətlərarası  qrupun  tövsiyələrinə  uyğun 

olaraq, ölk

ələr iqlim dəyişməsi  haqqında  BMT-

nin Ç

ərçivə  Konfransının  katibliyinə  məlumat 

t

əqdim edirlər. Bu məlumatlar da karbon  qazının 

antropogen  tullantılarının  bütün  mənbələri, 

h

əmçinin atmosferdə  (məsələn,  meşə) karbon 4-

oksidin s

əviyyəsinin  azalmasına  imkan  yaradan 

m

ənbələr üzrə  əldə  olunan tullantıların  milli 

qeydiyyatı materiallarına əsaslanır. 

OMQ  (ozon  qatını  məhv etmə  qabiliyyəti) üzrə 

tonla  xlorftorkarbonun  (XFK)  ozonu m

əhv edən 

birl

əşmələrinin istehlakı  göstəricisi  verilmiş  qrup 

üzr

ə  ayrı-ayrı  maddələrin  ölçülmüş  kütlələrinin 

c

əmi, yəni ayrı-ayrı maddələrin (ozon qatını məhv 

ed

ən maddələr üzrə  Monreal  protokoluna  uyğun 

olaraq mü

əyyən edilmiş) onların ozonu məhvetmə 

qabiliyy

ətini  hesablamaqla  metrik tonudur 

(kütl

əsidir).  Ozonu məhv edən maddələr  –  bu, 

t

ərkibində  xlor və  ya brom olan və  stratosferin 

ozon  qatını  məhv edən istənilən maddədir. 

Stratosferin  ozon  qatı  bioloji  təhlükə  yaradan 

ultrab

ənövşəyi şüaların böyük hissəsini udur.  

Adambaşına  düşən  karbon  qazı  tullantısı 

göst

əricisi  -  karbon  qazının  həcminin müvafiq 

ölk

ənin  əhalisinin ümumi sayına  bölünməsi ilə 

tapılır.  1950-ci ildən bu günədək  karbon  qazı 

tullantıları haqqında  məlumatlar “Carbon dioxide 

emissions from fossil fuelst: a procedure for 

estimation and results for 1950-

82” (“Yer altından 

çıxan yanacaqdan istifadə nəticəsində əmələ gələn 

karbon  qazı  tullantıları:  qiymətləndirmə  qaydası 

v

ə 1950-1982-ci illər üzrə əldə edilmiş nəticələr”) 

s

ənədində qısaca qeyd edilmiş metodların köməyi 

il

ə  BMT tərəfindən dərc edilən  enerji  statistikası 

m

əlumatlarının  bazası  əsasında  hesablanır. 

İqlimin  dəyişməsi  haqqında  BMT-nin Çərçivə 

Konfransının  katibliyinə  təqdim olunan ölkə 

hesabatları iqlim  dəyişikliyi üzrə hökumətlərarası 

qrupların tövsiyələrinə uyğun olaraq əldə  edilmiş 

m

əlumatları əks etdirir. Karbon qazı tullantılarına 

dair r

əqəmlər karbon qazının  və  ya onun 

t

ərkibində olan tullantıları karbona çevrilən həcmi 

il

ə ifadə oluna bilər. 

XFK-

nin  istehlakı  göstəricisi  -  onların  milli 

istehsal h

əcmindən, üstəgəl  idxal,  çıxılsın  belə 

madd

ələrin  ixracı,  həmçinin  çıxılsın  sənaye 

xammalı  qismində  istifadə  edilmiş  və  ya məhv 

edilmiş  ayrı-ayrı  XFK-ların  həcmindən  yaranır. 

XFK-dan illik milli istehlak özünd

ə  ayrı-ayrı 

XFK-

ların  tonla  ölçülmüş  cəmini  (hesablanmış 

ozon m

əhv etmə  qabiliyyətinə  vurmaqla, tonla 

istehlakı) əks etdirir. 

 

ADAMBAŞINA  ORTA  GƏLİR  ÜZRƏ 

ƏHALİNİN  BÖLÜNMƏSİ

  –  g

əlir səviyyəsi 

üzr

ə  əhalinin təbəqələşməsini səciyyələndirir və 

adambaşına  orta  gəlirin müəyyən  intervallarında 

qruplaşdırılmış  əhali  sayının  (və  ya hissəsinin) 

göst

əricilərini özündə əks etdirir.  

G

əlirlər üzrə  əhalinin  qruplaşdırılması  üçün  

əhalinin gəlirləri  haqqında  zəruri  ilkin statistik 

m

əlumatlar  aşağıdakı  mənbələrdən daxil olur: ev 

t

əsərrüfatları 

büdcələrinin 

müayin

əsindən; 

əhalinin gəlirlərinin  öyrənmə  birdəfəlik  seçmə 

müayin

əsindən üzrə statistik materiallardan.  

Adambaşına  gəlir səviyyəsi üzrə  bölünmə 

modelinin  qurulmasının  əsas xüsusiyyəti ondan 

ibar

ətdir ki, model qurularkən  ev təsərrüfatlarını 

xarakteriz

ə  edən fərdi göstəricilər səviyyəsində 

olan  ilkin  m

əlumatlardan istifadə  olunur. Belə 

hesablama ail

ə  gəlirlərinin fərqlənməsini

 

d

əqiq 

əks etdirir. Bundan əlavə, modeldə  kütləvi 

statistik m

əlumatlar və

 

seçm

ə

 

müayin

ələrin 

m

əlumatları  birləşir.    Axtarılan  bölünmənin iki 

əsas  parametri  olduğunu  nəzərə  alaraq (gəlir 

loqarifml

ərinin orta qiyməti - balans məlumatları 

əsasında  müəyyən edilir, gəlir loqarifminin 

dispersiyası  -  ailənin  adambaşına  gəliri 

qiym

ətlərinin bərabərləşdirilməsi üzrə  alınır), 

loqarifmik normal 

əyri üzrə  adambaşına  gəlirin 

miqdarına (qiymətinə) görə ev təsərrüfatlarının bir 

sıra  bölgüsünü  qurmaq  olar.  Model  elə 

qurulmuşdur  ki,  o,  hesablamanın  çoxvariantlı 

olmasını  nəzərdə  tutur.

 

M

əsələn, təbəqələşmə 

prosesinin t

əhlilindən  əlavə  istifadə  olunduqda, 

bir  sıra  qarşılıqlı  əlaqəli meyarlardan istifadə 

edilm

əsi mümkündür: orta gəlirin və  mediananın 

nisb

əti; orta gəlirin  və  modanın  nisbəti; orta 

g

əlirin və 

yaşayış minimumunun həcminin nisbəti 

v

ə  s.  Bu,  axtarılan  bölünmə  modeli üzrə  alınan 

n

əticələrdən  asılı  olmayaraq,  bölünmənin tezlik 

göst

əricilərini və  orta kvadratik  kənarlaşmaları 

interpolyasiya (

əlavə etmək) etməyə imkan verir.  

Hazırkı  dövrdə  gəlirlərin təbəqələşməsinin 

öyr

ənilməsində  əsasən struktur göstəricilərindən 

(bölünm

ənin kənar kvantillərinin nisbətindən) 

istifad

ə  olunur. Lakin bu göstəricilər  bir  sıra 

qüsurlara malikdir: 1) bölüşdürmənin yalnız kənar 

üzvl

əri  nəzərə  alınır  ki,  bu  da  bölünmənin bəzi 

növl

ərində  adambaşına  orta  gəlir üzrə  əhali 

 

12 

bölgüsünün qeyri-b

ərabərliyini kifayət qədər 

s

əciyyələndirmir;

 

2) bir qayda olaraq, faktiki 

bölünm

ənin kənar  intervalları  müayinələrin 

aparılması  zamanı  seçmə  çoxluğunda  pis  əks 

olunur. Buna gör

ə də, beynəlxalq təcrübədə qəbul 

olunduğu  kimi,  gəlir üzrə  bölünmənin qeyri-

b

ərabərliyinin səciyyəsi üçün Lorens əyrisindən  

(t

əmərküzləşmə  əmsalından)  və  ya  Cini 

əmsalından istifadə olunması məqsədəuyğundur.  

 

ADAM-GÜN

  – 

işlənmiş  və işlənməmiş (icazəli 

v

ə  icazəsiz səbəblər üzrə)  vaxtın  ölçü  vahididir. 

İşçinin  işə  gəldiyi və  saatın  vaxtından  asılı 

olmayaraq, ona başladığı bu günün faktiki işi və iş 

günü daxilind

ə  olan  iş  vaxtının  itməsi günü 

(adam-

gün)  işlənmiş  hesab  edilir.  Həm  işlənmiş 

adam-günl

ərinin ümumi sayı, həm də işlənməmiş 

adam-günl

ərin  sayı  ümumilikdə  və  səbəblər 

(növb

əti və  əlavə  məzuniyyətlər, proqullar, 

x

əstəliklər və s.) üzrə nəzərə alınır. 

 

ADAM-SAATLAR

  – 

iş  günü  hüdudunda 

işlənmiş  və  işlənməmiş  vaxtın  ölçü  vahididir. 

İşlənmiş  adam-saatlar  –  bu,  iş  vaxtından  artıq 

(növb

ə  ərzində  qanunla müəyyənləşdirilmiş  iş 

vaxtının  davamlılığından  artıq  işlənmiş  saatlar) 

işlər də  daxil edilməklə, məhsul  istehsalına  və 

yerin

ə  yetirilmiş  işə  faktiki sərf  olunmuş 

saatlardır.  İş  günü  (növbəsi)  ərzində  işlənməmiş 

adam-saatlar ümumilikd

ə  və  səbəblər (növbə 

daxili  dayanmalar,  işə  gecikmələr,  işdən tez 

getm

ələr və s.) üzrə nəzərə alınır. 

 

ADDAN 

İSTİFADƏ 

İLƏ 

BAĞLI 

İCARƏYƏ  VERMƏ  HÜQUQLARI

  -  özü 

istifad

ə  etmədiyi,  ancaq  başqa  sahibkara  icarəyə 

verdiyi mü

əssisədə  və  ya müəssisənin bir 

hiss

əsində  addan istifadəyə  malik olan hüquqi 

şəxsdir. 

 

ADİ  ƏLAVƏ  MƏHSUL

  –  Bir neç

ə  məhsul 

qrupuna aid olan dig

ər (əsas) məhsulların istehsalı 

zamanı  texnoloji  proseslərin  gedişində  alınan 

m

əhsuldur (məsələn,  neft  emalı, neft-kimya 

istehsalı,  kömürün  karbonlaşdırılması  və  məhsul 

alınmasında  kimyəvi istehsal ilə  bağlı  oxşar 

prosesl

ər  zamanı  alınan  hidrogen).  (bu onu 

göst

ərir ki, məhsul,  bir  qrupdakı  məhsulların 

eksklüzivi deyildir).   

 

ADİ FƏALİYYƏT NÖVÜNDƏN GƏLİR

 – 

aşağıdakı kimi hesablanır:  

- Dövriyy

ə (dövriyyədən olan mədaxil) üzrə 

+ İstismara dotasiyalar üzrə 

+ Dividentl

ər, faizlər və  onlara bərabərləşdirilən 

g

əlirlər üzrə.   

 

ADİ  SƏHM

  –  s

əhmdarların  iclaslarında 

s

əsvermə, həcmi ildə  bir dəfədən gec olmayaraq 

mü

əyyənləşdirilən gəlir (divident) almaq və 

s

əhmdar cəmiyyətinin fəaliyyəti  haqqında 

m

əlumata  malik  olma  hüquqları  verən  səhmdir. 

Adi s

əhm  sahibinin  bütün  hüquqları  emissiya 

proqramında  göstərilir. Adətən, adi səhmi 

s

əsverən səhm  adlandırırlar.  Belə  ki, adi səhm 

sahibl

əri səhmdarların  ümumi  iclaslarında  səs 

hüququna malik olurlar. 

 

ADİ  VEKSEL

  –  qiym

ətli  kağız,  borclu 

t

ərəfindən  kreditorun  adına  verilməli olan 

öhd

əlikdir. Adi vekselə solo – tək, yeganə veksel 

d

ə  deyildir. Belə  vekseldə  ancaq  bir  şəxsin  – 

öd

ənci ödəməyə  borclu  olan  şəxsin  imzası  olur. 

Adi veksel mü

əyyən məbləğ  pulun  ayrılmış 

müdd

ət  ərzində  və  ya tələb üzrə  şərtsiz olaraq 

öd

ənilməsindən ibarətdir.  

  

ADLAR  CƏDVƏLİ

 

– 

proqramlaşdırma 

dilind

ə yazılmış çıxış proqramının ilkin kodundan 

obyekt koduna çevrilm

ə  prosesində  yaranan 

c

ədvəldir. Bu cədvələ  dəyişənin və  ya onun 

identifikatorunun 

adı  və  bir  sıra  təsvirediciləri 

daxildir. 

 

ADLI  EMİSSİYA  QİYMƏTLİ  KAĞIZ-

LARI

  – 

hüquqların  keçməsi və  onlarda  təsdiq 

edilmiş  hüquqların  həyata keçirilməsi sahibinin 

mütl

əq eyniləşdirilməsini tələb edən, sahibləri 

haqqında  məlumat emitentə  qiymətli  kağızların 

sahibl

ərinin  reyestri  formasında  açıqlanmalı  olan 

qiym

ətli kağızlardır.  

 

ADLI  QİYMƏTLİ  KAĞIZLAR 

–  üz

ərində 

adı yazılmış şəxsə (hüquqi və ya fiziki) aid olması 

hüququnu t

əsdiq edən qiymətli kağızdır. 

 

ADLI  SƏHMLƏR

  – 

nağd,  yaxud  nağdsız 

şəkildə 

buraxılmasından 

asılı 

olmayaraq 

sahibl

ərinin  adları  səhmdar cəmiyyətlərinin 

reyestrl

ərində  əks edildiyi səhmlərdir.  Əlavə 

olaraq,  adlı  səhm  nağd  şəkildə  mövcuddursa, 

sahibinin  adı  səhm  blankının  və  ya  sertifikatının 

üz

ərində göstərilir. Nağdsız səhmlərə gəldikdə isə, 

onlar  yalnız  konkret  şəxslərə  məxsus xüsusi 

hesablardakı qeydlər şəklində mövcuddur.  

 

ADLI VEKSEL – 

vekseld

ə ancaq adı göstərilən 

şəxsin ödəmə  almaq  hüququna  malik  olduğunu 

legitiml

əşdirən (qanuniləşdirən, onu səlahiyyətli 

şəxs qismində təqdim edən) veksel formasıdır. 

  

AEROPORT

  – 

hava  gəmilərinin  qəbul 

edilməsi  və  göndərilməsi,  yerüstü  xidmət 

 

13 

göstərilməsi  üzrə  işlərin  aparılması,  texniki 

təchizatın  təmini  üzrə  funksiyaların  həyata 

keçirilməsi ilə məşğul olan kompleksdir.

    

 

AGENT

  –  komisyon öd

əmələr və  ya digər 

mükafatlandırmalara  görə  satıcı  və  ya  alıcının 

tapşırığı  ilə  öz fəaliyyətini həyata keçirən,  satın 

alınan  əmlaka mülkiyyət hüququ olmayan (əldə 

etm

əyən) fiziki və  ya  hüquqi  şəxslərdir.  İqtisadi 

əməliyyatlarda agentlər brokerlər, maklerlər 

(d

əllallar), dilerlər və komissionçular ola bilərlər. 

 

AĞACLARIN  ƏSAS  İSTİFADƏ  ÜÇÜN 

KƏSİLMƏSİ

  – 

ağac  tədarükü üçün yetkin və 

qocalmış meşə ağaclarının kəsilməsidir. İkinci və 

üçüncü 

qrup  meşələrdə  təsərrüfat-qiymətli cins 

ağacların bərpa edilməsinə və səmərəli istismarına 

yön

əldilmiş  üsullarla  həyata keçirilir.

   

Birinci 

qrup  meşələrdə  meşə  bərpası  üçün  kəsilmələr 

meşə  mühitinin  yaxşılaşdırılmasına  yönəldilmiş 

üsullarla h

əyata keçirilir.  Ağacların  əsas istifadə 

üçün k

əsilmələri,  hesablanmış  qırılacaq  meşə 

sah

əsi ilə  müqayisədə  ağac  ehtiyatlarından 

s

əmərəli istifadənin  əsas  göstəricisi  hesab edilir. 

Ağacların 

əsas istifadə 

üçün 

meşədə 

k

əsilmələrinin göstəriciləri müvafiq statistik 

hesabatlarda verilir. 

 

AĞIR  CİNAYƏT

  –  c

əmiyyət üçün daha çox 

t

əhlükəli olan, qəsdən törədilmiş əməldir (ictimai 

t

əhlükə  səviyyəsinə  görə  həmçinin  az  ağır  və  az 

əhəmiyyətli cinayətlər də mövcuddur). 

 

AĞIR FİZİKİ ƏMƏKLƏ MƏŞĞULLUQ

 – 

əmək prosesində  yüklərin  əllə  qaldırılması  və 

yerinin d

əyişdirilməsində  müntəzəm olaraq fiziki 

yükl

ənməyə məruz qalan şəxslərdir. İşlərin yerinə 

yetirilm

əsində 

fiziki yükl

ənmənin 

qiym

ətləndirilməsi 

meyarları 

normativ-

qanunvericilik aktlarda  öz 

əksini tapır. 

 

AXENVALL

  (Achenwall) Qotfrid (1719–1772) 

–  alman statistik-dövl

ətşünası,  Marburq,  sonra 

Gottingen universitetl

ərinin  professoru  olmuşdur. 

Q.Konrinqin 

ardınca 

təsviri 

statistikanı 

(dövl

ətşünaslıq) işləyib hazırlamış, əhali sakinliyi 

haqqında və bir sıra Avropa dövlətlərinin – Böyük 

Britaniya v

ə  İsveçin  digər “diqqətəlayiq” 

m

əlumatlarını  təfsilatı  ilə  sistemləşdirmişdir. 

Axenvalın  əsərləri ilə  dövlətşünaslıq  mənasında 

istifad

ə  edilən ilkin “statistika” termini meydana 

g

əlmişdir.  “Statistika”  terminin  yaradıcısı  hesab 

olunur.