1. Turizm statistikasının vəzifələri haqqında anlayış

5. Dinamika sıralarının mahiyyəti və növləri haqda anlayış
Statistika el- minin mühüm vəzifələrindən biri sosial-iqtisadi, o cümladan turizm hadisələrinin zaman etibarı ilə dəyişilməsini öyrənmak- dan ibarətdir. Müvafiq hadisələrin zaman çərçivələrində fərqlən- malarini öyrənmək üçün dinamika sıraları, yəni xronoloji sıralar qurmaq lazımdır. "Dinamika" yunan sözü olub - qüvvə, xronos" isə vaxt deməkdir.
Sosial-iqtisadi hadisələrin zamanda dəyişilməsini xa- rakterizə edən statistika göstəriciləri sırasına dinamika sırası deyilir. Dinamika sıralarının statistik işlənməsi üsulları XX əsrin 20-ci illərində intensiv inkişaf etməyə başlamışdır. Bu dövrdan ayn-ayrı ölkələrin iqtisadi inkişafında ciddi dəyişik-liklər baş vermaya başlamışdır. Bu hadisa va proseslarin inkişaf qanunauyğunluqlarını, onların meyllərini aşkar etmək üçün müşahidə nəticəsində toplanmış məlumatı dinamika sıraları şəklində sistema salmaq böyük əhəmiyyət kəsb edirdi.
Hadisələrin zamanda dəyişilməsini təhlil etmək üçün dina- mika sıralarını qurmaq tələb olunurdu. Dinamika sıralarının elementləri aşağıdakılardır:
1. statistika məlumatının aid olduğu zaman ifadəsi (adatan tarix, yaxud dövr) gün, ay, rüb, il,
2. sıranın səviyyəsi adlanan məlumat.
Hǝr 2 element dinamika sırasının üzvləri adlanır. Hadisələr arasındakı fasilələr artdıqca onların kəmiyyət və keyfiyyət vəziyyəti adətən daha çox fərqlənir. Məsələn, ölkə- niza galan xarici vətəndaşların sayı 2006-ci ildə 1262,0 min talar olduğu halda, 2014-cü ildə 2297,8 min nəfər olmuşdur ki, bu da 1035,8 min nəfər yaxud 82,1% artım deməkdir. Bohs dunan vəziyyət kəmiyyət dəyişməsini ifadə edir. Bununla bara- bar araşdırılan zaman kəsiyi ərzində keyfiyyət dəyişmələrinə də day yetirilməlidir. Bəhs olunan istiqamətdə əlamətlər kimi turistlarin galma forması, gəliş zamanı istifadə etdikləri nəqliyyat növü, gecələmələrin mövcudluğu və digərləri istifadə olun bilər. Turizm hadisələrinin zamanda dəyişilməsi prosesi bir s amillərin təsirini özündə əks etdirir. Deməli, vaxt xeyli sayda amilin təsir dərəcəsini əhatə və ifadə edir.
Sosial-iqtisadi, o cümlədən turizm sahəsini əhatə edən ha disələr daxili amillərin təsiri nəticəsində zaman tərəddüdlərinin mövcudluğu nəticəsində dəyişir. Sahəvi və ya ümumi təyinat üzrə tərtib olunan dinamika sıralarının tədqiqi sosial-iqtisadi hadisə və proseslərin inkişaf yönünü, onların meyllərini xarak- terizə etməyə, inkişaf qanunauyğunluqlarını aşkarlamağa, bu sahədəki irəliləyişi öyrənməyə imkan verir.
Statistika müşahidəsi əsasında toplanan məlumat müntə zəm olaraq dinamika sıraları şəklində sistemləşdirilir. Dinami-ka sıralarını düzgün tədqiq etmək üçün onların növlərini bilmək lazımdır. Haqqında bəhs olunan məsələ kifayət qədər geniş tasnifləşdirməni özündə əks etdirir.