№ 1 8, 9, 15, 13, 16, 17, 31, 35, 37 sonlarining qaysilari tub sonlar? qaysilari murakkab sonlar?
№ 2 Tengsizlikning tub sonlardan iborat yechimlarini toping ?
1) 15< z ≤ 43 2) 18 < y < 50
№ 3 17, 22, 31, 35, 41, 47, 241, 208, 311 sonlarining qaysilari tub sonlar? qaysilari murakkab sonlar?
№ 4 70 dan 100 gacha bo`lgan sonlar orasida joylashgan murakkab va tub sonlarni alohida – aolhida yozib chiqing
№ 5 80 ning hamma bo`luvchilarini toping. Ulardan tub bo`lganlarini alohida yozing.
№ 6 30 dan kichik tub sonlarni yozib chiqing.
№ 7 Quyidagi sonlarning natural bo`luvchilari nechta.
|
1) 258
|
4) 54
|
7) 100
|
10) 45
|
2) 1154
|
5) 29
|
8) 2880
|
11) 863
|
3) 183
|
6) 846
|
9) 265
|
12) 16
|
№ 8 Qaysi
|
juftlik o`zaro tub sonlardan iborat :
|
|
1) 25 va 34
|
4) 8 va 54 7) 12 va 15
|
10) 45 va 6
|
2) 11 va 28
|
5) 25 va 36 8) 21 va 10
|
11) 8 va 14
|
3) 18 va 15
|
6) 21 va 14 9) 26 va 15
|
12) 45 va 16
|
№ 9 Quyidagi sonlarning natural bo`luvchilari yig`indisini toping.
|
1) 256
|
4) 56
|
7) 200
|
10) 75
|
2) 154
|
5) 19
|
8) 1440
|
11) 863
|
3) 282
|
6) 846
|
9) 25
|
12) 16
|
12 - Mavzu: Eng katta umumiy bo'luvchi . (EKUB).
Eng katta umumiy bo'luvchi (EKUB) deganda nimani tushunasiz?
Umumiy bo`luvchilar (UBlar) ichidagi eng kattasi eng katta umumiy bo'luvchi (EKUB) deyiladi.
Eng katta umumiy bo'luvchi (EKUB) qanday topiladi?
EKUB ni topishning bir necha usullari bor . Shulardan ikkitasini keltiramiz 1- usul :
EKUBi topilishi kerak bo`lgan sonlarning barcha bo`luvchilari topiladi
bo`luvchilar ichidan umumiylari ajratib olinadi
umumiy bo'luvchilar ichidan eng kattasi EKUB deyiladi.
Misol 28 va 70 sonlarining eng katta umumiy bo'luvchisini (EKUBini) topaylik
28 va 70 sonlarining barcha bo`luvchilarini yozib chiqaylik:
28 ning bo`luvchilari : 1, 2, 4, 7, 14, 28.
70 ning bo`luvchilari : 1, 2, 5, 7, 10, 14, 35, 70
28 va 70 sonlarining umumiy bo'luvchilari quyidagilar: 1, 2, 7, 14
bu umumiy bo'luvchilar ichidan eng kattasi : 14
14 soni 28 va 70 sonlarining eng katta umumiy bo'luvchisi (EKUBi) deyiladi.
( Bu usulda EKUB ni topishda vaqt ko`proq kerak bo`ladi shuning uchun 2 – usuldan foydalanamiz) 2 - usul :
sonlar tub ko'paytuvchilarga ajratiladi;
sonlarni tub ko`paytuvchilar ko`paytmasi shaklida yozib olinadi
ular ichidan bir xil asosdagi eng kichik darajalisi olinib, ko'paytiriladi. Shu ko`paytma EKUB bo`ladi
Misol 84 va 96 sonlarining eng katta umumiy bo'luvchisini (EKUBini) topaylik EKUB ni topish uchun:
sonlar tub ko'paytuvchilarga ajratiladi;
84
|
2
|
96
|
2
|
42
|
2
|
48
|
2
|
21
|
3
|
24
|
2
|
7
|
7
|
12
|
2
|
1
|
|
6
|
2
|
|
|
3
|
3
|
1
sonlarni tub ko`paytuvchilar ko`paytmasi shaklida yozib olinadi 84 = 22 • 31 • 71
96 = 25 • 31 • 70
ular ichidan bir xil asosdagi eng kichik darajalisi olinib, ko'paytiriladi. EKUB( 84, 96) = 22 • 31 • 70 = 4 • 3 • 1 = 12
12 soni 84 va 96 sonlarining eng katta umumiy bo'luvchisi (EKUBi) deyiladi.
3). a va b sonlarning EKUBi 1 ga teng bo`lsa, bunday sonlar o`zaro tub bo`ladi Misol 48 va 35 sonlarining eng katta umumiy bo'luvchisi (EKUBi) ni topaylik
sonlar tub ko`paytuvchilar ko`paytmasi shaklida yozib olinadi
48 = 24 31 50 70
35 = 20 30 51 71
ular ichidan bir xil asosdagi eng kichik darajalisi olinib, ko'paytiriladi.
EKUB( 48, 35) = 20 30 50 70 = 1
Demak 48, 35 sonlari o`zaro tub ekan
№ 1 Quyidagi sonlarning eng katta umumiy bo'luvchisi (EKUB) ni toping:
1) (320,160)
|
6) (120,32)
|
11) (16,32)
|
16) (420,45)
|
2) (46,92)
|
7) (111,3)
|
12) (84,96)
|
17) (15,46)
|
3) (65,95)
|
8) (105,28)
|
13) (125,350)
|
18) (50,60)
|
4) (21,84)
|
9) (50,225)
|
14) (93,85)
|
19) (54,36,99)
|
5) (7,15,38)
|
10) (30,50,70)
|
15) (56,84,126)
|
20 (215,435,600)
|
№ 2. Quyidagi sonlarning eng katta umumiy bo'luvchisi (EKUB) ni toping:
1) 50, 75 va 100; 3) 72, 48 va 36; 5) 1024, 64 va 16;
2) 74, 45 va. 60; 4) 84, 63 va 42; 6) 864, 36 va 54.
№ 3. Sonlarning eng katta umumiy bo'luvchisini toping:
1) 45 va 72;
|
5)
|
12, 18 va 24
|
9) 15, 45 va 60;
|
2) 32 va 48;
|
6)
|
8, 24 va 80;
|
10) 25, 75 va 175;
|
3) 30 va 50;
|
7)
|
50, 60 va 70;
|
11) 13, 52, 169;
|
4) 12 va 30;
|
8)
|
14, 21 va 28;
|
12) 121, 143 va 132.
|
№ 4 Qaysi juftlik o`zaro tub sonlardan iborat :
1) 25 va 34 4) 8 va 54 7) 12 va 15 10) 45 va 6
2) 11 va 28
|
5) 25 va 36
|
8) 21 va 10
|
11) 8 va 14
|
3) 18 va 15
|
6) 21 va 14
|
9) 26 va 15
|
12) 45 va 16
|
13 - Mavzu: Eng kichik umumiy karrali (EKUK)
Eng kichik umumiy karrali (EKUK) deganda nimani tushunasiz?
Sonlarning eng kichik umumiy karralisi (EKUKi) deb, shu sonlarga bo`linadigan sonlarning eng kichigiga aytiladi.
Eng kichik umumiy karrali (EKUK) qanday topiladi ?
EKUK ni topishning bir necha usullari bor . Shulardan ikkitasini keltiramiz 1- usul :
EKUKi topilishi kerak bo`lgan sonlarning bir necha karralilari yoziladi
Umumiy karralilar ajratib olinadi
Umumiy karralilar ichidan eng kichigi tanlanadi. Shu son EKUK bo`ladi. Misol : 8 va 12 sonlarining eng kichik umumiy karralisini topalik
8 va 12 sonlariga karrali sonlarni yozaylik
8 ning karralilari: 8, 16, 24, 32, 40, 48, 56, 64, 72, 80…
12 ning karralilari: 12, 24, 36, 48, 60, 72, 84…
8 va 12 sonlarnining umumiy karralisini ajratib olamiz
24, 48, 72, …
8 va 12 sonlarining eng kichik umumiy karralisi 24 ekan
( Bu usulda EKUK ni topishda vaqt ko`proq ketadi shuning uchun 2 – usuldan foydalanamiz) 2 - usul :
sonlar tub ko'paytuvchilarga ajratiladi;
sonlarni tub ko`paytuvchilar ko`paytmasi shaklida yozib olinadi
ular ichidan bir xil asosdagi eng katta darajalilari olib ko`paytiriladi.
Misol EKUK(15, 12) topilsin
12 2
|
15 3
|
6 2
|
5 5
|
3 3
|
1
|
1
|
|
sonlar tub ko'paytuvchilarga ajratiladi:
sonlarni tub ko`paytuvchilar ko`paytmasi shaklida yozib olinadi: 12 = 22 • 31 • 50
15 = 31 • 51 • 20
ular ichidan bir xil asosdagi eng katta darajalilari olib ko`paytiriladi: EKUK(15, 12) = 22 • 31 • 51 = 4 • 3 • 5 = 60
a va b sonlar EKUBining EKUKiga ko`paytmasi nimaga teng?
a va b sonlar EKUB ining EKUKiga ko`paytmasi shu sonlar ko`paytmasiga teng
EKUB( a, b ) • EKUK (a, b ) = a • b
Misol. 6 va 8 sonlari EKUBining EKUKiga ko`paytmasi EKUB( 6, 8 ) • EKUK (6, 8 ) = 6 • 8 = 48
a va b sonlarining umumiy bo`luvchilari soni ular (EKUB)ining natural bo`luvchilari soniga teng Misol. 120 va 18 ning umumiy bo`luvchilari nechta
sonlar tub ko`paytuvchilar ko`paytmasi shaklida yozib olinadi
18 = 21 32 50
120 = 23 31 51
ular ichidan bir xil asosdagi eng kichik darajalisi olinib, ko'paytiriladi.
EKUB( 18, 120) = 21 31 50 = 6
NBS( 6 ) = (1+1) (1+1) (1+0) = 4
№ 1 EKUK ni toping:
1) 6 va 8;
|
5)
|
15 va 25;
|
9) 16 va 12;
|
13)
|
144 va 198;
|
2) 72 va 99;
|
6)
|
35 va 20;
|
10) 56 va 53;
|
14)
|
27 va 63;
|
3) 12 va 6;
|
7)
|
40 va 8;
|
11) 51 va 17;
|
15)
|
45 va 270;
|
4) 23 va 3;
|
8)
|
34 va 2;
|
12) 16 va 48;
|
16)
|
72 va 216.
|
№ 2. Sonlarning eng kichik umumiy karralisini toping:
1) 42, 21 va 84; 4) 35, 45 va 60; 7) 120, 100 va 40;
2) 4, 3 va 5; 5) 18, 27 va 63; 8) 25, 80 va 150;
3) 144, 198 va 84; 6) 70, 80 va 90; 9) 13, 31 va 26.
№ 3. Hisoblanng
Ikki sonning ko`paytmasi 270 ga teng ularning EKUKi 90 ga teng bu sonlarning EKUBi ni toping
Ikki sonning ko`paytmasi 870 ga teng ularning EKUBi 1 ga teng bu sonlarning EKUKi ni toping
27 va 63 sonlari EKUBi ning EKUKi ga ko`paytmasini toping
24 va 15 sonlari EKUBi ning EKUKi ga ko`paytmasini toping
x va 35 sonlari EKUBi ning EKUKi ga ko`paytmasi 490 ga teng. x ni toping
14 va a sonlari EKUBi ning EKUKi ga ko`paytmasi 252 ga teng. a ni toping
a va b sonlari EKUBi ning EKUKi ga ko`paytmasi 456 ga teng. a ning b ga ko`paytmasini toping
x va y sonlari EKUBi ning EKUKi ga ko`paytmasi 586 ga teng. x • y ni toping
Ikki son EKUBi ning EKUKi ga ko`paytmasi 685 ga teng. bu sonlar ko`paytmasini toping
Ikki sonning ko`paytmasi 840 ga teng ularning EKUBi 2 ga teng bu sonlarning EKUKi ni toping
756 va 198 sonlari EKUBi ning EKUKi ga ko`paytmasini toping
Dostları ilə paylaş: |