Xirurgik kasalliklar

---

 

TIBBIYOT

    

INSTITUTLARI

   

TALABALARI

   

UCHUN

 

 

O’QUV

   

QO’LLANMALARI

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

O’zbekiston Respublikasi Oliy va maxsus ta’lim 

Vazirligining Bosh boshqarmasi tomonidan tibbiyot 

institutlari talabalariga qo’llanma sifatida 

 ruxsat etildi 

 

XIRURGIK

  

KASALLIKLAR

 

S

H

.I.

 

K

ARIMOV

 

T

OSHKENT   

2010

 

---

 

1 

TIBBIYOT

    

INSTITUTLARI

   

TALABALARI

   

UCHUN

 

 

O’QUV

   

QO’LLANMALARI 

 

 

 

 

 

S

H

.I.

 

K

ARIMOV

 

 

 

 

 

XIRURGIK

  

KASALLIKLAR 

 

O’zbekiston Respublikasi Oliy va maxsus ta’lim Vazirligining 

Bosh boshqarmasi tomonidan tibbiyot institutlari talabalariga 

qo’llanma sifatida 

 ruxsat etildi 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

T

OSHKENT   

2010 

---

 

2 

Mundarija 

 

 

 

 

Betlar  

1  So’z boshi 

 

3 

2  Qalqonsimon  va paraqalqonsimon bezlar kasalliklari 

 

4 

3  O’pka va plevra kasalliklari 

 

25 

4  Ko’ks oralig’i kasalliklari 

 

45 

5  Yurak va perikard kasalliklari 

 

51 

6  Simptomatik arterial gipertenziya 

 

75 

7  Aorta va magistral arteriyalar kasalliklari 

 

90 

8  Oyoqlarning surunkali kritik ishemiyasi 

 

129 

9  Vena va limfa tomirlari  kasalliklari 

 

143 

10  Diafragma kasalliklari 

 

161 

11  Qizilo’ngach kasalliklari 

 

168 

12  Qorin churralari 

 

190 

13  Me’da va o’n ikki barmoqli ichak kasalliklari 

 

216 

14  Ingichka ichak kasalliklari 

 

243 

15  O’tkir appenditsit 

 

247 

16  Yo’g’on ichak kasalliklari 

 

258 

17  To’g’ri ichak kasalliklari 

 

267 

18  O’tkir ichak tutilishi 

 

285 

19  Jigar jarrohlik kasalliklari 

 

299 

20  Portal gipertenziya 

 

309 

21  O’t pufagi va o’t yo’llari kasalliklari 

 

315 

22  Mexanik sariqlik 

 

323 

23  Me’da osti bezi kasalliklari 

 

327 

24  Taloq kasalliklari 

 

352 

25  Peritonitlar 

 

366 

26  Tavsiya etilgan adabiyotlar 

 

396 

27  Ilovadagi su'ratlar 

 

403 

---

 

3 

So’z  boshi 

Keyingi  yillarda  xirurgiya  fanining  zo’r  berib  rivojlanishi  zamirida,  ilgari 

faqatgina  yirik  ilmiy  markazlar  imtiyozi  hisoblangan  ko’pgina  murakkab 

diagnostika  uskunalarining  –  rentgentelevidenie,  ultratovush  yordamida  va 

endoskopik tekshiruv uskunalari xizmatidan nafaqat yirik klinikalar foydalanish, 

balki  viloyat  va  tuman  kasalxonalari  amaliyotiga  keng  miqyosda  kirib  kelishi, 

yangidan  yangi  diagnostik  uskunalar  (angiografiya,  kompyuter  tomografiya  va 

b.)  xizmatidan  keng  ko’lamda  foydalanish,  burun  tasavvur  qilish  qiyin  bo’lgan 

yangi texnologiyalarning shiddat bilan kirib kelishi va ular bilan bog’liq bo’lgan 

endoxirurgik  va  miniinvaziv  operatsiyalar  uchun  moslama  yoki  uskunalar 

taraqqiyoti  yotadi.  Albatta,  bularning  barchasini,  etakchi  omil  –  jarrohlik 

sohasida  olib  borilayotgan  tinimsiz  ilmiy  izlanishlar,  ular  natijalarini  jahon  ilm 

ahli  orasida  namoyon  etish,  ular  tajribasiga  tayangan  holda  takomillashtirish, 

yuqori samarali jarrohlik amaliyotlari usul va uslublarini ishlab chiqish va ularni 

amaliyotga keng tadbiq etishsiz, tasavvur qilish qiyin.  

Oqibatda,  bugungi  kun  xirurgiyasi  nafaqat  surunkali  xoletsistitda,  balki 

ushbu  kasallikning  o’tkir  turida  ham  laparoskopik  operatsiya  uslublaridan 

foydalanish,  ko’pgina  boshqa  surunkali  va  o’tkir  xirurgik  kasalliklarida  ham, 

kichik  yoki  kam  invaziv  operatsiya  taktikasini  qo’llash  maqsadga  muvofiq 

bo’lib,  kundan  kun  odat  tusiga  aylanib  bormoqda.  Bundan  tashqari,  xirurgiya 

sohasida  yangidan-yangi  yo’nalishlar  paydo  bo’lishi,  oldingi  darsliklarda 

ularning  ifoda  etilmagani,  yangi  darslikni  yaratish  va  ushbu  masalalarni  ham 

unga kiritish zaruratini yuzaga keltirdi. 

Binobarin,  yurtimizda  xirurgik  kasalliklar  bo’yicha  chop  etilgan  barcha 

darsliklarni  qaytadan  ko’rib  chiqib,  ularga  shu  ixtisoslikning  bugungi  holati  va 

kelajagini  inobatga  olgan  holda,  o’zgartishlar  va  to’ldirishlar  kiritish  ehtiyoji 

tug’ildi. Talabalarga dars berishdagi qat’iy izchillikka rioya qilgan holda, ilmiy 

asosda tabobatning bu murakkab sohasida insoniyat to’plagan tajribalarni ularga 

etkazishga  harakat  qilindi.  Zero  undan,  bugungi  kun  talabalari  foydalanib, 

---

 

4 

ertangi  kunda  aholiga  davr  talabiga  munosib  ravishda  xizmat  ko’rsatishlari 

lozim bo’ladi. 

Shu  qatorda,  30  yildan  beri  rahbarlik  qilib  kelgan  fakultet  va  gospital 

jarrohligi  klinikasining  boy  tajribasi  ham  e’tiborga  olingan.  Ushbu  asarni 

yaratishda  bevosita  hissa  qo’shgan  shogirdlarga,  muallif  ulkan  minnatdorchilik 

bildiradi.  

Darslikni  yozishda,  muallif  xirurgiyaga  oid  mavjud  ma’lumotlarni  bayon 

etgani  holda,  kasalliklarni  aniqlash  va  davolashning  yangi  usullari  bilan 

tanishtirishga  harakat  qildi.  Bu  borada  o’lkamiz  olimlarining  qo’shgan  ulkan 

hissalari  haqida  ham  so’z  yuritishga  urindi.  Bularning  hammasi,  bo’lajak 

jarrohlarning  yangi  avlodini  tarbiyalashga  va  ularning  xalqimizga  malakali 

xizmat ko’rsatishiga yordam beradi degan umiddamiz.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

5