Mütəxəssisə göndərişlər və hospitalizasiya üçün göstərişlər
(ilkin tibbi yardım protokolları üçün) aşağıdakılardır:
Diaqnozu təsdiq/təyin etmək qeyri-mümkündür
Etiologiyası müəyyən deyil və ya mövcud olan əlamətlər kifayət
qədər təhlükəlidir
Aparılan müalicəyə baxmayaraq, baş ağrıları tutmaları öz tezliyi
və ağırlığı ilə xəstənin həyat keyfiyyətinə nəzərə çarpan dərəcədə
təsir edir və ya verilən dərmanlar qeyri-effektivdir, ya da xəstə
“status miqrenozus”dadır.
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
31
Əlavə №1
Anamnezin toplanması
1. Pasiyentdə neçə növ baş ağrıları mövcuddur?
Hər bir BA növü üçün ayrıca anamnez tələb olunur. Xəstəni ən çox
narahat edən BA-ya diqqət yetirmək daha məntiqlidir, lakin klinik
baxımdan əhəmiyyətli olduqda digərləri də nəzərdən keçirilməlidir.
2. Zamana aid suallar
a) Nə üçün məhz indi həkimə müraciət etmisiniz?
b) Sonuncu dəfə BA nə zaman olub?
c) BA hansı tezlikdə baş verir və vaxt baxımdan necə olur (gündə
neçə dəfə, davam etmə müddəti: epizodik, arası kəsilməyən)
d) Tutmaların davam etmə müddəti
3. Ağrının xarakterinə dair suallar
a) Ağrının intensivliyi
b) Ağrının mənşəli və keyfiyyəti
c) Ağrının yerləşməsi və yayılması
d) Yanaşı simptomlar
4. Ağrıların əmələ gəlməsi səbəblərinə dair suallar
a) Təhrik edici və/və ya şərait yaradan amillər
b) Baş ağrını azaldan və/və ya gücləndirən amillər
c) Ailə anamnezində oxşar ağrılar
5. Ağrıya olan reaksiyaya dair suallar
a) Baş ağrıları zamanı xəstənin davranışı
b) Ağrı həyat fəaliyyətini nə dərəcədə məhdudlaşdırır və ona mane
olur
c) Hansı preparatlar istifadə olunub və necə
6. Tutmalararası səhhətin vəziyyətinə dair suallar
a) Tam qənaətbəxş və ya qalıq simptomlar
b) Residivlər və/və ya onların səbəblərinə görə narahatçılıq, həyəcan,
qorxu.
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
Əlavə №2
Baş ağrılarının əsas növlərinin diferensial diaqnostikası
Xüsusiyyətləri Miqren Gərginlik BA
Klaster BA
Servikogen
BA
Giqant
hüceyrəli
arteriit
Subaraxnoidal
qan sızması
Abuzus
BA
Yerləşməsi
Adətən bir
tərəfli
İkitərəfli
Sırf birtərəfli
(periorbital,
gicgah
nahiyəsində)
Adətən birtərəfli
(ənsə, təpə, qulaq və
göz yuvası nahiyəsinə
irradiasiya)
Birtərəfli
gicgah
və ya ənsə
nahiyəsində
Generalizə
olunmuş və ya bir
tərəfli
Müxtəlif
Təsviri
Pulsasiyaedici,
sıxıcı
Basıcı
(başda halqa və
ya dəbilqə)
Yandırıcı, deşici Küt Yandırıcı və ya
sızıldayan
Qəfil başlanğıc Birincili
ağrıların
növünə uyğun
olur
Ağırlığı
Orta ağır Yüngül,
orta
ağır Orta
ağır, ağır Yüngül,
orta
ağır Ağır Ağır Müxtəlif
Səbəbləri
Neyrodamar
dəyişiklikləri
Məlum deyil
Damar
dəyişiklikləri
C1-C3 fəqərələri
səviyyəsində onurğa
sütununun zədələnməs
Məlum deyil
Subaraxnoidal
qanaxma
Analgetiklərin
uzunmüddətli
qəbulundan sonra
kəsilməsi
Müddəti
4-72 saat
30 dəqiqə-7 gün 15-180 dəqiqə 1-6
saat Persistə edən Müxtəlif Persistə edən
Başlanğıcı
Tədricən Tədricən Sürətli Sürətli Sürətli Qəfil Tədricən
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
Başlama vaxtı İstənilən zaman
(adətən
oyanma
zamanı)
İstənilən zaman
Tez-tez eyni
vaxtda (əsasən
gecələr); günaşırı
1 gündə-8
tutmaya qədər
Səhər saatlarında
İstənilən zaman İstənilən zaman
Analgetiklərin
qəbulunun
kəsilməsindən
sonra
Prodromal
əlamətləti
20-30% Yox
Yox
Yox
Yox
Nadir
hallarda
Yox
Yanaşı
simptomları
Fonofobiya,
fotofobiya,
ürəkbulanma,
qusma, işta-
hanın azalması,
hərəkət zamanı
ağrının artması
Fonofobiya,
fotofobiya, fiziki
gərginlik zamanı
artmır
Göz yaşının ax-
ması, ağrı tərəfin-
də burnun tutul-
ması, konyuktiva-
nın qızarması,
“gözün arxadan
basılması” hissi
Boyunda passiv
hərəkətlərin
məhdudlaşması, boyun
əzələlərinin gərginliyi
Gicgah arteri-
yasının qalın-
laşması və ağrı-
lı olması, gör-
mənin pisləş-
məsi, çeynəmə
əzələlərində ağrı
Yuxululuq və ya
komatoz vəziyyət,
ənsə əzələlərinin
riqidliyi, fotofobi-
ya, 20-30% halda
ocaqlı nevroloji
simptomatika
Zəiflik,
ürəkbulanma,
qıcıqlanma,
həyəcan,
əhval-ruhiyənin
düşməsi
Xəstəliyin
başlanması (yaş)
10-30 yaş
İstənilən Yaşlılar
İstənilən 50
yaşdan
yuxarı
Adətən,
25-50 yaşlarda
İstənilən
Xəstənin cinsi Əsasən qadınlar Əsasən qadınlar
Əsasən kişilər Eyni
Eyni Eyni Eyni
Xəstəliyin
irsiyyəti
Tez-tez Meyililik Yox
Meyililik Meyililik Meyililik
Yox
Xəstənin
davranışı
Sakitliyin və
tənhalığın əldə
olunması
cəhdləri
Müxtəlif Həyəcanlanma,
başın bağlanma-
sı, hərəkətlərdə
ehtiyat
Başın dönməsindən və
əyilməsindən çəkinir
Dəyişiksiz Süstlük,
yuxululuq, huşun
səviyyəsinin
pozulması
Analgetiklərin
qəbuluna qayıdış
Təhrikedici
amillər
Stress, aybaşı,
yuxusuzluq,
hipoqlikemiya,
intensiv fiziki
yük, qida amilləri
Stress Alkoqol,
siqaret
çəkmə, stress,
damar genişlən-
dirən dərman-
ların qəbulu
Başın qəfil dönməsi və
ya uzun müddətli
narahat vəziyyətdə
olması, boyunun
qamçıvari travması
Yox Beyin
damarları-
nın anevrizması,
BBT, hipertonik
xəstəlik, qan
xəstəlikləri
Analgetiklərin
kəsilməsi
33
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
DİAQNOSTİK ALQORİTM
Xəstə baş ağrısı
şikayəti ilə
müraciət edir
Əsas ilk addımlar:
Ətraflı anamnez
Ümumi baxış
İlkin nevroloji müayinə
hə
yox
yox
Birincili baş ağrısı növünü
aşkar et. Xəstənin
maarifləndirilməsi və həyat
tərzinin dəyişdirilməsi üçün
məsləhət ver
Miqren
Gərginlik
tipli BA
Klaster
BA
Xronik
gündəlik
BA
Digər BA
hə
Təhlükə
əlamətləri
yox
var?
Birincili baş
ağrısından
fərqli baş
ağrıları
(protokoldan
kənar)
hə
Birincili baş
ağrısı meyarlarına
uyğundurmu?
Mütəxəssisə
göndər
hə
İkincili baş
ağrısı növünü
müəyyən edin
(protokoldan
kənar)
yox
İkincili baş
ağrısını düşünün
Mütəxəssisin
konsultasiyası
lazımdırmı?
Birincili baş
Əgər lazımdırsa
diaqnostik
hə
ağrısı diaqnozu
təsdiqləndimi?
testi
apar
yox
İkincili baş
ağrısına
dəlalət edən
əlamətlərdir?
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
35
Ədəbiyyat:
1.
British Association for the Study of Headache. Guidelines for all
healthcare professionals in the diagnosis and management of
migraine, tension-type, cluster and medication-overuse headache,
3rd edition. Hull; 2007
http://217.174.249.183/upload/NS_BASH/2010_BASH_Guidelin
es.pdf
2.
Institute for Clinical Systems Improvement (ICSI). Diagnosis and
treatment of headache. Bloomington (MN); Tenth Edition/January
2011http://www.icsi.org/headache/headache__diagnosis_and_treat
ment_of_2609.html
3.
International Headache Society. The international classification Of
headache disorders, 2nd edition. Cephalalgia 2004 http://ihs-
classification.org/_downloads/mixed/WatermarkedShortForm%20
ICHD-II.pdf
4.
Larner AJ: Guidelines for the management of headache in primary
care: are they being used? J Headache Pain 2005, 6(5): 420-421.
PubMed Abstract
http://www.springerlink.com/content/v732175204j3737r
5.
Matchar DB, Young WB, Rosenberg JA, et al. Evidence-based
guidelines for migraine headache in the primary care setting:
Pharmacological management of acute attacks. American
Academy of Neurology. Accessed February 10, 2011.
http://www.aan.com/professionals/practice/pdfs/gl0085.pdf
6.
National Guideline Clearinghouse (NGC). Martin V, Elkind
A.Diagnosis and classification of primary headache disorders In:
National Guideline Clearinghouse (NGC) [Web site]. Rockville
(MD): cited 2004. Available: http://www.guideline.gov.
7.
Steiner TJ, Paemeleire K, Jensen R, Valade D, Savi L, Lainez MJ,
Diener HC, Martelletti P, Couturier EG; European Headache
Federation; Lifting The Burden: The Global Campaign to Reduce
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
36
the Burden of Headache Worldwide; World Health Organization.
European principles of management of common headache
disorders in primary care. J Headache Pain. 2007 Oct;8 Suppl
1:S3-47. http://www.l-t-b.org/assets/32/AD32D142-DA5C-077E-
FA9391F46EE1D777_document/Principles_of_management.pdf
8.
Steiner TJ, Paemeleire K, Jensen R, Valade D, Savi L, Lainez MJ,
Diener HC, Martelletti P, Couturier EG; European Headache
Federation; Lifting The Burden: The Global Campaign to Reduce
the Burden of Headache Worldwide; World Health Organization.
Aids for management of common headache disorders in primary
care. J Headache Pain (2007) 8:S3
http://www.who.int/mental_health/neurology/who_ehf_aids_head
ache.pdf
9.
Scottish Intercollegiate Guidelines Network (SIGN). Diagnosis
and management of headache in adults. A national clinical
guideline. November 2008 http://www.sign.ac.uk/pdf/sign107.pdf
10.
US Headache Consortium. Evidence-based guidelines in the
primary care setting: neuroimaging in patients with nonacute
headache. [cited 16 Oct 2008].
http://www.aan.com/professionals/practice/pdfs/gl0088.pdf
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
Dostları ilə paylaş: |