Varliğimiz

                             "Azərbaycan Ədəbiyyatı Tarixinə  
Bir Baxış" adlı əsərindən 
 
"...1828-ci ildəki Azərbaycanın tarixi faciəsindən sonra 
bu  xalqı  ayrı-ayrı  soy  və  millətindən  saymaq  ağıl  və 
məntiqdən  uzaq  deyilmi?  Ġranda  Əhməd  Kəsrəvi  və  onu 
izləyənlər  belə  iddia  etmiĢlər  ki,  bütün  tarix  uzunu 
Azərbaycanın sərhədi Araz çayı olmuĢ, Arazın o tayı Aran 
və Albaniya adlanmıĢ, hətta xalqının soyu cənubdan baĢqa 
(yafəsi-türk)  olmuĢ,  guya  Ġran  Azərbaycanın  əhalisi  əs-
lində  fars-tat  olmuĢ  və  ancaq  monqollar  Ġrana  gəlib 
Eixanilər hökumətini qurandan sonra apardıqları türkçülük 
siyasəti  nəticəsində  xaiqın  dilini  türkləĢdirmiĢdir.  Bu 
uydurma  nəzəriyyə  Pəhləvilər  zamanında  təsadüfi  olaraq 

---

 
92 
irəli  sürülməmiĢdir.  Pəhləvi  Ģahları  və  onların  ətrafında 
toplaĢan ifrat  millətçi paniranistlər iranlılığı  farslıqla eyni 
qəbul elədikləri üçün Ġranda fars dilini yaymaqla bərabər, 
baĢqa  dilləri,  xüsusilə  türk  dilini  məhv  etməyi  özlərinə 
siyasi-mədəni  proqram  seçmiĢlər...  57  ilə  bu  siyasəti 
Ġranda həyata keçirə bildiləsələrdə, o taya, yəni əski Ģurəvi 
Azərbaycana əlləri çatmadığı üçün oranı Azərbaycan yox, 
baĢqa  ölkə  (Aran)  saymağı  məsləhət  görmüĢlər.  Fars-
laĢdırma  siyasətini  Ġranda  həyata  keçirə  bildisələr  də,  o 
tayda yaĢayan qardaĢlarımız öz dillərini, mədəniyyətlərini 
rəsmi  Ģəkildə  iĢiədib  inkiĢaf  etdirmiĢlər.  Bu  məsələ 
pəhləvi rejimini gözə batan tikan kimi narahat edirdi‖.