Таълими методикаси book · December 022 citations reads 2,437 author

 
6.3. Geografiya ta’limida kartalar bilan ishlash 
 
Geografiya ta’limini kartasiz tasavvur qilish qiyin. Karta geografiya 
fanidagina emas, balki insonning amaliy faoliyatida ham cheksiz ahamiyatga ega. 
Chunki biror-bir geografik tadqiqotni, inson turmushini kartasiz tasavvur qilish 
qiyin. Uchuvchi, quruvchi, geolog, tuproqshunos, ekolog, agronom kartasiz ish 
ko‘ra olmaydi. Ta’lim jarayonida karta ta’limiy va tarbiyaviy vazifalarni bajaradi. 
O‘quvchilar karta bilan quyi sinflardan tanisha boshlaydilar. Karta geografik 
obyektlar joylashgan o‘rinni ko‘rsatibgina qolmasdan, balki voqea va hodisalarni, 
ular o‘rtasidagi bog‘liqlikni bilishga ham yordam beradi. Maktabda qo‘llaniladigan 
kartalar, o‘quv geografiya kartalari deyiladi. Geografik kartalar ta’limda 
ko‘rsatmali qurol va bilim manbai sifatida ishlatiladi. Kartani bilish va undan 
foydalana olish deganda, undan xilma-xil ma’lumotlarni, xususan, tabiiy va 
iqtisodiy geografik ma’lumotlarni ola bilish tushuniladi.
 
Kartaning eng muhim xususiyatlaridan biri bevosita kuzatish imkoniyatiga 
ega bo‘lmagan hodisalarni modellashtirishdan iborat (ob-havo, iqlim, geologik 
kartalar va h.k.). Geografiya ta’limi metodikasi nuqtayi nazaridan karta o‘qitish 
vositasi sifatida 4 ta vazifani bajaradi: 
a) o‘rganish obyekti bo‘lib xizmat qiladi; 
b) ko‘rgazmali qurol bo‘lib xizmat qiladi; 
v) geografik hodisalarni o‘rganishda bilim manbai bo‘lib xizmat qiladi; 
g) karta geografiya ta’limida psixologik-pedagogik vazifani ham bajaradi.
Ya’ni uning yordamida bilimlarning egallanishi, esda qolishi va ma’lum bir 
tizimni tushunishni ifoda etadi. Yuqoridagi 4 tur kartani o‘rganishda bir-birini 
to‘ldiradi, mobado ularning bittasi bo‘lmagan taqdirda ham kartagrafik bilimni 
to‘la egallash qiyin. Kartani o‘rganish obyekti deyilganda uning yordamida xilma-
xil geografik ma’lumotlarni olish tushuniladi. Karta faqat o‘rganish obyektigina 
bo‘lmay, balki kartani tushunishdek pedagogik maqsadga ham xizmat qiladi. 
Kartalar bilan ishlash.