Sosial və humanitar elmlərin müasir problemləri. Elmi əcərlər toplusu. №13 2014
ВЗАИМОСВЯЗЬ «МАССОВОЙ КУЛЬТУРЫ» И «МАССОВОГО СОЗНАНИЯ»
Yüklə 1,05 Mb.
|
ВЗАИМОСВЯЗЬ «МАССОВОЙ КУЛЬТУРЫ» И «МАССОВОГО СОЗНАНИЯ»Юсифова Гюльнара Юсиф кызы, ст.препод., к.ф.н., кафедра философии,Бакинский государственный университетkloto2007@gmail.comКлючевые слова: массовая культура, массовое сознание, технологичное общество, семиотическое пространство, ценности. Keywords: Mass culture, mass consciousness, technological society, semiotic space, values. Açar sözlər: Kütləvi mədəniyyət, kütləvi şüur, texnoloji cəmiyyət, semiotik məkan, dəyərlər. На современном этапе необходимость взвешенного анализа массовой культуры как специфического социокультурного феномена в условиях разнообразия идеологий становится особенно актуальной. Стремительное развитие науки и техники и сопутствующие ему трансформации общества в постиндустриальное и информационное, а технической эпохи - в «системо-технологическую», непосредственным образом повлияли и на массовую культуру, которая сегодня имитирует творческую активность и сложность, претендуя на способность формирования творческого сознания. Виртуальная реальность, становящаяся реальностью потребления, компьютерные программы, задающие алгоритмы создания артефактов, по форме приближающихся к элитарным, возможности коммуникационных технологий, расширяющие сферу деятельности человека - все это создает иллюзию возрастания роли элитарной культуры в рамках постиндустриального общества [1,45]. Между тем, массовая культура не только не уступает свое место культуре элитарной, но продолжает осуществлять на нее интенсивное воздействие, выступая в эпоху современности в качестве основной формы существования культуры. Сложность и противоречивость массовой культуры, ее способность к трансформациям под влиянием социальных, технических, эстетических и прочих факторов, ее реактивная мобильность и отзывчивость на требования настоящего момента - все эти обстоятельства обусловили необходимость теоретического осмысления данного социокультурного феномена. Массовая культура, возникающая в условиях индустриального общества, по мере перехода социально-экономической системы на другую - постиндустриальную стадию развития, модифицируется и приобретает иные формы, изменяя свою социальную роль и расширяя круг выполняемых функций. Сегодня массовая культура выступает как средство реализации не столько гедонистических и рекреационных, сколько идентификационных и адаптационных стратегий, закрепляя существующую в обществе социальную иерархию через символически значимое культурное потребление и способствуя стабилизации общественной системы через конструирование особой виртуальной надстройки над реальностью. Массовая культура, появление которой связано с особыми социокультурными обстоятельствами, приведшими на рубеже XIX-XX вв. в рамках западной цивилизации к формированию массы и массового сознания, является конкретным историческим явлением. Качественная определенность массовой культуры постиндустриального общества задается теми изменениями, которые произошли в самой массе. Масса сегодня - это совокупность деперсонализированных индивидов, объединенных не участием в той или иной деятельности, а общностью потребляемой продукции - информации, развлечений, моды, имиджей, стереотипов, а также единством картины мира и системы ценностей. Это «контролируемая масса», а не «управляемая масса». В условиях же определенных общественных систем, в границах отдельных культурных миров массовая культура как активная динамичная форма приобретает ярко выраженные особенности, что позволяет вести речь о ее национальных вариантах и выделять американскую, индийскую, китайскую, японскую, советскую и т.д. массовую культуру [2, 94]. Субъектом массовой культуры выступает особая профессиональная группа, создающая ее артефакты в соответствии с законами социальной психологии и рыночных отношений, носителем же ее ценностей является человек массы - недифференцированный субъект с невыраженным личностным началом, особенностями которого являются некритичность восприятия и оценок, управляемость, духовная инфантильность [3, 104]. В постиндустриальном обществе - это, как правило, те субъекты исторической деятельности, которые отчуждены от структур управления экономикой нового типа и вынуждены соответствовать стратегиям подчинения и «включения во взаимодействие» (М. Кастельс). Между тем, «массовый человек» может являться представителем всех социальных слоев - вне зависимости от положения в экономической, политической, интеллектуальной иерархии, и именно это обстоятельство позволяет рассматривать массовую культуру в качестве феномена, обладающего признаками всеобщности. Массы являются носителями массового сознания . Массовое сознание специфический тип общественного сознания.. Возникает массовое сознание с процессом массовизации общественной жизни, так как процессы общества требуют участия масс. Внедрение масс в различные сферы жизни это объективный процесс. Именно вовлечение в различные виды деятельности «многих сотен и сотен миллионов людей», есть «основная причина громадного ускорения мирового развития». Именно в этом резкое повышение роли народных масс в истории, усиления их участия в экономическом, социальном, культурном, политическом, идеологическом управлении. В явлении массовое сознание можно выделить, во-первых, групповое сознание, виды и разновидности масс, актуализирующих групповое сознание, влияние различных факторов на формирование массового сознания. В ходе работы были сделаны следующие выводы: во-первых, дано определение массового сознания как совокупности наиболее значимых компонентов сознания большого числа весьма разнообразных групп общества (больших и малых), однако не их суммы. Во-вторых, обозначены основные факторы формирования массового сознания – средства массовой коммуникации и пропаганда. Эта всеобщность имеет качественный, а отнюдь не количественный характер, так как атрибутивной характеристикой массовой культуры является не число носителей ее ценностей, а совершенно особые качества: исключительно высокая степень адаптивности, производство определенного типа сознания - пассивного и нетворческого, ориентация на вкусы и потребности «среднего человека», использование средств массовой коммуникации как главного канала распространения и потребления ее ценностей. Именно изменения в механизмах трансляции культурных ценностей, в механизмах социальной адаптации, социальной рекреации и социокультурной идентификации и привели к широкому распространению массовой культуры в современном обществе [4, 58]. Массовая культура - явление далеко не однородное. Оно имеет свою структуру и уровни. В современной культурологии, как правило, выделяют три основные уровня массовой культуры: кич-культура (т.е. низкопробная, даже вульгарная культура); мид-культура (так сказать, культура «средней руки»); арт-культура (мас-культура, не лишенная определенного, иногда даже высокого, художественного содержания и эстетического выражения). Как самостоятельное явление, массовая культура оценивается противоречиво. В целом существующие точки зрения можно разделить на две группы. Представители первой группы (Адорно, Маркузе и др.) дают негативную оценку этого феномена. По их мнению, массовая культура формирует у ее потребителей пассивное восприятие действительности. Такая позиция аргументируется тем, что в произведениях массовой культуры предлагаются готовые ответы на то, что происходит в социокультурном пространстве вокруг индивида [4, 98]. Кроме того, некоторые теоретики массовой культуры полагают, что под ее влиянием изменяется система ценностей: стремление к занимательности и развлекательности становится доминирующим. К негативным моментам, связанным с влиянием массовой культуры на общественное сознание, относят также и то, что массовая культура основывается не на образе ориентированном на реальность, а на системе имиджей, воздействующих на бессознательную сферу человеческой психики. К этой группе можно отнести и авторов Учения Живой Этики (Махатмы, семья Рерихов). Согласно парадигме Живой Этики, массовая культура по своей сути является псевдо-культурой, так как в отличие от истинной (т.е. высокой культуры) в большинстве своих форм не способствует гуманистически ориентированному социальному прогрессу и духовной эволюции человека. Призвание и назначение истинной культуры - облагораживание и совершенствование человека. Массовая культура исполняет обратные функции - она реанимирует низшие аспекты сознания и инстинкты, которые, в свою очередь, стимулируют этическую, эстетическую и интеллектуальную деградацию личности [3, 48]. Между тем, исследователи, придерживающиеся оптимистической точки зрения на роль массовой культуры в жизни общества, указывают что она притягивает к себе массы, не умеющие продуктивно использовать свое свободное время; создает своего рода семиотическое пространство, которое способствует более тесному взаимодействию между членами высоко технологичного общества; дает возможность широкой аудитории познакомиться с произведениями традиционной (высокой) культуры. И все же, вероятно, противопоставление определенно позитивной и определенно негативной оценок массовой культуры будет не совсем корректным. Очевидно, что влияние массовой культуры на общество далеко не однозначно и не вписывается в бинарную схему «белое - черное». В этом заключается одна из главных проблем анализа массовой культуры. Использованная литература 1.Белл Д. Грядущее постиндустриальное общество. - М.: Мысль, 1993 2.Корнилов М.Н. Герои и жанры массовой культуры Японии. // Человек: образ и сущность. - М.: ИНИОН РАН, 2000 3.Маркова Г.И. Массовая культура: содержание и социальные функции. М., 1996 4.Флиер А. Я. Массовая культура и её социальные функции. // ОНС: Общественные науки и современность. М., 1998. - №6 G.Y. Yusifova, BDU “Kütləvi mədəniyyətin” və “kütləvi süurun” qarşılıqlı əlaqəsi Xülasə
Kütləvi mədəniyyətin ideoloji müxtəliflik şəraitində mövcud olan spesefik sosiomədəni fenomen kimi təhlilinin vacibliyi müasir dövrdə xüsusilə artır. Elmin və texnikanın sürətli inkişafı və onu müşayiət edən cəmiyyətin industrialdan postindustrial və informasiya cəmiyyəti şəraitinə transformasiyası kütləvi mədəniyyətə bilavasitə təsir edir. Bu səraitdə kütləvi mədəniyyət yaradıcı fəaliyyəti və mürəkkəbliyi təqlid edərək, yaradıcı şüuru formalaşdımaq qabiliyyətinə iddia edir. G.Y. Yusifova, Baku State University INTERRELATION OF “MASS CULTURE” AND “MASS CONSCIOUSNESS” SUMMARY
At present the need for a comprehensive analysis of mass culture as a specific social and cultural phenomenon in conditions of ideologies’ diversity is particularly relevant. The rapid development of science and technology and the accompanying transformation of society from industrial to postindustrial and information one has directly influenced the mass culture, which now imitates the creative activity and complexity claiming the ability to form a creative consciousness. YENİ DÖVR AVROPADA SUFİŞÜNASLIQ MƏKTƏBLƏRİ f.ü.f.d. Agabəyova Ülviyyə Rizvan qızı, Fəlsəfə tarixi və mədəniyyətşünaslıq kafedrası, BDU Açar sözlər: Yeni dövr, Avropa, sufizm, məktəb Ключевые слова: Новое время, Европа, суфизм, школа Key words: Modern History, Europe, mysticism, school Sufizmin mahiyyəti və fəlsəfi əsası məsələsi bu gün həm Şərq, də həm Qərb tədqiqatçılarının diqqət mərkəzindədir. Sufizmin tədqiqi sahəsində Şərq sufişünaslıq məktəbləri X əsrdən etibarən fəaliyyətə başlamış və sufi təriqətləri və onların nümayəndələri haqqında məlumatlar vermişlər. Zaman keçdikcə bu təlimə maraq artmış və yeni-yeni elmi-tədqiqat əsərləri meydana çıxmışdır. Avropada isə islam təriqətləri, müsəlmanların sosial-mədəni həyatı ümumi şəkildə öyrənilirdi. Yeni dövrdən etibarən Avropa səyyahlarının Şərqə axını ilə əlaqədar bir sıra Qərb Universitetlərində islam mənəviyyatını öyrənmək üçün elmi mərkəzlər yaradılmışdır. Sufizmin elmi şəkildə öyrənilməsi XIX əsrin əvvəllərindən başlanır. Bu dövrdə islamşünaslıq mərkəzlərindən başqa sufişünaslıq məktəbləri yaranır. Almaniyada, İngiltərədə, Fransada, Rusiyada, Hollandiyada sufişünaslıq elmi inkişaf etməyə başlayır. Fridrix Rükkert (1788-1866) Almaniyada Berlin Universitetində şərq ədəbiyyatı üzrə professor vəzifəsində çalışmış, şərq ədəbiyyatına dair bir sıra əsərləri alman dilinə tərcümə etmişdir. Annemarie Şimmel (1922-2003) alman dinşünası, ərəbşünas və islam mistisizminin böyük tədqiqatçılarından olmuşdur. O, Marburq Universitetinin professoru olmuş, sonralar Harvard Universitetində, sonralar Tehran, London, Ankara, Edinburq universitetlərində çalışmışdır. A.Şimmelin əsərləri Sərq ölkələrində geniş yayılmışdır. A.Şimmel göstərirdi ki, “Sufilik o qədər geniş anlayışıdır ki, onu bir kəlmə ilə izah etmək mümkün deyildir. Onu bütünlüklə qavramaq heç kəsin həddi deyil !” [2, s.13]. A.Şimmel qeyd edirdi ki, sufizm çoxşaxəli mənəvi, fəlsəfi, ədəbi, psixoloji, sosial aspektlərə malikdir. O, yazırdı ki, müsəlman xalqlarının təfəkkür tərzini öyrənmədən sufi fikrini dərk etmək mümkün deyildir. İngilis müsəlman alimi Martin Linqs təsəvvüf haqqında geniş araşdırmalar aparmışdır. Avropa sufizmində iki müxtəlif mənəvi istiqamət mövcuddur:
Bu istiqamətlər arasında əsas ziddiyyət metafizika və ontologiyaya olan münasibətdən ibarətdir. Əgər ənənəvi məktəb üçün ontologiya metafizikaya nisbətdə ikinci dərəcəlidirsə , radikal-ontoloji məktəb üçün metafizika ontologiya üçün düşməndir. Bu iki istiqamətin bir-birinə zidd mövqedə olması Avropada sufizmin inkişafına zəmin yaratdı. Avropalılar arasında ilkin sufi versiyası genonizm olmuşdur ki, bununla da Rene Genon öz istiqamətini müəyyən etmiş və Şaziliyyə təriqətinə qoşulmuşdur. Sonralar Mişel Valsan , Mişel Xodkeviç , Martin Linqs, Titus Burkxardt onun ardınca getmişlər və genonistlər adlandırılmışlar. Qərbdə genonistlərin fəaliyyəti ilə sufizmin yayılması, həmin təlimin Avropaya nüfuz etməsinə səbəb olur. Rene Genon (1886-1951) fransız filosofu və ənənəçidir. Əvvəllər riyaziyyata və fələsəfəyə maraq göstərmişdir. Tezliklə onu əhatə edən cəmiyyətdən üz döndərmiş və 1907-ci ildə Parisə köçmüşdür. Burada gizli təşkilatlara qoşulmuşdur. Filosof-neotomist Jak Maritenin tələbəsi olmuşdur. Hinduizm, qnostisizm, okkultizm kimi təlimləri tədqiq etmişdir. 1912-ci ildə islam dinini qəbul etmişdir. Sonralar Abdul Vahid Yahya adı ilə tanınmışdır.1920-ci illərdən etibarən bir sıra əsərlərin müəllifi olmuş və həmin illərdən mənəviyyatın kasad olması və düzgün yol tutmamasına görə Qərb mədəniyyətini tənqid etmişdir. 1930-cu ildə o, Qahirəyə köçmüş və dünyasını orada dəyişmişdir. Qahirədə o, sufi həyatı yaşamış və Şaziliyuyə təriqətinə mənsub olmuşdur. Qərbdə ənənəçiliyin müxtəlif sahələrinə dair əsərlərini çap etdirmişdir. Rene Genonun əsərləri müasir dünyanın fundamental tənqidinə həsr edilmiş və intellektual islahata çağırış olmuşdur. O, metafizikanı, ənənəvi elmləri, mənəvi reallığı yeni formada təqdim etməyə çalışmış, eyni zamanda irrasionalizmin müxtəlif formalarını və psixoloji təcrübənin kəskin tənqidini ifşa edirdi. Rene Genonun ardıcılı olmayan avropalılar sufi şeyxlərindən bəzi biliklər alır və ənənəvi islam elmini öyrənməyə başlayırlar. Belə təqdirdə ənənəvi avropa sufiləri arasında mədəni, intellektual assimlyasiya baş verir, islam elmi ənənəsinə keçir və avropa elmindən uzaqlaşırlar. Belə müstəvidə genonistlər qalib olmuş avropalı islam nümayəndələri kimi görünürdülər. Genonistlərdən sonra şotland əsilli sufi şeyxi Əbdülqədir Əs-Sufi (doktor Yan Dallas) və onun çoxsaylı avropalı tələbələri “Murabitun” adlı qrup yaradırlar. Doktor Yan Dallas qədim Şotland nəslinin nümayəndəsi olmuşdur. O, Britaniya dramaturqu, Qərb elitasından olan Fellin və Edit Piafla yaxindan tanış olmuşdur. 1967-ci ildə Mərakeşdə islam dinini qəbul etmiş, sonralar Mərakeş şeyxi və islam alimi Məhəmməb ibn Həbiblə görüşmüş və onun tələbəsi olmuşdur. Sonralar şeyx Məhəmməd Əl-Fayturi Həmud tərəfindən Şaziliyyə-Dərkaviyyə-Qadiriyyə təriqətinin şeyxi adını alır. Genonistlərdən fərqli olaraq Əbdülqədir Əs-Sufi və onun ardıcılları islam elmini və əxlaqını öyrənirlər. Əsasən də islam hüququnu, ortodoksal islam inanclarını, malikilər məktəbinin qanunlarını mənimsəyirlər. Digər Avropa əsilli sufilərdən fərqli olaraq, onlar nəinki Avropa mədəniyyətindən, elmi ənənələrindən uzaqlaşır, əksinə islamı Qərb elminə daxil etməyə çalışırdılar. Şeyx Əbdülqədir Əs-Sufi qeyd edirdi ki, şəriətin məhv olduğu bir şəraitdə sufizm və ya təriqəti təcrübədən keçirmək olmaz, çünki sufizm və şəriət ruh və bədən kimi vəhdət təşkil edir. Ona görə də ənənəvi islam sufizmi İslam şəriətinin bir hissəsi kimi qəbul edilirdi. Fransız şərqşünasları Anri Masse, Lui Massin’on və Karro de Bo sufizmin meydana gəlməsi haqqında müxtəlif fikirlər irəli sürmüşlər. Sufizmin islam dini ilə sıx bağlı olub-olmaması məsələsi bu günə qədər şərqşünas alimlər və müsəlman ilahiyyatçıları arasında mübahisə predmeti olaraq qalmaqdadır. Sufizmin islamda meydana gəlməsi və yayılması necə baş vermişdir ? İslam öz inkişafında mistikanı sərbəst şəkildə yaratmışdır və yaxud bu mistika Şərqin qədim dinlərinin (iudaizm, xristianlıq , buddizm , iranın qədim dinləri və s.) təsiri nəticəsində yaranmışdır. Qərb şərqşünas alimləri təsdiq edirlər ki, islamda mistisizm digər dinlərin və fəlsəfi təlimlərin təsiri nəticəsində yaranmışıdır. Bu mübahisəli fikirlər üç məşhur fransız şərqşünas alimlərinin (Anri Masse, Lui Massin’on və Karro de Bo) fikirlərində öz əkisini tapmışdır. Anri Masse “İslam. Tarixi oçerk” əsərində sufizm haqqında yazır: “Sufizmin islam zəminində yaranmasına baxmayaraq , onda xristian, İran və hind təsirinin izləri duyulur” [1, s.183]. Sufiliyə meyl göstərən İbn Səbinə (XIII əsr) adlı bir ərəb filosofunun verdiyi tərifə görə, qədim filosoflar özlərini Allaha bənzətmək istədikləri halda, sufilər Allaha qovuşmaq istəyirdilər. Zahidlikdən başlayan sufilik XIII əsrin ortalarında monizmə gəlib çıxdı. Bu monizmə sonralar sufizmin görkəmli nəzəriyyəçisi İbn Ərəbi tərif vermişdir [1, s.184]. İslam tarixinin tədqiqi rus şərqşünasları L.İ.Klimoviç, V.Rozen, N.Mednikov, V.Bartold, A.Şmidt, İ.Kraçkovskinin adları ilə bağlıdır. L.İ.Klimoviç yazırdı ki, islamın ilk çağlarında sufizmin inkişafına quldarlıq quruluşu dövrünə aid olan dini – idealist görüşlərinin, neoplatonizmin, həmçinin xristianlığın və hind dinlərinin böyük təsiri olmuşdur. Sufizmin eklektik xüsusiyyətinə görə bəzi müəlliflər “sufizm mistik təlimdir”, “hər hansı bir inkişafa qarşı düşmən mövqedə duran ehkamdır”, “təbiəti etibari ilə islamla heç bir bağlılığı yoxdur” kimi müxtəlif mülahizələr irəli sürmüşlər. L.İ.Klimoviçin fikrincə isə bu təlimin eklektik xüsusiyyətə malik olmasına baxmayaraq islamda bir cərəyan kimi məşhurdur [7, s.157]. Görkəmli ərəbşünas və islamşünas, SSRİ Akademiyasının xarici üzvü Lui Massin’on 50 ildən artıq müsəlman Şərqinin tədqiqi ilə məşğul olmuşdur. Əsas diqqətini X əsr böyük mistik - panteist Mənsur Həllacın dünyagörüşünün tədqiqinə yönəltmişdir. Mənsur Həllacın şəxsiyyəti və təlimi haqqında tədqiqat Lui Massin’onun ən sevimli mövzusu olmuşdur. Lui Massin’onun “Müsəlman mistisizminin texniki leksik xülasəsi” əsəri sufizm terminologiyasına həsr edilmişdir. Sufizm terminologiyasını tərtib edərkən o, bu və ya digər terminin sadəcə izahını verməmiş , eyni zamanda onları sufizmin meydana gəlməsi mənbəyi ilə əlaqələndirmişdir. Fransız şərqşünas alimi Karra de Vo təsdiq edir ki, sufizm formasına görə islamdan, əsasına görə xristianlıqdan qaynaqlanmışdır. Ingilis şərqşünası R.Nikolson, alman şərqşünas alimləri F.Toluk və F.Kremer iddia edirdilər ki, sufizm heç bir digər təsirlər olmadan islam dini zəminində meydana gəlmiş və inkişaf etmişdir. Onlara zidd mövqedə duraraq macar şərqşünas alimi İ.Qoldsier isə göstərirdi ki, islam sufizmində xristian rahibliyinin, buddizmin, maniliyin və zərdüştiliyin təsiri vardır. Sufilər özləri isə belə araşdırmalara xüsusi diqqət yetirmir, sufizmin müxtəlif zamanlarda müxtəlif ölkələrdə meydana gəldiyi fikri ilə razılaşırlar. Buxaralı sufi Rəis Çaqmaq-zadə sufizmin yaranma tarixi haqqında deyir: “Sufizm həmişə mövcud olub. Sufizmin sahəsi geniş və çoxşaxəlidir”. Sufizmin İslamın batini əhəmiyyəti olub-olmadığı məsələyə münasibət bildirərək göstərirdi ki, sufizm insanın özünü dərk edərək əbədiyyətə nail olmasına zəmin yaradan elmdir. Sufizm hər hansı bir ad altında hər hansı bir vasitə ilə öyrədə bilər. Müxtəlif dini vasitələr tarix boyu müxtəlif adlar altında çıxış etmişdir. Sufi ideoloqları təsdiq edirlər ki, təsəvvüf Quranın və hədislərin özəyidir. Onlar öz görüşlərini Quran surələri və hədislərlə bağlamağa çalışırlar. Linqvistik nöqteyi-nəzərincə “sufizm” termini “suf” və “təsəvvüf” sözlərinin mənasını verir. Ərəb dilində “suf” sözündən müxtəlif mənalı sözlər əmələ gəlmişdir: Yun – “suf” Yun alverçisi – “savvaf” Sufi olmaq – “təssəvəfə” Sufi – “mütəsəvvif” Sufizm – “əs-sufiyyə” Ingilis termini “sufizm” latinca “sufizmus” sözündən əmələ gəlmişdir. 1821-ci ildə bu söz alman alimi tərəfindən latınlaşdırılmışdır. Bu gün artıq ingilis və fransız dillərində tamamilə təbiiləşmişdir. “Sufizm” sözündən əvvəl “təsəvvüf” anlayışı işlədilmişdir ki, bu da sufinin halı, təcrübəsi və vəziyyəti mənasını verir. Sufilər öz təlimlərini sabit bir adla adlandırmamışlar. Onlar bu təlimi elm, incəsənət, bilik adlandırırlar. Əkbəriyyə Avropada yaranmış yeganə sufi ordeni olmuşdur. Əkbəriyyəni klassik anlamda orden adlandırmaq çətindir, belə ki, şeyx Əl-Əkbər Muhiyiddin ibn Əl-Ərəbi (1165-1240) özündən sonra əsaslı bir təcrübə qoyub getməmiş və avropalılar da yenidən onu işləməmişlər. Bu, bütün dövrlərə aid böyük sufilərin idayalarına və nəzəriyyələrinə əsaslanan mistik cəmiyyət olmuşdur. Əkbəriyyə ordeninin əsasını 1911-ci ildə Parisdə İsveç rəssamı və dövlət xadimi İvan Aqueli (əsl adı Yon Qustaf Aqeli; İslamda – şeyx Abdulhadi əl-Ahili əl-Maliki (1869-1917)) qoymuş və Avropada Şaziliyyə sufi qardaşlığının “müqəddimlər” titulunu qazanmışdır. Şeyx Əl-Əkbər ibn əl-Ərəbinin xəttini davam etdirən Əkbəriyyə ordeni bir neçə əsrdən sonra “Vəhdət əl-bücud” doktrinasını əxz etmiş və Avropa islam ziyalılarının bütün intellektual resuslarını praktiki olaraq zənginləşdirmişdir. Rene Genon (şeyx Əxili Rene Genona Qahirədə Əkbəriyyə təriqətini yaymağa icazə vermişdir), Mustafa Mişel Valsan, Ataullah Boqdan Kopanski, Fritof Şuon və bir çox ənənəçilərə Əkbəriyyəyə aid yüksək pillələr verilmişdir. Ibn əl-Ərəbi irsini ingilis dilinə tərcümə etmiş Mişel Xodkeviç Əkbəriyyənin gizli üzvlərindən olmuşdur. Bu ordenin başlıca məqsədi şeyx Əl-Əkbər ibn əl-Ərəbinin təlimini digər təriqətlər (əsasən də Şaziliyyə təriqəti tərəfindən) və sufi-malamilər vasitəsilə yaymaqdan ibarət olmuşdur. Əkbəriyyə xətti çoxsaylı müasir şaziliyyə ehkamlarına söykənir. Sufizm Avropaya – Fransaya, Almaniyaya, İngiltərəyə və i.a. XVII əsrdə yayılmağa başlamışdır. Ilk dəfə sufizm Avropaya yazılı şəkildə daxil olmuşdur:
Butçiçiyyə Mərakeşdə meydana gəlmiş və fransada bir çox filialları yayılmışdır. Bu təriqət həm lokal, həm də dünyəvi təriqət hesab olunur. Bu gün islam tədqiqatçıları çətin vəziyyətlə üzləşirlər: o vaxtlar ənənəvi islam cəmiyyətlərində sufizm vaxtaşırı olaraq əvvəlki dövflərə nisbətən öz əhəmiyyətini itirirdi. Ona görə də sufizmin Qərbdə, Avropa ölkələrində, ABŞ-da, Kanadada və Avstraliyada özünəxas inkişafı diqqət mərkəzindədir. Ədəbiyyat siyahısı:
Türk dilində:
Rus dilində:
http://www.torchinov.com XÜLASƏ
Ağabəyova Ülviyyə Yeni dövr Avropada sufişünaslıq məktəbləri. Yuxarıda adı çəkilən məqalədə islam mənəviyyatını öyrənmək üçün Avropada yaradılan elmi mərkəzlər haqqında məlumat verilmiş, Yeni dövrdə Avropada meydana gəlmiş sufişünaslıq məktəbləri müəyyən edilmişdir. Qərb şərqşünas alimlərinin islamda mistizmin digər dinlər və fəlsəfi təlimlərdən təsirləndiyi fikirləri açıqlanmışdır. РЕЗЮМЕ Ульвия Агабекова Суфийские школы Европы в Новое время.
Ulviyya Aghabayova Sufism schools in Europe of Modern History.
Yüklə 1,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|