Soliq statistikasi indd

XI bob. Soddalashtirilgan soliqqa tortish tartibidagi
soliqlarni prognoz qilish
11.1. Soddalashtirilgan soliq tizimida mavjud soliqlar tarkibi va
uni qo‘llashni o‘ziga xos xususiyati ................................................................ 336
11.2.Yagona soliq to‘lovi va uni prognoz qilish uchun zarur
bo‘lgan ma’lumot manbalari ........................................................................... 340
11.3.Tadbirkorlik faoliyatining ayrim turlari bo‘yicha qat’iy
belgilangan soliq va uni prognoz qilishning ayrim farqli jihatlari .................. 357
11.4.Yagona yer solig‘i va soliq tushumlarini prognoz qilish usullari ..... 360
XII bob. Budjetdan tashqari maqsadli jamg‘armalarga majburiy 
to‘lovlarni prognoz qilish tartibi
12.1. Ijtimoiy jamg‘armalarga majburiy to‘lovlar tarkibi va
majburiy to‘lovlarni to‘lovchilari, ularning soni o‘zgarishining
tushumlarga ta’siri ........................................................................................... 368
12.2.Ijtimoiy jamg‘armalarga majburiy to‘lovlarni prognoz
qilish usullari ................................................................................................... 372
12.3. Respublika yo‘l jamg‘armasiga majburiy to‘lovlar,
ular haqidagi ma’lumotlarni jamlash va ulardan prognoz qilishda
foydalanish ...................................................................................................... 377
12.4. Ta’lim muassasalarini rekonstruksiya qilish, mukammal
ta’mirlash va jihozlash jamg‘armasiga majburiy ajratmalar va
uni prognoz qilishning o‘ziga xos xususiyatlari ............................................. 382
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati
......................................................387

---

7
SO‘ZBOSHI
Soliqlar har bir davlat mavjud bo‘lishining asosiy sharti hisob-
la nadi. Jumladan, bizning mamlakatimizda ham soliqlar o‘ta mu-
him ahamiyat kasb etadi. Soliqlar orqali davlat budjetining aso-
siy daromad qismi shakllantiriladi. Davlat budjeti daromadlari 
hi 
sobidan ijtimoiy soha moliyalashtiriladi, iqtisodiy reformalar 
amalga oshiriladi. Bundan tashqari, soliq tizimi orqali iqtisodiy-ij-
timoiy sohalarni maqsadga muvo
fi
q rivojlantirish maqsadida tar-
tibga solinadi. Shu sababli, hukumatimiz tomonidan soliq tizimini 
rivojlantirish borasida uzluksiz chora-tadbirlar ishlab chiqilmoqda 
va amalda joriy qilinmoqda. Bunday chora-tadbirlar bugungi kunda 
o‘z samarasini bermoqda.
Soliq tizimida o‘ta dolzarb bo‘lgan sohalardan biri – soliq statis-
tikasi va prognozi hisoblanadi. Chunki soliq statistikasi soliq to‘lov-
chilari, soliq obyekti hamda soliq tushumlari hisobini yuritish, 
statistik ko‘rsatkichlarni shakllantirish, tahlil va prognoz jarayonlari 
uchun zarur bo‘lgan ma’lumotlarni yig‘ib beradi. Shu ma’noda, 
respublikamiz soliq tizimini rivojlantirishda soliq statistikasining 
ahamiyatli o‘rni mavjud desak mubolag‘a bo‘lmaydi.
Soliq tushumlarini prognozlashtirish Davlat budjetini samarali 
boshqarishni ta’minlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Soliq tu-
shumlarini ilmiy asoslangan holda prognozlash orqali Davlat 
bud jetining daromad va xarajat qismlaridagi muvozanatni saq-
lash, budjet taqchilligiga yo‘l qo‘ymaslik, budjetning soliqli da-
ro madlarini manbalar bo‘yicha bajarilishini ta’minlash, soliq tu-
shumlarini moliyaviy yil davomida uzluksiz, barqaror yig‘ilishi 
ta’ 
minlanadi. Natijada, mamlakatda makroiqtisodiy barqarorlik 
ta’ 
minlanadi, rejalashtirilgan investitsion loyihalar o‘z vaqtida 
amalga oshiriladi. 

---

8
Mazkur o‘quv qo‘llanma, O‘zbekiston Respublikasi Oliy va 
o‘r ta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan tasdiqlangan o‘quv rejasi, 
namunaviy hamda ishchi o‘quv dasturlar asosida tayyorlangan. 
Risola oliy o‘quv yurtlari uchun o‘quv qo‘llanma sifatida tavsiya 
etgan.
O‘quv qo‘llanma 12 bobdan iborat bo‘lib, unda “Soliq statis-
tikasi va prognozi” fanining predmeti, bilish usullari, soliqlarni 
hi soblashda qo‘llaniladigan ko‘rsatkichlar va ularning iqtisodiy 
aha 
miyati, soliq elementlarining soliqlarni prognoziga ta’siri, 
soliq lar hamda boshqa majburiy to‘lovlar bo‘yicha tushumlarni 
prog noz qilish tartibi, usullari, soliq to‘lovchilar tomonidan soliq 
majburiyatini bajarish tartibi, soliq qarzini majburiy undirishni 
tashkil etish, yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘ini prognoz 
qilish, qo‘shilgan qiymat solig‘i prognozini tashkil qilish, aksiz 
solig‘ini prognoz qilish tartibi, jismoniy shaxslardan olinadigan 
daromad solig‘ini prognoz qilish tartibi, mol-mulk solig‘i va resurs 
to‘lovlarni prognoz qilish tartiblari, soddalashtirilgan soliqqa 
tortish tartibidagi soliqlarni prognoz qilish, budjetdan tashqari 
maqsadli jamg‘armalarga majburiy to‘lovlarni prognoz qilish tartibi 
yoritilgan.

---

9