SƏQƏleyn həDİSİNİN ŞƏRHİ Rəhmli və Mərhəmətli Allahın adı ilə

Xülasə, Əhli-sünnətin kitabları Əlinin, Həsən və Hüseynin fəzilətləri, rəvayət etdikləri hədisləri və fətvaları ilə doludur. Ancaq biz, onların məsum olduqlarını, onların qeybi bildiklərini və onların elmdə hər kəsdən üstün olub da xilafətə hər kəsdən daha layiq olduqlarını da söyləmirik. Səid ibn Müseyyəb, Əlqamə, Qatadə, Mücahid, Həsən əl-Bəsri, Məqhul, Muhəmməd ibn Sirin, Səlim ibn Abdullah kimi şəxsiyyətlər dində imam olduqları kimi, Əli ibn Hüseyn və Muhəmməd ibn Əli kimi şəxsiyyətlər də əhli-sünnət üçün dində hidayət rəhbərləridir. əl-Mizzi “Təhzibul-Kəmal”da Sufyan ibn Uyeynənin Zuhridən belə eşitdiyini nəql edir: “Mən Qureyşin içərisində Əli ibn Hüseyndən daha fəzilətli bir şəxsi görmədim.” Ancaq insanlardan bəziləri onlara, xüsusən də Cəfər ibn Muhəmmədə aid olmayan şeyləri ona nisbət etdilər. Hətta əbcəd hesabını, nəsəb və nücum (ulduz) elmini ona nisbət etdilər. Onun kimyagər olduğunu belə söylədilər. Ancaq onun belə mənasız işlərlə heç bir əlaqəsi yoxdur. Cəfər ibn Muhəmməd dövrünün böyük alimlərindən olmuş və atasından, Qasim ibn Muhəmməddən, Urvə ibn Zübeyrdən, Ata ibn Əbi Rəbahdan, Zuhri və Nafidən, Muhəmməd ibn Munkədirdən və başqa bu kimi tanınmış alimlərdən elm almış və hədis rəvayət etmişdir.³¹ Əhli-sünnət heç vaxt Yəhya ibn Səid, Hişam ibn Urvə və Əbuz-Zinadın tabeçilik yönündən Cəfər ibn Muhəmməddən daha layiqli olduğunu söyləməz. Həmçinin onlar (əhli-sünnət), Zuhri, Yəhya ibn Əbu Bəkr və Həmmad ibn Əbi Sələmənin tabeçilik cəhətindən Muhəmməd əl-Bəqirdən daha layiqli olduğunu iddia etməzlər. Yenə əhli-sünnət, Qasim ibn Muhəmməd, Urvə ibn Zübeyrin və Səlim ibn Abdullahın elmdə Əli ibn Hüseyndən daha irəli olduğunu da deməz. Əksinə, əhli-sünnət yuxarıda adlarını zikr etdiyim şəxsiyyətlərdən hər birinin, sadiq (doğru sözlü) bir ravinin özlərindən rəvayət etdikləri hər bir mövzuda müsəlmanların imamı olduğuna etiqad edir. Musa ibn Cəfər haqqında da Əbu Hatim: “Müsəlman imamlarından bir imamdır” demişdir. İbn Sad isə, Musanın çox rəvayəti olmadığını söyləmişdir. Musa ibn Cəfərdən sonrakı imamlara gəldikdə, iddia edildiyi qədər də onlardan elm alınmamışdır. Fətvaları da yoxdur. Ancaq sahib olduqları bir çox gözəl və yüksək əxlaqi keyfiyyətləri vardır. Əli ibn Musa da dəyəri, qədir-qiyməti uca olan bir insan idi. Zamanında ondan daha alim olan Şafi və digər imamlar var idi. Maruf əl-Kərhi və Əbu Süleyman əd-Darani də onun zamanında yaşamış və ondan daha zahid olan şəxsiyyətlərdir. Əgər müsəlmanlar Məlik, Şafi və Əhmədin əsərlərində gördükləri hədisləri Musa ibn Cəfər, Əli ibn Musa və Muhəmməd ibn Əlinin yanında olan hədislərdən daha çox görməsəydilər, bunları buraxıb da Məlik, Şafi və Əhmədə yönəlməzdilər. Halbuki, Musa ibn Cəfər ilə İmam Məlik eyni dövrdə və eyni şəhərdə yaşamışdılar. Əhli-beytdən olan Haşim oğulları belə Musadan çox, Məlikdən elm alırdılar. Bu gün də əlimizdə İmam Məlikin qələmə aldığı “əl-Muvatta” əsəri olduğu halda, Musa ibn Cəfərdən, onun atasından və oğullarından bir dənə də olsa əsər yoxdur. İmam Şafi də Məlikdən elm almış və Muvattanı əzbərləmişdir. O da Haşimi oğullarından idi. Şafi öz qohumu olan Musa ibn Cəfərin, Əli ibn Musanın elmini və hədis rəvayətlərini Məlikin elmindən çox görsəydi, heç şübhəsiz onların yanına gedər və elmini onlardan alardı. İmam Əhməd də Peyğəmbərə tabeçiliyi, əhli-beytə olan sevgisi və əhli-beyt düşmənlərinə qarşı nifrəti ilə tanınan bir şəxs idi. Onun əsərləri Məlik, Souri, Auzai, Leys ibn Sad, Vəki ibn Cərrah, Yəhya ibn Səid, Abdurrəhman ibn Məhdi və digər imamların rəvayətləri ilə dolu olmasına rəğmən, Əli ibn Musa, Muhəmməd ibn Əli və digərlərinin rəvayətlərindən bir şey yoxdur. Əhməd bunların yanında istədiyi qədər elm görsəydi, başqalarından daha çox bunlara rəğbət göstərərdi. Bütün bunlar, inkarı qeyri-mümkün olan həqiqətlərdir. Bu həqiqətlərə göz yuman isə, haqqa arxa çevirmiş miskindir.
Şiələrin Əhli-beytə tabeçiliyi

Artıq mən, şiə kitablarında Peyğəmbərdən (salləllahu aleyhi və səlləm), Əlidən, Fatimədən, Həsən və Hüseyndən (Allah onlardan razı olsun!) nəql olunmuş hədislərin sayını sizə təqdim etmişəm. Bu say, əhli-sünnətin onlardan rəvayət etdikləri hədislərə nisbətən çox azdır.³² Şiələrin kitabları əsasən Cəfərdən və atası Muhəmməddən nəql olunmuş hədislərdən ibarətdir. Sonra isə say etibari ilə Zeynulabidinin və Musa ibn Cəfərin rəvayətləri gəlmək-dədir. Bu dörd imamın içərisində də ən çox Cəfər əs-Sadiqin rəva-yətləri üstünlük təşkil edir. Bu səbəbdən də bu gün bir çox şiə özünü “Cəfəri” adlandırır. Ancaq əsas olan, bu rəvayətlərin çox-luğu yox, bunların etibarlılığıdır.

Şiə fiqhinin İmam Cəfər ilə əlaqəsi varmı? Şiəliyin İmam Cəfər ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Biz bunu rahat bir şəkildə söyləyə bilərik. Onların əlində nə Cəfərin özünün yazdığı, nə də tələbələri-nin ondan eşidib də qələmə aldıqları bir fiqh və ya hədis kitabı yoxdur.³³ Belə olduqda, onlar özlərini necə “Cəfəri” adlandırırlar? Bu gün özlərini “Cəfəri” adlandıranlar, ya Xomeynini, ya Lənkəra-nini, ya Sistanini ya da digər müctəhidlərindən birini təqlid edir, öz ibadətlərini İmam Cəfərin yox, bunların risalələrinə görə icra edir-lər. Hətta şiələrə görə bunları təqlid etmək, Qurana tabe olmaq kimi vacibdir. Təqlidsiz əməl də batildir. Daima əhli-sünnətə “məsum imamlara tabe olun!” – deyən şiələr, nə üçün məsum olmayan Xomeyniyə və Sistaniyə tabe olurlar? Hətta onlara görə Xomeynini təqlid edənin Sistaniyə, Sistanini təqlid edənin də Xomeyniyə tabe olması qadağandır. Görəsən bu qadağa kim tərə-findən qoyulub? Onların risalələri isə Cəfərin sözləri əsasında yox, müctəhidin öz rəyi əsasında yazılır. Əgər belə olmasaydı, şiə müc-təhidləri arasında ixtilaf da olmazdı. Axı “məsum imam”ın fiqhin-də ixtilaf və ziddiyət ola bilməz. Feyz əl-Kaşani bundan şikayətlə-nərək demişdir: “Bəzən görürsən ki, Şiə alimləri bir məsələdə iyirmi, otuz və daha artıq rəy ilə ixtilafa düşürlər...” (“əl-Vafi” 1/9) Şiə məzhəbinin şeyxi sayılan Tusi demişdir: “Hətta, sən şiə alimlə-rinin arasında olan ixtilafa fikir versən, görərsən ki, onların arasın-da olan ixtilaf Əbu Hənifənin, Şəfinin və Məlikin arasında olan ixtilafdan da çoxdur.” (“əl-Uddə fi usulil-fiqh”1/138) Onlara görə sağlığında təqlid etmədiyi müctəhidi öldükdən sonra təqlid etmək haramdır. Deməli, müctəhidin ölməsiylə onun fiqhi də ölür. Əgər onların məzhəbi və fiqhi Cəfərin məzhəbi və fiqhidirsə, nə üçün öldükdən sonra ona (müctəhidə) tabe olmaq haram sayılır? Axı “məsum imamlar”ın elmi ölmür və müctəhidlərin ölməsiylə də “məsum imamın” fiqhi dəyişmir. Əgər Xomeyninin fiqhi İmam Cəfərin fiqhidirsə, nə üçün o öldükdən sonra onun fiqhinə tabe olmaq haram olsun? Məgər İmam Cəfərin fiqhinə tabe olmaq haramdır? Ümumiyyətlə, şiələrin məqsədi dini Allaha xas qılaraq, Onun üçün ixlasla əməl etmək deyil. Onların məqsədi hər bir məsələdə əhli-sünnətə müxalif olmaqdır. Onlar üçün əsas olan, Quran və Sünnətə tabeçilik yox, əhli-sünnətə müxalifətçilikdir. Onlara görə əhli-sünnətə müxalif olmaq, uğur qazanmaq sayılır. Bütün bunları, onların “məsum” imamlarından rəvayət etdikləri hədislər də isbat edir. Kuleyni İmam Cəfərdən belə rəvayət edir: “...Bir şəxs İmamdan soruşur: Biz (bir-birinə zidd olan) iki hədislə rastlaşırıq, bu hədislərdən biri əhli-sünnətin dediklərinə müvafiq, biri isə onlara muxalifdir. Bu halda, bu iki hədisdən hansını qəbul etməliyik? İmam dedi: “Əhli-sünnətə müxalif olan fikirdə uğur, qurtuluş var.” (“Usul əl-kəfi” “Hədisdə ixtilaf” bölümü 1/68) Başqa bir rəvayətdə isə belə bir sualı İmam bu cür cavablandırır: “Əhli-sünnətə müxalif olan hədisi götür!” (Seyyid Xomeyni “Risalətut-təadil vət-tərcih”) Hurr Amili “Vəsailuş-şiə” kitabında “Əhli-sünnətə, onların yoluna müvafiq olan ilə əməl etməyin qada-ğan olunması” adlı bir bölüm açmış və həmin bölümdə “məsum”-lardan çoxlu sayda hədis nəql etmişdir. Bu hədislərin birində deyi-lir ki, Cəfərdən bir-birinə zidd olan iki hədis barəsində soruşurlar. O isə cavabında deyir: “O iki hədisi əhli-sünnətin hədisləri ilə tutuşdurun. Onların hədislərinə müxalif olanı qəbul edin, müvafiq olanı isə rədd edin!” Bütün bunlara görə Xomeyni belə deyir: “ İxtilaflı məsələlərdə doğrunu bilməkdən ötrü əhli-sünnətə muxalifətçilik etməkdə heç bir eyb yoxdur.” (Xomeyni “ər-Rəsail” 2/83)

Şiə əqidəsinin İmam Cəfər ilə əlaqəsi varmı? Quranın təhrif edildiyinə etiqad edən, Allah Rəsulunun əshabına söyən, “imamlar qeybi bilir və onlar bir şeyə “ol!” desələr, olur”- deyən, imamları peyğəmbərlərdən üstün görən şiələrin imam Cəfər ilə və onun etiqadı ilə nə əlaqəsi ola bilər? Şiələrin əlində İmam Cəfərin etiqada dair yazdığı bir dənə də kitabı yoxdur. Halbuki, Cəfər ilə eyni dövrdə yaşamış Əbu Hənifənin etiqada dair bir neçə risaləsi bu günümüzəcən gəlib çatmışdır. Şiələrin ən önəmli və ən etibarlı əqidə kitabı Şeyx Saduqun yazdığı və “Etiqadus-saduq” adı ilə tanınan kitabdır. Bu kitabda yazılanlar şiələr tərəfindən “məsum imam”ların etiqadı kimi qəbul olunur. Amma bu kitabın üzərindən uzun bir müddət keçməmiş onun tələbəsi Mufid³⁴ şeyxinin bu kitabına rəddiyyə olaraq “Təshihul-etiqad” kitabını yazdı. Şiələrin etiqaddakı ixtilafları bununlada bitmədi. Daha sonra Şərif Mürtəza gəldi, qollarını çırmaladı və şeyxi Mufidə etiqadda 95 məsələdə müxalif oldu. Bu yerdə insanın ağlına bir neçə sual gəlir. Görəsən bunlardan hansının yolu imam Cəfərin etiqadı üzərindədir? Saduqun yazdıqları Cəfərin etiqadıdır, yoxsa Mufidin yazdıqları? Budurmu sizin günəşdən də parlaq, gündüzdən də aydın və sudan duru olan “İmamiyyə” əqidəniz?! Ümumiyyətlə siravi şiələrin belə ixtilaflardan (sahili görünməyən ixtilaf dənizindən) xəbərləri yoxdur. Çünki onların əksəriyəti məzhəblərinin təməlini təşkil edən kitablarından bixəbərdilər.

Əxbarilər və Üsulçular: Şiə alimləri ictihad (alimin fətva verib hökm çıxarması) və müctəhidə (ictihad edən alimə) tabe olmaq məsələsində ixtilaf edib “əxbarilər” və “üsulçular” adı altın-da iki hissəyə bölündülər. Əxbarilər, məsum olmayan şəxsin icti-had etməsini haram sayırlar. Çünki məsumdan başqası xəta edə bilər. Xəta edənə də mütləq bir şəkildə tabe olmaq isə haramdır. Üsulçular isə məsum olmayanın ictihad edib, hökm verməsini qəbul edirlər. Bu gün şiələrin bütün müctəhidləri üsulçudur. Üsul-çulara görə məsum imamın bütün səlahiyətləri müctəhidin əlində-dir. Yəni, müctəhidə tabe olan məsum imama tabe olmuş, onu rədd edən isə məsum imamı rədd etmiş sayılır. Bu yerdə belə bir sual ortaya çıxır: Nə üçün üsulçular, müctəhidi məsum imamın yerinə qoyurlar? Bu sualın cavabı belədir: Çünki şiələrə görə hər bir şəxs Peyğəmbərdən (salləllahu aleyhi və səlləm) sonra imamlara tabe olmalıdır. Məsum imam da Peyğəmbərdən (salləllahu aleyhi və səlləm) sonra müsəlmanların bütün işlərini səhmana salmalıdır. Bəs indiki zamanda şiələrin tabe olacaqları və müsəlmanların işlə-rini səhmana salacaq imamları kimdir? Cavab: “Mehdi”. Axı şiələrin qeybdə olduğunu iddia etdikləri Mehdinin müsəlmanlara heç bir faydası yoxdur. Bu gün hansı bir şiə Mehdiyə tabedir. Hansı bir şiə ondan əmr alıb onu icra edir və onun qadağan etdi-yindən çəkinir? Özündən heç bir əmr və qadağa gəlməyən, özünə tabe olunmayan “Mehdi”dən müsəlmanlara nə fayda?! İmamların varlığından məqsəd, İslamı qorumaq və müsəlmanları islah etmək-dirsə və Mehdi bu işləri görmürsə, o zaman onun varlığından və imamətindən nə fayda?! Bütün bu sualları cavablandırmaqdan və bu çətin vəziyyətdən çıxmaqdan ötrü şiələrdən bir qismi özlərini “üsulçu” adlandıraraq dedi: “Müctəhidlər Mehdi zühur edənəcən “Naibul-imam”dırlar (yəni: imamın əvəzedicisi). Onlar dinin ha-kimləridir. İmamın insanlar arasında hakimlik etmək səlahiyətləri müctəhidlərin əlindədir. Müctəhidlərin fikrini rədd edən, Allahın əmrini rədd etmiş və beləcə Allaha qarşı küfr etmiş sayılır.” (Muhəmməd Rza əl-Müzəffərin “Əqaidul-iməmiyyə” və Nəcəfdə elmi hövzənin mədrəsələrində tədris olunan “Əqidətuna fil-müctə-hid” kitabına (səh.34) müraciət edə bilərsiniz. Bu kitab Qum şəhərində 2002-ci ildə nəşr olunmuşdur).

“Kitabul-Kəfi” kitabı şiə məzhəbinin ən səhih və Qurandan sonra ən dəyərli kitabıdır. Bu kitab barədə Nuri ət-Təbərsi demişdir: “əl-Kəfi kitabı dörd kitab arasında, günəşin ulduzlar arasında olduğu kimidir...” (“Müstədrəkul-vəsail”3/532). Şeyx Mufid deyir: “əl-Kəfi, şiə kitablarının ən dəyərlisidir...” (Müqəddimətül-kəfi səh.26). Feyz əl-Kaşani deyir: “əl-Kəfi, şiə kitablarının ən şərəflisi və ən səhihidir...” (Müqəddimətül-kəfi səh.27). Şiə alimlərinin etirafına görə bu kitabda olan 16 min hədisdən yalnız 5072-si səhihdir. Bu isə kitabın yalnız 3/1-dir.³⁵ (Bax! “Luluətul-bəhreyn” səh.394, “Kulliyyətu fi ilmir-rical” səh.357) Bu, şiələrin ən dəyərli kitabının halıdır. Digər kitablar barədə artıq siz düşünün!!!

Şiələrin Əhli-beytə nisbət etdikləri yalanlar: Şiələr tarix boyunca “əhli-beytə tabeçilik” adı altında onlara yalanlar nisbət etmiş və onların adından hədislər uydurmuşdular. Bunu onların kitabları da isbat edir. Yunus adlı bir şiə ravisi demişdir: “İraqa gəlib orada Əbu Cəfərin (İmam əl-Bəqirin) əshabından bir dəstə ilə, Əbu Abdullahın (İmam Cəfərin) əshabından bir çox şəxs ilə görüşdüm. Onlardan hədis dinlədim və onların (hədis) kitablarını götürdüm. Sonralar bu kitabları İmam Əli ər-Rzaya göstərdim, o isə bu kitablarda olan hədislərin əksəriyyətinin Əbu Abdullahın hədisləri olduğunu inkar etdi...” (Əbu Cəfər Muhəmməd ibn Həsən ət-Tusi “İxtiyaru mərifətur-ricəlil-məruf bi ricəlil-kəşşi” 3/298. Tehran çapı).

Çox qəribədir, İmam Cəfər Mədinədə doğulduğu, orada yaşadığı və elə orada da vəfat etdiyi halda, ondan hədis rəvayət edənlərin içərisində Mədinə əhlinə çox az rast gəlinir. Ondan və atasından rəvayət edənlərin əksəriyyəti Küfə əhlidir. Küfə də şiəli-yin və hədis uydurmaq sənətinin ilk beşiyi sayılır. Elə təkcə bu fakt, arif olan insana bir çox həqiqətləri bəyan etmək üçün kifayət edər.

Əl-Feyz ibn Muxtar da bundan şikayətlənərək İmam Cəfərə deyir: “Sizin şiələriniz arasında olan bu ixtilaf da nədir? Mən Küfədə şiələrin məclislərində otururam və az qalsın onların hədislərinə şübhə edirəm.” İmam isə ona belə deyir: “Ey Feyz! Həqiqətən də insanlar bizim adımızdan yalan danışmağa çox həvəslidirlər.” (“Ricalul-Kəşşi” səh.347, “Biharul-ənvər” 2/246). Yenə də Küfənin hədis uyduran sənətkarları!!!

İmam Cəfər demişdir: “Allah Muğirə ibn Səidə lənət etsin! O, atamın adından hədis uydururdu..” (“İxtiyaru mərifətur-ricəlil-məruf bi ricəlil-kəşşi”3/297).

Şiə kitablarında rəvayət olunduğu kimi Muğirə ibn Səid özü də bunu etiraf etmişdir. O, belə deyir: “ Mən (əhli-beytin adından) çox sayda, təqribən 100 min hədis uydurdum.” (Məməqani “Tənqihul məqal fi ilmir-rical” 1/174-175 Nəcəf çapı).

İmam Cəfər demişdir: “Biz, əhli-beyt doğru danışanlarıq. Ancaq biz, bizim adımızdan yalan danışan yalançılardan azad da deyilik. Onların bizim üzərimizə yaxdıqları yalanlardan ötrü insanların nəzərində bizə etibar da azalıb...”³⁶ (“Ricalul-kəşşi” səh.108).

Hətta İmam Cəfər demişdir: “İnsanlar bizdən bir söz eşidir-lər, sonra da o sözün üstünə onunu qoyurlar.” (“Kitəbul-kəfi” 8/192).

Onların İmam Cəfərin başına gətirdikləri müsibətlərinə bir baxın: “Cahil camaat imamın ətrafına yığışar, onun yanına girər və ordan çıxarkən belə deyərdilər: “Bizə Cəfər ibn Muhəmməd hədis rəvayət etdi”. Beləcə onun adından hamısı yalan və uydurma olan hədislər rəvayət edərlər. Üstəlik də bu yalan rəvayətlər ilə insanlardan qazanc qazanar və onlardan bu rəvayətlərin müqabilin-də dirhəmlər alarlar.” (“İxtiyaru mərifətur-ricəlil-məruf bi ricəlil-kəşşi” 4/391, “Biharul-ənvər” 25/302 və ya 20/302)

Əhli-beyt imamlarının şiələr barədə dedikləri: Şiəliyin ilk beşiyi Küfə sayılır. Təbii ki, o zaman şiə deyərkən indiki kimi xüsusi bir şəkildə formalaşmış Şiə məzhəbi nəzərdə tutulmurdu. Şiə deyərkən yalnız və yalnız əhli-beytin tərəftarları nəzərdə tutulurdu. Çünki “şiə” sözü tərəftar deməkdir. Yəni, o zamanlar “şiə” sözü şəri mənada deyil, lüğəvi mənada işlənirdi. Küfə əhli Əlinin şiəsi olduğu kimi, Şam əhli də Muaviyənin şiəsi idi. O zamanlar da yaranmış bu fikir, yüzillərlə formalaşaraq xüsusi bir məzhəb halına gəldi. Ancaq o zamanlar əhli-beyt imamları nə bilərdi ki, bu “şiəlik-tərəftarlıq” fikri ətrafında və bu ad altında, nadan insanlar onların adından istifadə edərək, Peyğəmbərin yo-lundan təmamən uzaq, batil bir məzhəb quracaqlaq.

Əli (radiyallahu anh) öz şiələri barədə demişdir: “Ey kişiyə oxşayıb kişi olmayanlar! Uşaq düşüncəli və qadın ağıllılar! Nə yaxşı olardı, mən sizi heç görməyəydim və tanımayaydım. Allaha and olsun ki, peşmançılıqdan, kədərdən yaxa qurtara bilmirəm. Allah sizi öldürsün! Qəlbimi irinlə doldurmusunuz, köksümü qeyzlə yükləmisiniz. Mənə sinə dolusu töhməti qurtum-qurtum uddurmusunuz. Mənim rəyimə mənə qarşı üsyan etməklə və məni arada qoyub qaçmaqla zay etmisiniz...” (“Nəhcul-Bəlağə” səh.70-71 Beyrut çapı).

Əli (radiyallahu anh) demişdir: “Sizin nə elə etibarınız var ki, adam sizə etibar etsin, nə də hörmətə layiqsiniz ki, qeyrətiniz çəkilsin. Siz nə yaman ara qızışdıransınız! Aman sizin əlinizdən! Sizə aşkar bir söz deyəndə də, sirr açanda da sizdən əziyyət gör-düm. Siz nə adamın səsinə səs verən səmimi dost deyilsiniz, nə də sirr açanda etibarlı qardaş” (“Nəhcul-Bəlağə” səh.183).

Həsən ibn Əli öz şiələri barədə demişdir: “Allah and olsun, mən bu fikirdəyəm ki, Muaviyə mənim üçün bunlardan daha yaxşıdır. Bunlar deyirlər ki, mənim şiələrimdirlər, özləridə mə-nim qətlimi istəyirlər ki, malıma sahib dursunlar. Allaha and ol-sun ki, yaxşı olar ki, mən Muaviyə ilə əhdi-peyman bağlayım, özümü ölümdən qurtarım, ailəmin təhlükəsizliyini təmin edim, nəinki onlar (şiələr) məni öldürsünlər, nəslim və ailəm yox olsun.” (Təbərsi “əl-İhticac” səh.148).

Musa ibn Cəfər öz şiələri barədə demişdir: “Mən öz şiələrimi başqaları ilə müqayisə edəndə onları ancaq boşboğaz gördüm, onları imtahan etdim, amma mürtəd gördüm.” (Kuleyni “Kitabur-ravda” səh.107 Hindistan çapı və ya 8/228).

Şiə raviləri

Birincisi – Yalançı və lənətlənmiş şiə raviləri:

1. Cabir ibn Yezid əl-Cofi: Hurr Amili bu ravi barədə demişdir: “O, İmam əl-Bəqirdən 70 min, digər imamlardan isə 140 min hədis rəvayət etmişdir.” (“Vəsailuş-şiə” 20/151 və ya 30/329).

İmam Cəfərdən Cabir əl-Cofinin rəvayət etdiyi hədislər barə-də soruşarkən, o demişdir: “Mən onu atamın yanında yalnız bir dəfə görmüşəm, mənim yanımda isə heç vaxt olmayıb.” (“Ricəlul-Kəşşi” səh.169, Məməqani “Tənqihul-məqal”2/203).

Cəfər əs-Sadiqin onun barəsində dediyi bu sözünə baxmaya-raq, şiə alimi Xoi Cabir əl-Cofini siqa (doğrucul) ravi saymış, imamın sözü barədə isə belə demişdir: “İmamın bu sözünü təqiy-yəyə aid etmək labüddür.”³⁷ (yəni: imam bunu təqiyyə ilə demişdir) (Əbul-Qasim əl-Xoi “Mucəmu ricəlil-hədis” 4/25).

Ey Xoi! Cəfər nə üçün təqiyyə etsin? Nədən çəkinirdi? Axı ona bu sualı verən məhz öz şiəsi Zurarə olmuşdu. Məgər imam öz şiəsindən qorxur və öz şiəsini aldadır?

Haşim Məruf əl-Hüseyni də bunu təkzib edərək demişdir: “Cabir əl-Cofi rical kitablarında³⁸ əksər alimlər tərəfindən yalançılıqda ittiham olunmuş bir ravidir.” (“əl-Mouduat fil-əsəri vəl əxbər” səh.234).

Onun yalançı bir ravi olduğunu əhli-sünnət imamları da bəyan etmişdir. Beləki, Küfənin imamı və nuru olan Əbu Hənifə (rahiməhullah) Küfənin hədis uyduran sənətkarı barədə demişdir: “Cabir əl-Cofidən daha yalançı birini görmədim.” (Tirmizi “əl-İləl”, Uqeyli “əd-Duafəul-kəbir” 1/196).

2. Zurarə ibn Əyun: Əbul-Qasim əl-Xoi onun barəsində demişdir: “Zürarənin rəvayətləri 2490-a yaxındır...” (Əbul-Qasim əl-Xoi “Mucəmu ricəlil-hədis” 7/249). Bu hədislərdən 1626-sı Kutubul-ərba`dadır (dörd mötəbər kitabda).

Şiə alimi Nəcaşi onu tərifləyərək deyir: “Zurarə ibn Əyun öz zamanında şiələrin şeyxi, onların ən qədim olanı, fəqih və mütəkəllimi idi.” (Ricalun-Nəcaşi səh.175).

Seyyid Bəhrul-ulum demişdir: “Əyun ailəsi Küfədə əhli-beyt şiələrinin ən böyüyü idi.” (“əl-Fəvaidur-ricəliyyə” 1/222).

Ancaq İmam Cəfər onun haqqında delə demişdir: “Əyun ailəsinin uydurmalarından olan şey, mənim və atamın dinindən deyil.” (Ricalul-Kəşşi səh.137).

Həmçinin imam onu lənətləmişdir. (“İxtiyaru mərifətur-ricəlil-məruf bi ricəlil-kəşşi” 2/229).

İmam Cəfər dostlarının birindən soruşur: “Zürarə ilə nə vaxt görüşmüsən?” O da neçə gündür onu görmədiyini deyir. Sonra imam ona deyir: “İşin olmasın, xəstələnibsə yanına getmə və ölübsə cənazəsində iştirak etmə!” O, imamın sözündən təəccüblə-nərək soruşur: “Zürarənin?” İmam isə cavabında belə deyir: “Bəli, Zürarə yəhudilərdən, xristianlardan və “Allah üç nəfərdən üçüncü-südür” deyənlərdən də pis adamdır.” (Ricalul-Kəşşi səh.142, “İxtiyaru mərifətur-ricəlil-məruf bi ricəlil-kəşşi” 2/237)

Şiə alimlərindən bir çoxsu iddia etmişdir ki, İmam Cəfərin onun barəsində dediyi xoşagəlməz sözləri təqiyyə əsasında deyil-miş sözlərindəndir. Yaxşı, bir anlıq elə fərz edək ki, imam bu sözləri təqiyyə əsasında deyib. Bəs siz, İmam Cəfəri yalanlayan, onun sözünə muxalif olan, ona iftira yaxan, imamın elminə şəkk edən, öz rəyi ilə halal-haram hökmü verən və Musa ibn Cəfərin imamlığına şəkk edən kəsi adil bir şəxs saya bilərsiniz? Əslində siz, belə bir şəxsi nəinki adil, heç müsəlman da saymazsınız. Müdafiə etməyə çalışdığınız Zürarə ibn Əyun isə yuxarıda qeyd etdiyim xüsusiyyətləri özündə cəm etmiş nadan və Küfənin hədis quraşdıran sənətkarlarından biri idi. (Bax! Ricalul-Kəşşi səh.138, “İxtiyaru mərifətur-ricəlil-məruf bi ricəlil-kəşşi” 2/234-235, 236)

3. Əbu Bəsir Leys ibn əl-Buxtəri: Kutubul-ərba`ada onun əl-Bəqir və əs-Sadiqdən rəvayət etdikləri hədislərinin sayı 2110-dur. Əhli-Beyt tərəfindən tən edilmiş yalançı bir ravidir. (Ricəlul-Kəşşi səh.152)

Haşim Maruf əl-Hüseyni onun barəsində demişdir: “Əbu Bəsir künyəsi ilə tanınan dörd şiə ravisi var: Əbu Bəsir Abdullah ibn Muhəmməd, Əbu Bəsir Aliyyə, Əbu Bəsir Leys ibn əl-Buxtəri və Əbu Bəsir Yəhya ibn Əbil-Qasim. Onların hamısı ittiham olun-muş ravilərdir. Onların içərisində ən yaxşısı Əbu Bəsr əl-Buxtəri-dir. Ancaq onu da bir qism alim siqa (doğrucul) saymışdır. Bir qismi isə ona tən etmiş və əqidəsinin xarab olduğunu bəyan etmişdilər.” ( “əl-Mouduat fil-əsəri vəl əxbər” səh.233)

Şiə alimləri onu müdafiə etməkdən ötrü deyirlər ki, Onun dininə və etiqadına tən edilmişdir, rəvayət etdikləri hədislərinə yox. Sağlam etiqadlı olmasa da hədislərini qəbul edir və onu siqa ravi sayırıq. (İbn Mutahhar əl-Hilli “ər-Rical” səh.137)

Çox qəribədir ki, şiələr Musa ibn Cəfərin imamətini qəbul etməyən və onu elmsiz sayan Əbu Bəsirin rəvayətlərini qəbul edirlər. (Ricalul-Kəşşi səh.154)

4. Muhəmməd ibn Sinan: Kutubul-ərba`ada ondan rəvayət olunmuş hədislərinin sayı 662-dir. Hurr Amili onun barəsində demişdir: “Mufid onu siqa (doğrucul) saymış, Kəşşi də onun barəsində tərifəlayiq sözlər nəql etmişdir ki, bu da onun siqa bir ravi olduğuna dəlalət edir. Amma Nəcaşi və Şeyx Tusi onu siqa ravi saymamışdır...” (“Vəsailuş-şiə” 30/473)

Şiə alimləri onu necə siqa ravi saya bilərlər ki, Muhəmməd ibn Sinan özü ölümündən qabaq etiraf etmişdir ki, o rəvayət etdiyi hədislərin heç birisini imamlardan eşitməyib. (“İxtiyaru mərifətur-ricəlil-məruf bi ricəlil-kəşşi”6/557)

Bu səbəbdən də əl-Fəzl İbn Şazan demişdir ki, Muhəmməd ibn Sinanın hədislərini rəvayət etmək halal deyil. (“əl-Mouduat fil-əsəri vəl əxbər” səh.219)

5. Muhəmməd ibn Əli ibn Bilal: Kutubul-ərba`ada ondan rəvayət olunmuş hədislərinin sayı 400-dür. Məlundur (yəni: əhli-beyt tərəfindən lənətlənmişdir.) (Ricalul-Hilli səh.274).

6. Səhl ibn Ziyad: Kutubul-ərba`ada ondan rəvayət olunmuş hədislərinin sayı 1758-dir. Nəcaşi öz ricalında onun barəsində demişdir: “Hədisdə zəifdir, ona güvənmək olmaz...” (Ricalun-Nəcaşi səh.185)

Ğadairi onun barəsində demişdir: “Dini və rəvayətləri xarab olan, çox zəif bir ravidir.” (Ricəlul-Ğadairi səh.67 Seyyid Muhəmməd Rza əl-Hüseyninin təhqiqi ilə)