S. M. Turobjonov, M. M. Niyazova
Mustaqil o‘zlashtirish uchun savollar
Yüklə 4,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3. Kaliyli o ‘g ‘it ishlab chiqarish chiqindilarini qayta ishlash. 4. Kalsinirlangan soda ishlab chiqarish chiqindilarini qayta ishlash. Tayanch so‘z va iboralar
|
159
Mustaqil o‘zlashtirish uchun savollar 1. Termik fosfor kislotasi ishlab chiqarish chiqindilarini qayta ishlash. 2. Fosfatli xomashyodan kompleks foydalartish. 3. Kaliyli o ‘g ‘it ishlab chiqarish chiqindilarini qayta ishlash. 4. Kalsinirlangan soda ishlab chiqarish chiqindilarini qayta ishlash. Tayanch so‘z va iboralar Oltingugurtli kolchedan, oltingugurt, temir, pirit kuyindilar, aglyumeratsiya, pigment, sariq oxra, selen, fosforli o‘g‘it, fosfatli xomashyo, fosfogips, sement, ammoniy sulfat, uchkalsiy fosfat, quyqani utilizatsiyalash, ft or, kaliyli silvinit, gallit chiqindilar, kalsinirlangan soda, dietilar quyqasi. 160 Ю -ВОВ. ORGANIK M ODDALAR УА M AHSULOTLAR ISHLAB CH IQA RISH CH IQ INDILARINI QAYTA ISH L A SH 10.1. Neft kimyosi va neftni qayta ishlash korxonalari chiqindilarini qayta ishlash Asosiy organik m oddalar aksariyat hollarda yonuvchi foydali qazilmalari va yog‘ochdan olinadi. Eng ko‘p qattiq chiqindilari neftni qayta ishlash, koks kimyosi, neft va organik sintez jarayonlarida, rezina — texnik mahsulotlari, plastmassa va boshqa polimer moddalari ishlab chiqarishda hosil bo‘ladi. Bundan tashqari yana foydalanish natijasida ham plastmassa, avtomobil g‘ildiraklari kabi bir qancha tur chiqindilari ham hosil bo‘ladi. Neft kimyosi va neftni qayta ishlash sanoatining asosiy qattiq chiqindisi nordon gudron bo‘lib, u bir qator neft mahsulotlarini (yog‘lar, parafinlar, kerosin — gazoylli fraksiyalar) sulfat kislotasi bilan yuvishda va sulfanatli moddalar, sun’iy yuvuvchi vositalar, flotoreagentlar ishlab chiqarish jarayonida hosil bo‘ladi. Nordon gudronlar yuqori qovushqoq smola shaklida bo‘lib, uning tarkibida asosan sulfat kislotasi, suv va turli organik moddalar bor. Organik moddalar miqdori 10% dan 93% gacha bo‘ladi. Ushbu hosil bo‘lgan nordon gudronlar hajmi juda kattadir va ularning 25% gina foydalanadi. Qolgan qismi yig‘uvchi hovuz va omborlarda to‘planib qolayapti. Asosiy moddaning miqdoriga binoan kislotali gudronlar odatda ikki turga bo‘linadi: 1. Tarkibida kislotasi ko‘p boigan (1,50% monogidrat). 2. Tarkibida organik moddalari ko‘p bo‘lgan (1,50%). N ordon gudronning tarkibiga qarab uning qo‘llanish sohasi aniqlanadi. Ular ammoniy sulfatga qayta aylantirib olinishi, yoqilg‘i sifatida foydalanishi (bevosita yoki kislotasi yuvib olingandan so‘ng) yoki neft mahsulotlarini tozalovchi reagent shaklida qoilanilishi mumkin. Ammo nordon gudron asosida am m oniy sulfat olish texnologiyasining murakkabligi va u bilan ta’minlashning cheklanganligi, shuningdek, nordon gudronlardan yoqilg‘i va tozalovchi agent sifatida foydalanish jarayonida ularni tozalash uchun katta xarajat kerakligi ushbu jarayonlar sanoatda keng qoilanilishi uchun to ‘siq bo‘layapti. Nordon gudronga ulardan oltingugurt (IV) — oksidini, yuqori oltingugurtli koksni, bitumni va boshqa mahsulotlarni olish uchun 161 qayta ishlab berish ancha istiqbollidir. Nordon gudronlardan oltingugurt (IV) — oksidini olish maqsadida juda ko‘p miqdorda hosil bo‘ladigan ishlatib bo‘lingan sulfat kislotasidan iborat eritmalar (350 ming t/yiliga) qo‘shimcha shaklida qo‘shiladi. Hosil bo‘lgan aralashmani bir joydan ikkinchi joyga olib borish va purkash ancha osondir. Aralashma 800— 1200°C da yoqish pechlarda termik parchalanadi. Bunday sharoitda organik moddalar to‘liq yonib, oltingugurt (IV) — oksidi hosil bo‘ladi. Bir qancha davlatlarda mana shu texnologiya bilan ishlaydigan quwati 700—800 t/sut. moslamalar mavjuddir. Nordon bitumning organik qismi tarkibiga oltingugurtli birikmalar, smolalar, qattiq asfalt shaklidagi moddalar — asfaltenlar, karbenlar, karbondlar va boshqa komponentlar kirganligi tufayli ulardan yo‘l qurilishi materiali sifatida qo‘llaniladigan bitum olish mumkindir. Nordon gudronlar qizdirilganda uning tarkibida bor bo'lgan sulfat birikmalar va erkin sulfat kislotasi parchalanadi va organik qismini oksidlashi hisobiga tarkibida ko‘p miqdorda karbondlar bor bo'lgan zichlangan geterogen massa hosil bo'lishiga olib keladi. Gomogen butun massasini hosil qilish maqsadida nordon gudronlarni to ‘g‘ri haydab olingan gudronlar (neft yoqilg‘isi va yog‘li fraksiyalarni haydab olingandan keyin hosil bo'ladigan smola holatidagi massa) bilan aralashmasiga qayta ishlov beriladi, bunda zichlashtirish reaksiyalari (oltingugurtli birikmalar parchalanishini hisobiga hosil bo‘layotgan erkin radikallar va oksidlovchining konsentratsiyasi kamayishi hisobiga) smolalar va asfaltenlar hosil qilish yo‘li bilan ancha sayoz holda boradi. Ushbu jarayonning oddiy texnologik sxemasi 62-rasmda keltirilgan. Nordon gudronlar 160-350°C da oson parchalanib oltingugurt (IV) oksidi va yuqori oltingugurtli koksni hosil qilishi tufayli ulardan sanoatda foydalaniladi. Sanoatda ayniqsa nordon gudronlarni koksli issiqlik eltuvchilarda past tem peraturada parchalash m oslam alari keng qo'llaniladi. Shuningdek, nordon gudronlar bilan birga bu moslamalarda naftenli qoldiqlar va organik m oddalarga boy nordon gudronlar bilan aralashtirilgan. Ishlatib bo‘lingan sulfat kislotasi eritmasini ham parchalash mumkin. 63-rasmda ana shunday sxemalardan biri keltirilgan. Boshlang‘ich ashyo — kislotaliligi 50% bo‘lgan aralashmani tayyorlash maqsadida 1,2 sovitgich va nasoslardan iborat tizimda nordon gudron va ishlatib bo‘lgan sulfat kislotasi aralashtiriladi. Agar H 2S 0 4 50% bo‘lgandagina nordon gudron reaksiyasi kirishish qobiliyatiga ega bo‘ladi. Yüklə 4,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|