O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent Moliya instituti Islomov A. Egamov E

«mehnatning qiymatini»
, ya’ni ish haqini tavsiflab, uning 
miqdori: birinchidan – 
«kishi mehnati miqdoriga»
, ikkinchidan 
«boshqa mehnatlar ichida uning tutgan o’rniga»,
va uchinchidan 
«odamlarning unga (meh-natga) bo’lgan ehtiyojiga»
bog’liq deb 
tasdiqladi. 
Ibn Xoldun: “Ijtimoiy hayot asosini mehnat faoliyati tashkil etadi”, 
– deydi. Uning yozishicha, «jamiyatning ahvoli, uning boyligi va 
ravnaqi faqat mehnatga va kishilarning boylikni o’zlashtirishga bo’lgan 
ishtiyoqiga bog’liq. Agar odamlar yashash vositalari to’g’risida 
qayg’urmasalar va ularga egalik qilish uchun mehnat qilmasalar unda 
bozorda oldi-sotdi bo’lmaydi va odamlar oziq-ovqat qidirib, boshqa 
22

---

mamlakatlarga chiqib ketadi-lar». 
2. O’rta Osiyodagi iqtisodiy g’oyalar 
 
O’rta Osiyo mustaqil davlatlarining tashkil topishi, Yaqin va O’rta
Sharq mamlakatlari bilan aloqalarning kuchayishi ularning fan va 
madaniyatining yana ham rivojlanishiga katta turtki bo’ldi. O’rta Osiyo 
X-XIV asrlarda Sharqda ilg’or ijtimoiy tafakkurlar rivojlangan bir 
markazga aylandi. Bu davrda dunyoga mashhur bo’lgan 
Forobiy, Ibn 
Sino, Yusuf Xos Hojib, Amir Temur, Navoiy
va boshqa ko’plab olim 
va shoirlar, davlat arboblari etishib chiqdi. Ularning asarlarida iqtisodiy 
fikrlar ham o’z aksini topgan. Biz ularni quyida ko’rib chiqamiz. 
Forobiy 
 
A.Forobiyning iqtisodiy fikrlari.
O’rta asr davrida ilg’or iqtisodiy 
fikrlarni ilgari surgan buyuk mutafakkirlardan biri, Aristotelning 
izdoshi, uning asarlarini tahlil qilgan 
«ikkin-chi muallim» Abu Nasr 
Forobiy (870-950)
hisoblanadi. U ko’p qirrali olim bo’lib, o’z bilimini 
oshirish yo’lida tinmay mehnat qilgan, qaysi yurtda mashhur olim
borligini eshitishi bilan, suh-batlashib undan saboq olish uchun yo’lga 
chiqqan. U 70dan ko’p tilni bilgan. 
Forobiy bir asarni bir marta o’qib tushunolmasa, uni qayta-qayta 
o’qirdi. Aristotelning