O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

 
5.2. Mehmonxonalarda turistlarga xizmat ko‘rsatish texnologiyalari 
tasnifi 
 
Mehmonxonalarning quyida ko‘rsatilgan jihatlari bo‘yicha ajratilib turuvchi 
o‘ziga xos xususiyatlari mavjud:
10
1. Mehmonxona xo‘jaligining ishlab chiqarishga oid xususiyatlari. Bu 
xususiyatlarning asosiylaridan biri ishlab chiqarish faoliyatining har xil vaqtlarda 
amalga oshirilishidir. Masalan, xonani mijoz tark etgandan keyingina tozalanadi; 
biror ichimlik bilan taomlar har xil vaqtda tayyorlanadi. Yana bir xususiyat 
10
Сенин В.С., Денисенко А.В. Гостиничный бизнес: классификация гостиниц и
других средств
размещения: 
Учебное пособие. - М.: Финансы и статистика, 2006. – 44-48 с.

---

52 
shundan iboratki, bunda ishlab chiqarilgan moddiy nematlar kerakli paytda 
ishlatish uchun omborda saqlab qo‘yilmaydi. Masalan, biror xona saqlab qo‘yilishi 
mumkin emas, balki har kuni sotilishi majburiydir. Yana bir xususiyat 
mehmonxonada ishlab chiqarish va sotish xarajatlari bir vaqtning o‘zida sodir 
bo‘ladi. 
2. Ishchi kuchi jihatdan farq qiluvchi xususiyatlar. Boshqa sanoat 
korxonalarida ishchilar mijozlar bilan kamdan-kam muloqatda bo‘lishsa, 
mehmonxona xo‘jaligida ishchilar o‘z vaqtlarining katta qismini mijozlar bilan 
o‘tkazadilar. 
3. Buxgalteriya (hisob kitob) jihatdan mehmonxona xo‘jaligining xususiyatlari.
Bunga misol qilib mehmonxonada hisob-kitobning nazorat ishlari kunning oxirida, 
ya’ni soat 24.00 dan keyin amalga oshirilishini ko‘rsatish mumkin. Sababi shuki, 
mehmonxona xo‘jaligida turistlar hisobining hamma vaqt turishi shart va 
majburiydir. 
4. Marketing tomonlama olib qarasak, mehmonxona xo‘jaligi xizmati marketingga 
zid ravishda ko‘rsatiladi, ya’ni bunda turist xizmatni sotib olish uchun ishlab 
chiqarilgan yerga kelishi kerak bo‘ladi. Hech bir kishi uyida o‘tirgan holda 
mehmonxona xizmatidan foydalana olmaydi, ya’ni mahsulotlarni sotib olish joyi 
bo‘lib mehmonxona xizmat qiladi. Boshqa sanoat korxonalarida esa, bundan farqli 
ravishda, ishlab chiqarilgan mahsulot ulgurji yoki chakana savdo natijasida 
xaridorlarga yetkazib beriladi. Shunday qilib, mehmonxona xo‘jaligi yuqorida 
ko‘rsatilgan to‘rtta asosiy xususiyatlari bo‘yicha boshqa sanoat korxonalaridan farq 
qilar ekan. Mehmonxona industriyasi korxonalarining umumiy xususiyatlari 
quyidagilardan iborat: 
- mehmonxona korxonalarining qurilishi davomida katta sarmoya
talab etiladi; 
- bino uskunalar kabi uzoq muddat ishlatiladigan vositalar korxona 
faoliyatining davomli hayotida katta ahamiyatga ega; 

---

53 
- turizm bozoridagi talab to‘g‘ri tahlil qilinishi qiyin bo‘lishiga olib keluvchi 
iqtisodiy va siyosiy omillar sharoitida mehmonxona industriyasida tavakkalchilik 
xavf-xatari yuksak bo‘ladi; 
- mehmonxona korxonalarining asosiy xususiyati – xizmat ko‘rsatish; 
- mehmonxonalarning bandlik darajasi ortgan sari, moliyaviy xarajatlar 
kamayishi va korxona uchun optimal foydalanish paydo bo‘ladi. 
Mehmonxonalarda 
band 
bo‘lgan 
personalga, 
tashkil 
qilinish 
texnologiyasiga, mablag‘lariga, nazorat faoliyatiga alohida e’tibor berilishi 
kerak. 
Boshqa hech qaysi korxonalarda rahbariyat va personal o‘rtasidagi 
hamkorlik mehmonxona xo‘jaliklaridagidek bo‘lmaydi.