O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

12.3. Germaniya va Angliya mamlakatlarida litsenziya berish tartiblari 
 
Bir qator mamlakatlarda (masalan, Angliya, Germaniya) “litsenziyalash” 
atamasi qonunchilikda mavjud emas. Turistik firmalarga ularning mijozlar oldidagi 
moliyaviy fan boshqa masalalar, rahbarlar va xodimlarni kasbiy tayyorlash, turistik 
firmalar hamda turistlarning o‘zini sug‘urtalash yuzasidan javobgarligi bo‘yicha 
qo‘yilayotgan davlat talablari odatda juda qa’tiy bo‘ladi. Ushbu mamlakatlarda, 
asosiy e‘tibor “turistik firma uchburchagi” yo‘nalishni tartibga solishga qaratiladi 
va iste’molchi-turistlarning huquqlarini eng yuqori darajada himoyalash va turistik 
firmalarning turistik mahsuloti va boshqa xizmatlar sifatini muntazam ravishda 
oshirib borishga yo‘naltiriladi. Masalan, Germaniyada Adliya Vazirligi tomonidan, 
turistlar uchun “Sizning huquqlaringiz sizlar bilan birgalikda sayohat qiladi” va
“Turistlar huquqlarining to‘liq ro‘yxati” shaklidagi eslatmalar tasdiqlangan. 
Sifatsiz turistik mahsulot iste’mol qilinganda yoki alohida xizmatlar qoniqarsiz 
bajarilgan holatlarda, norozi turistga tur qiymatining ancha qismi tovon tarzida 
to‘lanadi. Fikrimizga ko‘ra, turizmni tartibga solishning xuddi shu shakllari, 

---

111 
turistik mahsuloti umumiy sifatini oshirish va turistlar huquq va manfaatlarini 
himoyalash, shuningdek, turizm sohasini umuman tartibga solishning eng samarali 
vositalaridan biridir. Turistik mahsulot sifatini oshirish maqsadida mazkur 
qoidalarning joriy etilishi, turizm bozorini muayyan darajada rivojlantirishni, 
mukammal qonunchilik, birinchi navbatda ushbu sohada me’yorga keltirilgan 
andozalar va turistlarga xizmat ko‘rsatishga doir boshqa aniq belgilab qo‘yilgan 
qoidalar mavjud bo‘lishini talab etadi.
22
12.4. Turfirmalarning litsenziyaga amal qilish shartlari 
 
Hozirgi vaqtda o‘tish davri iqtisodiyotini boshidan kechirayotgan 
O‘zbekistonda, nafaqat iqtisodiy islohotlar amalga oshirilmoqda, shu bilan birga 
jamiyatning o‘zi ham o‘zgarishlar jarayonini boshidan kechirayapti. Ushbu shart-
sharoitda 1999 yil 20 avgustda “Turizm to‘g‘risida”gi qonunning ishlab 
chiqilganligi alohida ahamiyatga egadir. Unga ko‘ra mazkur qonunning 8-
moddasida turistik faoliyatni litsenziyalash turistik faoliyat litsenziya asosida 
amalga oshiriladi deyilgan. Turistik faoliyatni litsenziyalash tartibi O‘zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi deb yozilgan.
23
Butunjahon turistik tashkilotida bu borada dunyoning turli xil mamlakatlarida 
turizm sohasini tartibga solish bo‘yicha ishlab chiqilgan qonunchilik va boshqa 
me’yoriy hujjatlarga doir juda boy axborot to‘plangan. Iste’molchini turizm 
mahsuloti sifatini belgilovchi tartib va qoidalarning muayyan majmuini qo‘llash 
orqali himoya qilish mumkin. “Bu esa, muayyan natijalarga erishish yo‘llarini
belgilash bilan cheklanib qolmay, ayni paytda ularga erishish majburiyatini ham 
zimmaga yuklaydi. Yuqorida qayd etilganlardan kelib chiqqan holda, kelajakda 
O‘z bekiston turistik mahsulotining sifati ko‘p hollarda Xususiy Turistik 
Tashkilotlar uyushmasi faol va tashkiliy jihatdan uyushgan faoliyatiga bog‘liq 
22
Дехтярь Г. Лицензирование и сертификацие в туризме. Учебное пособие. - М.: Финансы и статистика, 
2003г. 79-86 с. 
23
O’zbekiston Respublikasi «Turizm to’g’risida»gi qonuni. Halq so’zi. 1999 yil 20 avgust.

---

112 
bo‘ladi degan xulosaga kelish mumkin. Shimoliy Yevropaning aksariyat davlatlari 
uchun xususiyatli bo‘lgan ushbu fikrimiz isbot bo‘lishi mumkin. Ushbu davlatlarda 
turizm faoliyati bilan erkin shug‘ullanish amaliyoti mavjud. Jumladan, ularda 
turistlarga xizmat ko‘rsatish bilan shug‘ullanuvchi turoperatorlar va turagentlar 
faoliyat ko‘rsatuvchi tizim shakllangan. Ammo o‘tish davri bilan bog‘liq 
murakkablik va avvalombor, turizm bozori yetarlicha rivojlanmaganligi hisobga 
olgan holda hozircha, turizmni tartibga solish va turistik mahsulot sifatini 
oshirishning muhim bo‘g‘ini bo‘lgan litsenziyalash tartibini respublikamizda 
qo‘llash maqsadga muvofiqdir. Yuqorida qayd etilganlardan kelib chiqqan holda, 
litsenziya berish shartlarini qiyinlashtirishga ehtiyoj yo‘q deb hisoblaymiz. Ayni 
paytda, turistik firmalarning turistik mahsulot sifati uchun javobgarligini 
kuchaytirish yuqori samara berishi mumkin.