O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi №2018 yil «Tasdiqlayman»

SHIMOLIY AMERIKANING DARYO VA KO‘LLARINI, YOZUVSIZ 

KARTAGA TUSHIRISH (AMALIY MASHG‘ULOT). 

Ishning maqsadi – yozuvsiz kartaga Shimoliy Amerikaning daryo va ko‘llari,
yozuvsiz kartaga tushirish tushirish. 
Topshiriq. Yozuvsiz kartaga shartli belgilar asosida quyidagilar tushiriladi:
1. Shimoliy Amerikaning daryolarini; 
2. Shimoliy Amerikaning ko’llarini.

Zaruriy vositalar: rangli qalam, o’chirg’ich, lineyka, yozuvsiz karta, atlaslar va
gipsometrik kartalar. 


SHIMOLIY AMERIKANING TABIAT ZONALARI (SEMINAR) 

Reja: 
1. Shimoliy Amerika materigining tabiat zonalari. 
2. Balandlik iqlim mintaqalari.

Shimoliy Amerikaning landshaft komplekslari yukorida taxlil etilgan tabiat 

komponentlari singari tekisliklarda asosan kenglik zonallik konuniyatiga
bo‘ysungan xolda taqsimlangan. Bunday tabaqalanish ayniksa materikning 
shimoliy qismida yaxshi ifodalangan. Shimoldagi arktika saxrolari, tundra,
o‘rmon-tundra, tayga landshaft zonalari g‘arbdan sharqqa tomon cho‘zilib 
joylashgan. Ammo, materikning markaziy va janubiy qismlaridagi o‘rmon-dasht,
dasht, chalachul va cho‘l landshaft zonalari meridian yunalishda joylashgan. 
Zonalarning ikki yunalishda joylashishiga asosan ikki xil omil-relef va iklim
sharoiti sabab bo‘lgan. Tabiat zonalarining ham kenglik, ham meridian bo‘ylab 
joylashishi Shimoliy Amerika uchun harakterli xususiyatdir. Kuyida landshaft
zonalarining tafsili bilan tanishamiz. 


Arktika saxrolari zonasi materikning eng shimoliy Butiya yarim orolini va
Butiya qo‘ltig‘i soxillarini o‘z ichiga oladi. Zonaning kor va muzliklar bilan 
koplangan katta kismi Kanada Arktika arxipelagiga va Grenlandiya oroliga tug‘ri
keladi. Zonada yoz juda kiska va kish uzok, davom etadi. Harorat 0°S dan yukori 
bo‘lgan kunlar soni nixoyatda kam (11-50 gacha), sovuk bulmaydigan davr
umuman kuzatilmaydi. Yogin-sochin mikdori 200-300 mm dan oshmasada 
namgarchilik juda serob. Kordan ozod bo‘lgan har joy-har joyda mox va
lishayniklardan tarkib topgan siyrak o‘simliklar o‘sadi. Xayvon olami turlarga 
kambag‘al. Sutemizuvchilardan oq ayik, qutb tulkisi, muskus xukizi, lemminlar
yashaydi. 


Tundra zonasi materikning shimoliy qirg‘oqlarini o‘z ichiga olib, uning
janubiy chegarasi Gudzon kultigi atrofida mahalliy iqlim va arktika sovuk xavo 
massasi ta’sirida 57° sh.k. gacha tushadi. Zonaning mikrorelefida sovuk iqlim va
ko‘p yillik muzlok yerlar ta’sirida hosil bulgan poligonal yoriklar, muzlok 
tepaliklar keng tundra tekisliklarida yakkol ko‘zga tashlanib turadi.
Tundra subarktik mintakasidagi sovuk iqlimli, tundra-botkok
gleyli-botkok 

tuprokdi, urmonsiz, mox-lishayniklar hamda butalar

---

---

usadigan va murakkab sturukturaga ega bulgan landshaft kompleksdir.

Alyaska va Garbiy Kanada tundrasi asosan lishaynikli bulib, u yerda yer bagrlab 
usadigan tog‘ dafna butasi ham uchraydi. Labrador tundrasi ko‘p jixatdan
Skandinaviya tundrasiga o‘xshab ketadi. Bu tundra toshlok, lishaynikli, pakana 
bo‘yli tol, qayin, zirk butazorli va torfli-botqoq landshaft komplekslardan tarkib
topgan. Lishaynikli tundralar qarib u shimol bugularini, Yevrosiyo tundrasidan 
ketirilgan uy bugularini bokishda yaylov sifatida foydalaniladi. Tundrada muzlik
davridan sakdanib qolgan, kalin va uzun junli yirik utxur xayvon-kor kuchkori 
yashaydi. Yirtkichlardan oq tulki va bo‘rilar uchraidi. Soxillardagi morjlar,
tyulenlar, kabiru shimol bug‘usi mahalliy axoli tomonidan ov qilinadi.