O‘lchash vositalarini qiyoslash va kalibrlash

Ampermetrlar, voltmetrlar va vattmetrlarni qiyoslashni avtomatlashtirish. 
Eletr 
o‘lchov 
asboblarining 
ishlab 
chiqarish 
sonini 
ortishi 
va 
ishlatilayotganlarining ko‘pligi, ularga qo‘yilayotgan talablarni ortib borishini 
qiyoslash ishlari xajmini ko‘paytirmoqda. Ushbu ishlarni sifatli, qisqa vaqtda 
bajarish uchun rivojlangan avtomatik va yarimavtomatik qiyoslashni kiritish 
bilan amalga oshirish mumkin. 
Asboblarni yarim avtomatik qiyoslash usullari berilgan raqamli belgi uchun 
nominal signalni asbob kirishiga avtomatik uzatishga yoki qiyoslanayotgan 
belgiga mos keluvchi signalning xaqiqiy qiymatini avtomatik o‘lchashga 
asoslangan. Ikki xolatda xam qiyoslanayotgan asbobning ko‘rsatkichini 
xisoblash vizual amalga oshiriladi. 
Avtomatik qiyoslov usuli qiyoslashning barcha operatsiyalarini to‘liq 
avtomatlashtirishni ko‘zda tutadi (asosiy xatoliklarni aniqlash, ko‘rsatkichlar 
variatsiyasi va ko‘rsatkichni shkalani noliga qaytmasligi). Bunda kirish signalini 
uzatish, asbob shkalasidan ko‘rsatkichlarni olish, xatolikni aniqlash va qiyoslash 
natijalarini registratsiya qilish avtomatik bajariladi.
Qiyoslanayotgan asbob kirishiga nominal signalni uzatishni amalga oshirish 
uchun xatoligi normallashgan doimiy va o‘zgaruvchan tok kalibratorlarini 
qo‘llash bilan amalga oshirish mumkin. 
P 137 turidagi kalibrovkalangan doimiy tok kuchlanish manbasi (kalibrator) 2 
dan 300 V gacha diapazonda ko‘p qiymatli namuna kuchlanish o‘lchagichi 
sifatida asboblarni qiyoslash va graduirovkalash uchun o‘lchov qurilmalarida 
qo‘llaniladi. Kalibrator fotokompensatsion stabilizator sifatida nomayon bo‘ladi. 
Tayanch elementi sifatida 0,02 aniqlik sinfidagi ichki nomal element yoki 0,005 
sinfdagi tashqi normal element qo‘llaniladi.
Kalibrator chiqishidagi kuchlanish 0 dan 300 V gacha 0,01; 0,1; 1; 10; 100 V 
qadamlar 
orqali 
boshqariladi. 
Kalibrovkalangan 
chiqish 
kuchlanishi 
qurilmasining xatoligi tarmoq kuchlanishi ± 10 % va yuklama toki 0 dan 50 mA 
gacha o‘zgarganda 0,2 % dan oshmaydi. 0,05 % sinfdagi tashqi normal 
elementni qo‘llaganda kalibratorning xatoligi 0,1 va 0,05 % ga mos keladi. 
Xatolik o‘rnatilgan kuchlanish qiymatidan protsentlarda ifodalanadi. CHiqish 

---

118 
kuchlanishining o‘zgaruvchan tashkil etuvchisining joriy qiymati 2 dan 30 V 
gacha diapazonda o‘rnatilgan chiqish kuchlanishi qiymatidan 0,5 % va 30 dan 
300 V diapazonda 0,2 % tashkil qiladi. Kalibratorni chiqish qarshiligi 50 om dan 
oshmaydi. YUklamadagi tokning maksimal kuchi 50 mA ni tashkil qiladi. 
Kalibratorning taminoti chastotasi 50 Gs kuchlanishi 220 V bo‘lgan 
o‘zgaruvchan tok tarmog‘idan amalga oshiriladi; istemol quvvati 70 V*A 
Gabarit o‘lchamlari 470x280x230 mm, massa 24 kg. 
Asbobsozlik zavodlari tomonidan kalibratorlar asosidagi ko‘plab yuqori 
samarador 
qiyoslash 
qurilmalari 
ishlab 
chiqarilgan, 
ularning 
texnik 
xarakteristikalari 3.6 jadvalda ko‘rsatilgan. 
3.6 jadval 
O‘lchov vositasi turi Tok turi; chastota, Gs 
O‘lchanayotgan 
kattalik diapazoni 
Xatolik % 
Kuchlanish 
kalibratori GK – 8 
O‘zgaruvchan; 20 – 
100*10(0000) 
1*(00000) – 300 V 
±(0.03 – 0.3 
GK – 10 kuchlanish 
kalibratori 
O‘zgaruvchan; 20 – 
100*10(0000) 
1*(00000) – 300 V 
±0.01 
U1309 qurilmasi 
O‘zgarmas 
0,015 – 600 V 
0,15 mA – 30 A 
±0.03 
US – 149 qurilmasi 
O‘zgarmas 
1,5 – 600 V 
±0.03 
US – 150 qurilmasi 
O‘zgarmas 
10mA – 10A 
±0.04 
US – 160 qurilmasi 
O‘zgaruvchan; 45 – 
10*10(000000) Gs 
1,5 – 600 V 
±0.04 
US – 190 qurilmasi 
O‘zgaruvchan; 55 – 
10*10(000000) Gs 
10mA – 10A 
±(0.01 – 0.03) 
US 
– 100 (0,5 
sinfdagi vattmetrlarni 
qiyoslash 
va 
graduirovkalash 
uchun) 
O‘zgarmas 
10mA – 10A 
10 – 600 V 
±(0.1 – 0.03) 
OMA 
– 
214 
qurilmasi 
O‘zgarmas 
30mkA – 6A 
0.2 
OMA 
– 
215 
qurilmasi 
O‘zgaruvchan; 55 – 
10*10(000000) Gs 
1,5mA – 3A 
0.3 
OMA 
– 
209/1 
qurilmasi 
O‘zgaruvchan; 55 – 
10*10(000000) Gs 
0,15 – 1000 V 
0.3 
OMA 
– 
210 
qurilmasi 
O‘zgarmas 
75 mV – 1000 V 
0.2 
U 4321 qurilmasi 
O‘zgarmas 
1mkA – 30 A 
1mV – 1000V 
0.1 
US – 280 qurilmasi 
O‘zgaruvchan; 55 – 
10*10(000000) Gs 
1,5 – 600 V 
0.05 
Us – 300 qurilmasi 
O‘zgaruvchan; 55 – 
10*10(000000) Gs 
10mA – 10A 
0.1 
Zamonaviy kalibratorli qiyoslash qurilmalari ikkita rejimda ishlash imkoniyatini 
beradi: birinchi xolatda chiqishdagi signal shkalaning raqamli belgilariga mos 
keladi, xatolikni baxolash esa qiyoslanayotgan asbob shkalasi bo‘yicha amalga 
oshiriladi; 2 chi xolatda qurilmada chiqish signalini o‘zgartiruchi va 

---

119 
ko‘rsatkichni qiyoslanayotgan shkalaning nuqtasi bilan aniq moslashtiruvchi 
qurilmaga ega. Signalning ushbu o‘zgarishlari qiyoslanayotgan asbob o‘lchov 
chegarasining 0,01 – 0,05 % pog‘anasimon amalga oshiriladi. Natijada uzib – 
ulagichning limbasidan olinadi yoki tabloda tasvirlanadi. 
Qurilmalar ichidagi universali U313 turidagi qurilma xisoblanadi. 
U313 turidagi o‘zgarmas va o‘zgaruvchan tokli avtomatlashtirilgan qiyoslash 
qurilmasi labaratoriya sharoitida namuna asboblaridan o‘zgaruvchan tokda 0,5 
va undan pastroq, doimiy tokda 0,2 va undan pastroq aniqlikdagi voltmetr va 
ampermetrlarni qiyoslash va graduirovkalash uchun mo‘ljallangan. 
O‘lchanayotgan kattaliklar diapazoni va ruxsat etilgan asosiy xatoliklar 
diapazoni berilgan 
Eslatma. 

1
va 

2
– o‘lchov zanjirida qiyoslanayotgan asbobning ichki qarshiligi 
va termo EYUK bilan aniqlanadigan o‘lchashlarning qo‘shimcha nisbiy xatoligi. 
Qurilma aniqlik sinfiga mos ravishda asbobni braklashni va shkalani bo‘limlari 
qismidan asbob ko‘rsatkichlariga tuzatish imkonini eradi.
CHiqish parametrlarini (tok yoki kuchlanish), o‘zgaruvchan tok chastotasini, 
o‘lchov chegarasini, shkala bo‘limlar sonini va qiyoslanayotgan nuqtani tanlash 
xatolik bo‘lsa qo‘lda bajariladi. Qiyoslanayotgan asbobning turi, nomeri va 
o‘lchov chegarasi protakolga qo‘lda yoziladi.