O‘lchash vositalarini qiyoslash va kalibrlash

VIII-bob. QIYOSLASH TURLARI. O‘LCHOV, O‘LCHASH 
VOSITALARINI YAROQLILIGINI ANIQLASH.
 
 
1. Qiyoslash sifati va uning me’zonlarida to‘g‘ridan to‘g‘ri ta’sir asboblari
2. Tashqi ko‘rik 
13 §. 
QIYOSLASH SIFATI VA UNING ME’ZONLARIDA TO‘G‘RIDAN 
TO‘G‘RI TA’SIR ASBOBLARI. 
To‘g‘ridan to‘g‘ri ta’sir asboblari qiyoslashning umumiy xolati 
To‘g‘ridan – to‘g‘ri ta’sir asboblari deb shunday o‘lchov qurilmalari aytiladiki 
o‘lchanayotgan axborot signalini teskari bog‘lanish qo‘llamay bir nechta 
o‘zgartirishlarni amalag oshirishni ko‘zda tutgan qurilmalarga aytiladi. 
Ushbu turdagi asboblar elektr o‘lchovchi asboblarning katta qismini tashkil 
etadi. Bularning ichiga ampermetrlar, voltmetrlar, vattmetrlar, ommetrlar, 
faradmetrlar, chastotametrlar, fazometrlar, shuningdek kombinatsion qurilmalar 
kiradi. 
To‘g‘ridan – to‘g‘ri ta’sir asboblari xilma xilligi ularning qiyoslanish 
uslubiyotini bitta qilish mushkul bo‘lmoqda. Ushbu asboblarni qiyoslashni 
belgilab beruvchi bir nechta standartlari, uslubiy ko‘rsatmalari va 
yo‘riqnomalari mavjuddir. Lekin ushbu xujjatlar to‘g‘ridan – to‘g‘ri ta’sir 
asboblarini qiyoslashda amal qilinishi kerak bo‘lgan ayrim xolatlarni o‘z ichiga 
oladi. 
Qiyoslashda quyidagi operatsiyalar bajarilishi kerak: 
asbobni tashqi ko‘rinishini ko‘rib chiqish; 
sinash; 
asbob ko‘rsatkichlariga egilishni ta’siri; 
izolyasiya’ni elektr mustaxkamligini tekshirish va izolyasiya qarshiligini 
aniqlash; 
asosiy xatoligini aniqlash va ko‘rsatkichlar siljishini aniqlash; 
shkala nuliga asbob ko‘rsatkichini qaytmaslik kattaligin aniqlash; 
asbobni xarakatlanuvchan qismini sokinlanish (tinchlanish) vaqtini aniqlash; 
kontakt qurilmasi ishlab ishlab ketish xatoligini aniqlash; 
ko‘rsatkichlar yozilishini asosiy xatoligini aniqlash. 
O‘tkazilishi shart bo‘lgan operatsiyalar minimumi asbobni qo‘llanilishi va 
qiyoslash turiga binoan o‘rnatiladi. 
Qiyoslash shartlari. Asboblarni qiyoslashda qiyoslanayotgan asboblarga xam 
o‘lchov vositalari namunalariga xam normal sharoitlarga amala qilish kerak

---

68 
(3.1 – jadval). 
Ta’sir qiluvchi kattalik 
0.05 – 0.5 
1.0 – 4.0 
Sinf qurilmalari uchun ta’sir qiluvchi kattalik 
qiymatini ruxsat etilgan chetga chiqishi 
Egilish burchagi, 
0 
±1 
±2 
Xarorat, 
0
S 
±2 
±5 
Kuchlanish, % 
2 
CHastota, % 
2 
Sinusoidal 
tok 
yoki 
kuchlanishni 
nochiziqli 
buzilishlari koeffitsienti, 
% 
5 
Doimiy 
tok 
yoki 
kuchlanishni 
o‘zgaruvchan 
tashkil 
etuvchisining 
koeffitsienti 
1 
3 
Qiyoslanayotgan asboblar ko‘rsatmaga binoan ishchi xolatga o‘rnatilgan bo‘lishi 
kerak; agar ishchi xolati ko‘rsatilmagan bo‘lsa ko‘chib yuradigan asboblar 
gorizontal xolatda, shit asboblari – vertikal xolatda qiyoslanadi. 
SHit asboblari qiyoslanishdan avval 15 daqiqa vaqt ichida nominal yuklamada 
qizdiriladi. Ko‘chuvchi asboblar esa qizdirilishi shart emas. Bularning ichida 
mustasno bo‘lib termoelektr qurilmalar, ular nominal yuklamada 5 daqiqa 
qizdiriladi va bularga elektron qurilmalar xam kiradi, ularning qizdirilish vaqti 
ekspluatatsiya bo‘yicha yo‘riqnomada ko‘rsatilgan. 
Asbob ko‘rsatkichi dastlabki qizdirishgacha mexanik nol belgisiga korrektor 
yordamida o‘rnatiladi va keyinchalik ko‘rsatkich ushbu belgiga o‘rnamasligi 
kerak.