О. Щ. Мирзяйев нефт-газ мядян аваданлыгларынын техники диагностикасы нын ясаслары bakı 012 Rəycilər
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
R
L bərabərliyindən təyin olunur ki, burada R və uyğun olaraq üst qat əyrisinin radiusu və borunun divarının qalınlığını göstərir. Bu tip pyezoçeviricinin sxemi Ģəkil 5-12-də verilmiĢdir. Şək. 5.12. Xorda tipli pyezoçevirici vasitəsilə calaq qaynaq birləşmənin səsləndirməsi 1 – Ģüalandırıcı çevirici; 2 –qəbuledici Ultrasəs titrəmənin pyezoçevirici tərəfindən Ģüalandırılması borunun A nöqtəsində daxil edilir (Ģəkil 5.13). Şək. 5.13. Xorda tipli pyezoçeviricinin daxiletmə (köçürmə) bucağının təyin etmə sxemi 130 Məmulatda qüsurlar (D əksetdiricisində) olduqda ona düĢən dalğa güzgü kimi düz istiqamətdə qəbuledici çeviricinin B nöqtəsinə əks olunur. Ultrasəs dalğasının daxil edilmə bucağı və mərkəzi Ģüanın dönmə bucağı elə seçilir ki, istiqamətləndirici diaqramın mərkəzi Ģüaları Ģüalandırıcı və qəbuledici çeviricilərin və A və B nöqtələri eyni müstəvi üzərində olsunlar. Uyğun bucaqlar ; m L arctg ; arccos 0 m L . ) ( arcsin 2 2 2 m L L düsturları ilə təyin olunurlar. Burada, m - AB xordalar və D - əksetdiricisi arasındakı məsafəni göstərir. Uc-uca qaynaq olunmuĢ boruların calaqlarının əlahiddə-uyğunlaĢdırılmıĢ xorda tipli pyezoçevirici vasitəsilə nəzarət, pyezoçeviricini ancaq calaq boyunca yerdəyiĢmə aparmaqla eyni vaxtda çox da böyük olmayan (2mm-ə qədər) geriqayıtma-irəliləmə yerdəyiĢməsi aparılır. Nəzarət qaynaq tikiĢinin hər tərəfində yerinə yetirilir. Ultrasəs nəzarətinin müxtəlif metodiki üsullarla müxtəlif detal və elementlərdə aparılması onların cürbəcür (müxtəlif) konstruktiv hazırlanmaları ilə əlaqədardır. Neftqaz avadanlıqlarının daha məsul detal və elementləri üçün uyğun texnoloji təlimatlar, metodikanı Ģərtləndirən nəzarət (məsələn vertlyuqların lüləsi, kranblokun oxu, qazıma boruların açarları, truboburun valları və digər) iĢlənib hazırlanmıĢdır. 131 Magistral boru kəmərlərində mexanikləĢdirmiĢ nəzarət aparıldıqda borudaxili cihazlar - defektoskoplar tətbiq olunur ki, bunlar çoxsaylı çeviricilərə malik olub. Bu çeviricilər dairəvi olaraq müəyyən addımda (adətən 8mm-ə qədər) yerləĢdirilir. Bu cür cihazların ölçmə- qeydetmə sistemləri hərəkətin hər 3mm-də ölçmə tsikli yerinə yetirilir ki, nəticədə boru kəmərinin nəzarət olunan hissəsində milyonlarla ölçmələr aparılır. Ölçmələrin nəticələrinin kompyuterdə iĢlənməsi nəticəsində boru kəmərinin divarının nazikləĢməsi və xarici, daxili defektlərin aĢkarlanması imkanları yaranır. Ultrasəs qalınlıq ölçənlər əsasən məmulatın qalınlığını təyin etmək üçündür və defektoskopdan fərqli olaraq əsaslı surətdə sadə quruluĢa, kiçik qabaritə və çəkiyə malikdir. Məsələn, onlarda həssaslığı nüvə qatı yoxlayan bloklar, defektlərin avtomatik siqnallaması və digər bloklar yoxdur (Ģəkil 5.7). Konstruksiyanın qalınlığına nəzarət etdikdə, kükürdlü oksigenli dağılma (çatlaq-çatlaq olma) və yaxud duzlaĢma və həmçinin tərkibində çox sadə sulfidin birləĢmələri olan poladlara nəzarət edərkən tez-tez səhvə yol verilir. Çünki hər bir qalınlıq ölçən ona qüsurdan və yaxud duzlaĢmadan gələn ilk siqnala əsasən qalınlığı təyin edir. Ona görə də ultrasəs qalınlıq ölçənlərinin təkmillləĢdirilmiĢ modelləri A tipli açılıĢ aparan ekranla təchiz olunur. Bu imkan verir ki, bu vaxta qədər gələn siqnalı aĢkar etsin və bunun duzlaĢmadan gələn siqnaldan fərqləndirsin. Qalınlıq ölçmələrinin əksər modellərində qalınlıqla yanaĢı ultrasəs dalğalarını, yayılma sürətini və yaxud yayılma vaxtını ölçməyə imkan verir. Bu parametrlərin dəqiq ölçülməsi ultrasəs qalınlıq ölçənlərindən digər məqsədlər üçün də istifadə edilməsinə imkan verir: məsələn ultrasəsin 132 yayılma sürətinə əsasən metalın markasının ekspess-analiz olunması. Gələcəkdə yüksək dəqiqli qalınlıq ölçənlərdən məsul avadanlıqların və aqreqatların bolt bərkidilmə- lərinin gərginlik və sıxma gücünün təyin edilməsində istifadə edilməsidir. Məlumdur ki, akustik-elastik effektə əsasən ultrasəs dalğalarının yayılma sürəti, nəinki obyektin materiallarından və həm də onun gərginlik vəziyyətindən asılıdır. Biroxlu gərginlik vəziyyətdə və dəyiĢmə temperaturda nəzarətin məsələsi xeyli sadələĢir. Belə ki, ultrasəs impulslarının məlum zamanda boltun uzunluğu boyu sıxılmamıĢ t və sıxılmıĢ t 0 vəziyyətində yayılması zamanı yaranan gərginliyin qiymətini )) 1 ( /( ) ( 0 0 E k t t t E düsturu ilə hesablamaq olar. Burada, E-bolt materialının elastiklik modulu; ultrasəs dalğalarının yayılma akustik-elastik əmsalı; k- boltun hamar və yiv olan hissələrdə gərginliyin yayılmasını nəzərə alan əmsaldır: . / ) ) / ( ( 2 0 0 l d d i l K p p burada l- boltun ümumi uzunluğu; l 0 və l p - hamar və digər sahələrin uzunluğu; d 0 və d p - onların diametrlərini göstərir. Boltun sıxılma qüvvəsi ) 1 ( /( ) ( 25 , 0 25 , 0 0 0 2 0 2 0 3 E k t t t E d d F düsturu ilə təyin olunur. F 3 -ün təyin edilməsinə bu cür yanaĢma hazırda daha geniĢ yayılmıĢdır [17,T.4.C 183]. |