Müəllim Çə L əbiyev Nuralı I mövzu: Psixologiya elminin predmeti, V



Yüklə 397,42 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/3
tarix21.04.2017
ölçüsü397,42 Kb.
#15154
  1   2   3

 

Müəllim Çə

l

əbiyev Nuralı

 

I  MÖVZU:   

   Psixologiya elminin predmeti, v

ə

zif

ə

l

ə

ri v

ə

 

metodları

 

           Plan  

1. 


Psixika haqqında ümumi anlayış. Psixika beyinin xassə

si kimi. Beyin 

v

ə

 psixika. 



2.  Psixi hadis

ə

l



ə

r obyektiv al

əmin subyektiv inikası kimi.

 

3.  Psixi in



ikas formaları və

 

onların təkamülü. Ali psixi funksiyalar.



 

4. 


Şüur  psixikanın  yüksək  forması  kimi.  Şüurun  konkret  psixoloji 

xarakteristikası.

 

5.  Psixologiyada 



t

ədqiqat  metodlarının  təsnifatı.  Psixodioqnostik 

metodlar. 

Ə

d

ə

biyyat.

 

1. 


Ə.S.Bayramov, Ə.Ə.Əlizadə

. Psixol


ogiya. B., “Çinar

-

çap”, 2002. sə



h 3-

35. 


2. 

Ümumi  psixologiya.  (A.V.Petrovskinin  redaktorluğu  ilə).  B.,  “Maarif”, 

1982. s

ə

h 3-27. 



3. 

Общая  психология.  (Под.  ред.  В.В.  Богословского,  А.  Г.Королева, 

А.А.Степанова) М., «Просвещение, 1981.

 

4. 



R.İ.Əliyev. Psixologiya. B., “Nərgiz”, 2008

 

5. 



N.Z.Çə

l

ə



biyev. Psixodioqnostika m

ə

s



ə

l

ə



l

ə

ri. B., ADPU, 2003 



 

Müasir dövrdə

 200-d

ən artıq elm sahəsi insanı öyrə



nir. Bu elml

ər öz


-

özlüyündə

 t

ə

bi



ə

t, humanitar v

ə

 sosial elml



ər olmaqla üç əsas qrupa  ayrılır. 

İnsan  adlı  ali,  biososilal  varlıq 

qeyd  olunan  qruplara  daxil  edil

ən  bir  çox 

elml

ə

rin  t



ədqiqat  obyektidir.  Lakin  insanı  öyrə

n

ə



n  elml

ər  özlə


rinin 

predmetin

ə

 

görə



,  y

əni  insanı  hansı  cə

h

ə

td



ən  öyrə

nm

ə



l

ə

rin



ə

 

görə



  bir-

birind


ə

n  f


ə

rql


ə

nirl


ə

r.  M


ə

s

ə



l

ən,    insan  anatomiyası  insanın  ayrı

-

ayrı  bə


d

ə



orqa

nlarının  quruluşunu  öyrəndiyi  halda,  insan  fiziologiyası    ayrı

-

ayrı 


orqanların    işini,  funksiyalarını  tə

dqiq  etm

ə

kl

ə



  m

əşğuldur.  Və

ziyy

ə



himanitar v

ə

 ya sosial elm sah



ə

l

ə



rind

ə

 d



ə

 eynidir. 

Psixologiya  elmi  elml

ər  üçbucağında    ə

n  zirv

ə

d



ə

 

dayanır.  Onun 



öyrə

ndiyi  hadis

ə

l

ər  özlə



rinin  mahiyy

ə

tin



ə

 

görə



,  h

ər  cür  tə

bi

ə

t  v



ə

  c


ə

miyy


ə

hadis



ə

l

ə



rind

ə

n    f



ə

rql


ə

nir,    n

ə

  is


ə

 

xüsusi  hadisə



l

ə

r  kimi  n



ə

z

ə



rd

ən  keçirilir. 

Bel

ə

    hadis



ə

l

ər  “psixi  hadisə



l

ər”  kimi  fə

rql

ə

ndirilir  v



ə

 

insanın  ruhi  alə



minin 

t

əzahürlə



rind

ə

n ibar



ə

tdir. 


Psix

ologiya elmi  müstə

qil  bir  bilik  sah

ə

sin



ə

  XIX 


ə

srin  70-ci  ill

ə

rind


ə

n  


çevrilmə

y

ə



 

başlamışdır  ki,    bu  pr9sesdə

  d

ə

  onun  t



ə

bi

ətşünaslıq  elmi  ilə



 

möhkə


ml

ə

n



ə

ə



laq

ə

l



ərinin müstəsna rolu olmuşdur.

 

“Psixologiya”  söxü  bir  termin  kimi  XVIII  ə



srd

ən  başlayaraq  Alman 

p

sixoloqu  Xristian  Volfun  “Emprik  psixologiya”  (1732)  və



 

“Rasional 

psixologiya”  (1734)  adlı  ə

s

ə



rl

əri  çap  edildikdə

n  sonra  v

ə

t



əndaşlıq  hüququ 

qazanmış və

 

yalnız XIX əsrin  sonlarında müstə



qil  bir elm

ə

 



çevrilmişdir.

 

Psixologiya elmi nisb



ə

t

ə



n g

ə

nc bir elom ol



sa da, onun öyrə

ndiyi psixi, 

ruhi  hadis

ə

l



ər  daim  insanları  düşündürmüşdür.  Bir  çox  alimlə

r  XIX 


ə

sr

ə



 

q

ə



d

ər psixologiyanı dinlə

 

bağlı, ruhiyyə



t  v

ə

  ilahiyy



ət haqqında  elm hesab 

edirdil


ər.  Onların  fikrincə,  insanı  Allah  yaratmışdır    və

  onun  ruhi  al

ə

mini, 


taleyini  v

ə

  qism



ə

tini  d


ə

 

O  müə



yy

ən  edir.  İnsanın  psixi  aləmini  öyrə

nm

ə



t

əşəbbüslə

ri 

ə

b



ə

s c


ə

hdl


ə

rd

ən başqa bir şey deyildir.



 

İlk  psixoloji  biliklə

rin  v

ə

  t



ə

s

əvvürlərin  tarixi  uzaq  keçmişə,  şüurlu 



insanın “homosapiens” yarandığı 30

-25 min il 

ə

vv

ə



l

ə

 



gedib çıxır. Ona görə

 

d



ə

,  XX 


ə

srin 


ə

vv

ə



ll

ə

rind



ə

 

yaşamış  görkə



mli  Alman    psixoloqu  Ebbinhauz 

haqlı  olaraq  demişdir:  “Psixologiya  uzun  keçmişi,  lakin  qısa  tarixi  olan  bir 

elmdir”.  XIX  əsrin  sonlarına  qə

d

ə



r  psixoloji  fikirl

ə

r,  ideya  v



ə

 

baxışlar    çox 



b

ə

sit v



ə

 

ə



sl elmi mahiyy

ə

td



ən uzaq idi. İlk psixoloji tə

s

əvvürlə



r

ə

 q



ədim Çin, 

Hind,  Şumer,  Babil,  Yunan,  Roma  və

 

s.  filosoflarının  ə



s

ə

rl



ə

rind


ə

  rast 


g

ə

lm



ək  mümükündür.  Bunlardan  ə

n  m


əşhiri  Yunan  filosofu  Aristotelin 

(b.e.


ə

.  V 


əsr)  “Ruh  haqqında”  ə

s

ə



ridir.  Q

ədim  dövrlə

rd

ə

  psixoloji  bilikl



ə

f



ə

ls

ə



f

ə

 elminin t



ə

rkibind


ə

  

inkişaf edirdi.



 

“Psixologiya”  sözü  iki  Yunan    mənşəli  sözün   

“psiyuxe”  və



 

“loqos” 


sözlə

rinin  birl

əşmə

sind


ən  yaranmışdır.  “Psiyuxe” 

“ruh”,  “ruhi  aləm”, 



“loqos”

“elm”  demə



kdir.  Bel

ə

likl



ə

,  qeyd  etm

ə

k  olar  ki,  psixo



logiya  “ruh” 

haqqında  elmdir.  Psixologiyanın  öyrə

ndiyi  hadis

ə

l



ər    insanın  özü  qə

d

ə



mer


ə

kk

ə



bdir. Biz h

ə

r hans



əı konkret insanı görür, onun haqqında  müxtə

lif 


fikirl

ər  yürüdür,    daha  çox  onun  təzahürü  ə

lam

ə

tl



ə

rini  t


ə

svir  edirik.  Bu 

c

ə

h



ə

td

ən  insanı  Aysberqlə



 

müqayisə


  etm

ə

k  olar.  Biz  Aysberqin  suyun  



s

ə

thind



ən  yuxarıda olan hissəsini görürük, onun  su altındakı hissə

sin


ə

 ya 


fikir vermirik, ya da c

əhd göstə

rs

ə

k bel



ə

,  onu t


ə

svir etm


ək imkanına  malik 

deyilik. İnsanın psixi alə

mi, ruhi al

ə

mi d



ə

 bel


ə

dir. Biz ins

anın boyu,  saçının, 

gözlə


rinin, d

ə

risinin r



ə

ngi v


ə

 

s. haqqında fikir söylə



s

ə

k d



ə

, onun psixi al

ə

mi 


haqqında heç də

 

asanlıqla doğru fikir söylə



y

ə

 bilmirik. Onun xarakteri, arzu 



v

ə

  nityy



ə

tl

ə



ri,  qabiliyy

ə

tl



ə

ri  v


ə

 

s.  haqqında  doğru  fikir  yürütmə



kd

ə

  aciz 



qalırıq.  Bu,    bir  tə

r

ə



fd

ə

n  d



ə

,  psixi  hadis

ə

l

ə



rin  mahiyy

ə

tc



ə

 

gizli  olması, 



psixologiyanın çə

tin bir elm  sah

əsi olması ilə

 

bağlıdır. Psixologiyanın çə



tin 

bir elm olmasını dahi fizik Albert Eynişteyn də

  

etiraf etmişdir. XX ə



srin  50-

ci  ill


ə

rind


ə

  m


əşhur İsveçrə

  p


sixoloqu Jan Piajenin  “Uşaqlarda qabiliyə

tl

ə



ri  

ölçülməsi”  adlı  ə

s

ə

rinin 



əlyazmasını  oxuduqdan  sonra    dahi  fizik  fikrə

 

getmiş və



 

demişdir: “Sə

n dem

ə, psixologiya  fizikadan da çətin elm imiş”.



 

Bel


ə

likl


ə

,  deyil


ən  sözləri    ümumiləşdirəörə

k  bu  fikr

ə

  g


ə

lm

ə



k  olar  ki,  

psixologiya  elminin  t

ə

dqiqat  obyektind



ə

  insan,    onun  psixi  al

ə

minin 


k

ə

miyy



ə

t v


ə

 keyfiyy


ət baxımından  xarakterizə

 

olunan konkret faktları durur. 



Onun predmetini is

ə

 



obyektiv gerçə

kliyin insan beynind

ə

 

inikasından ibatə



olan psixikanın faktları, qanunauyğunluqları və

 mexanizml

ə

ri t



əşkil edir.

 

Müasir dövrdə



 

psixologiya nüfuzlu elmlə

rd

ən biridir. Ötə



ə

srin  50-ci 



ill

ə

rind



ə

 

görkəmli  rus  psixoloqu    A.N.Leontyev    yazmışdı:  “XXI  ə



sr 

psixologiya 

əsri  olacaqdır”.  Məşhur  rus  fizioloqu,  Nobel  mükafatı  laureatı, 

akademik  İ.P.Pavlov  psixologiyanı  insan  haqqında  son  elm  hesab  edirdi. 

XX 

ə

srin    30-cu  ill



ə

rind


ə

   


görkəmli  rus  psixoloqu  L.S.  Vıqodski  yazırdı  ki,  

g

ə



l

ə

c



ə

k  c


ə

miyy


ə

tl

ə



rd

ə

 



psixologiya  insan  haqqında  həqiqi  elm  olacaqdır.  

Psixoanalizin  banisi,  m

əşhur  Avstriya  psixatrı  və

  psixoloqu  Z.Freyd  is

ə

 



psixologiyanı tə

bi

ətşünaslıqdan sonra  həqiqi elm adlandırmışdır. 



 

Hal-


hazırda  psixologiya insan həyatının və

 ictimai t

əcrübənin bir çox 

sah


ə

l

ə



rin

ə

  d



ə

rind


ən    nüfuz  etmişdir.  İndi  psixoogiyanın    geniş 

diferensiasiya  

olunmuş 60

-

dan artıq sahəsi mövcuddur.



 

Psixika  canlı  orqanizmlərin,  xüsusilə,  onurğalı  canlıların  beynin 

xass

əsidir.  Psixika  anlayışı  şüur  anlayışından    daha  geniş  və



  tutumludur. 

Şüur  psixikanın  zirvə

si, 

ən  yüksə



k  v

ə

 



yalnız  insana    mə

xsus    ali  inikas 

form

asıdır.  Həssaslıq  və



 

qıcıqlanmadan  tutmuş  şüura  qə

d

ər  bütün  inikas 



formaları  psixikaya  daxildir.  Psixikanın  mə

zmumuna   

ə

traf  xarici  al



ə

min  


real  cism  v

ə

  hadis



ə

l

ərinin  obrazları  daxildir.  Psixikanın  mə



zmununa 

ə

traf 



xarici  al

ə

min    real  cism  v



ə

    hadis

ə

l

ə



rinin 

obrazları daxildir. Onlar obyektiv 

xarakter  daşıyır,  bilavasitə

  bizd


ən  asılı  deyildir.  Lakin    onlar  insanların  

keçmiş 


təcrübə

sind


ən, 

yaşından, 

maraqları 

 



hissl

ə

rind



ə

n, 


dünyagörüşündə

n, f


əallığı və

 t

əlabatları sistemində



ə

h



ə

miyy


ə

tli d


ə

r

ə



c

ə

d



ə

 

asılıdır. 



Dem

ə

li, psixika obyektiv al



əmin subyektiv inikasıdır. 

 

Psixi  inikas  formaları    aktiv,  fəal  inikas  formalarıdır.  Onlar    passiv 



inikas  formaları  olan  kölgə

,  qar  v

ə

 

ya  toz  üzə



rind

ə

ki  izl



ə

rd

ən,  güzgüdə



ki 

ə

ksd



ən,    fotoşə

kild


ə

n  v


ə

  s. 


əsaslı  şə

kild


ə

  f


ə

rql


ə

nir.  Ps


ixi  inikas  doğru, 

düzgün  inikasdır.  O,  canlı    orqanizmlərin  davranış  və

  f

ə

aliyy



ə

tinin  t


ə

nzim 


olunmasında mühüm amil rolunda çıxış edir.

 

Psixika  t



əkamül  prosesi  nə

tic


ə

sind


ə

    t


əkamül  tapmış  beynin 

xass


ə

sidir.  Beyin  is

ə,  psixikanın  maddi  əsası,  yə

ni  substaksi

yasıdır. 

Dem


əli,  beyin  olmasa,  psixikanın  mövcudluğundan    danışmaq  ə

b

ə



sdir.  

Beyin  müxtəlif  üzvlə

rin  el

ə

 



mürə

kk

əb  sistemidir  ki,  onların  fə



aliyy

ə

ti  ali 



heyvanların və

 

insanların psixikasını şə



rtl

ə

ndirir. 



İnsanın  qavrama,  düşünmə

,  d


ə

rketm


ə,  başqa  sözlə

  des


ə

k,  idrak 

qabiliyy

ə

tl



ə

ri    bilavasit

ə

  beyinin,  onun  xass



əsi  olan  psixikanın  nə

tic


ə

sidir. 


Beyin  psixikanın  əsasını  təşkil  edə

n  maddi  v

ə

  h


ə

m  d


ə

 

üzvi  bir  orqandır. 



Onun 

əsasını  sinir    hüceyrə

l

ə

ri  olan  neyronlar  v



ə

 

onların,  mürə



kk

ə



funksiyaları təşkil edir. Bey

ind


ə

 

baş verən mürə



kk

ə

b neyrofizioloji prosesl



ə

n



ə

tic


ə

sind


ə

  biz  cisiml

ə

ri  v


ə

  hadis


ə

l

ə



ri,  habel

ə

 



onların  rəngini,  ölçüsünü, 

formasını,  aralarındakı daxili asılılıqları, ə

laq

ə

 v



ə

 

münasibə



rl

əri qavrayırıq.

 

Müasir  elmi  tə



s

əvvürlə


r

ə

 



görə

,  insan  beynind

ə

  10-16  mlrd.  Sinir 



hüceyrə

si,  y


əni  neyron  vardır.  Onlar  insan  beyninin  1500

-1550  qram  

çə

kid


ə

 

ümumi  kütləsini  yaradır.  Neyronlar  mikroskopik  quruluşa  malik  ə



kiçik  canlı    hüceyrə

l

ərdir.  Onların  sayə



sind

ə

 



insan  beyni  mürə

kk

ə



b  sinir 

maşını  kimi  daim  çalışır,  bioenerji  hasil  edir.  Fizioloqların  fikrincə

,  insann 

beyni  mini  elektrik  stansiyadır.  O,  100vt

-

lıq  lampanı    yandıra  bilə



c

ə



g

ə

rginliy



ə

  malik  bioenerji  hasil  edir.  Orqanizmin  psixi  f

ə

aliyy


əti  çoxsaylı 

xüsusi  cismani  üzvlə

r  vasit

ə

sil



ə

  h


əyata  keçirilir.  Onlardan 

biri  t


ə

svirl


ə

ri 


qavrayır,  başqaları  onları  siqnala  çevirir,    davranış  planı  qurur  və

  ona 


n

ə

zar



ət  edir,    üçüncülə

r  is


ə

 

davranışa    enerji  və



  c

ə

ldlik  b



əxş  edir.  Üzvü 

al

ə



min  t

əkamülü  prosesində

   

amöbdən  tutmuş  insana  qə



d

ər  davranışın 

fizioloji  mexanizml

ə

ri  fasil



əsiz  olaraq    mürə

kk

ə



bl

əşmiş,  bir

-birind

ə



f

ə

rql



ənmiş, daha çox çevik və

 

operativ olmuşdur.



 

Bütün  onurğalı  canlılarda    psixi  fə

aliyy

ə

tin 



əsasını  mə

rk

ə



zi  sinir 

sistemi  t

əşkil edir. Mə

rk

ə



zi  sinir  sistemi  sinir  prosesl

ə

rind



ə

 

“baş idarə



etm

ə

 



pultu”  rolunu  oynayır.  Onun  ə

sas  elementl

əri  oyanmanı  qə

bul  etm


ə

k    v


ə

 

n



ə

ql  etm


ə

k  qabiliyy

ə

tin


ə

  malik  neyronlardan  ibar

ə

tdir.  Neyron  3  hiss



ə

d

ə



n: 

hüceyrə


  cismind

ə

n,  dendritl



ə

rd

ən  (şaxə



li  tell

ə

r)  v



ə

 

uzun  çıxıntı  olan 



aksondan  ibar

ətdir.  Aksonlar  oyanmanı  bir  neyrondan  digə

rin

ə

  n



ə

ql  edir. 

Aksonun  dig

ə

r  heceyr



ə

  cismi  il

ə

   


toxunduğu  sahə

   


sinaps  adlanır.  Bu 

sah


ə

d

ə



 

neyronlararası  funksional ə

laq

ə

l



ə

r h


əyata keçirilir. 

 

Sinapslarda  baş  verə



n    kimy

ə

vi  v



ə

  ya  struktur  d

əyişmə

l

ə



ri  oyanma 

impulslarını  müə

yy

ə

n  istiqam



ə

t

ə



 

ötürür.  Neyronların  bir  hissəsi  oyanmanı 

reseptorlardan m

ə

rk



ə

zi sinir sistemin

ə

, dig


ə

r hiss


ə

si is


ə

 ondan effektorlara 

ötürür.  Neyronlar  baş  və

 

onurğa  beyində



n    ibar

ə

t  olan  m



ə

rk

ə



zi  sinir 

sisteminin müxtə

lif m

ə

nt



ə

q

ə



l

əri arasında  rabitə

 

yaradır. Baş beyinin yuxarı 



hiss

ə

si  qa



bıq  adlanan  altılaylı  neyronlar  kütlə

si  il


ə

 

örtülmüşdür  və



 

böyük 


beyin  yarımkürə

l

ə



rini 

ə

m



ə

l

ə



  g

ətirir.  Qabıq    psixi  fə

aliyy

ə

tin  yegan



ə

 

olmayan,  lakin 



ən mühüm üzvüdür. Böyük yarımkürə

l

ə



rd

ən aşağıda, ə

ns

ə

 



hiss

ə

d



ə

  h


ə

l

əlik  funksiyaları  tam  şə



kild

ə

 



öyrə

nuilm


ə

mi

ş    beyincik  adlanan 



sah

ə

 yerl



əşir. Onun əsas funksiyası ə

z

ə



l

ə

 f



ə

aliyy


ə

tini v


ə

 

müvazinə



ti t

ə

nzim  



etm

ə

kd



ə

n ibar


ətdir. Böyük yarımkürə

l

ə



r

ə

 



beyin kötüyü birləşir. Onun yuxarı 

hiss


əsi olan talamus onurğa beyindən böyük beyin yarımkürə

l

ə



rin

ə

  ged



ə

n  


bütün  sinir  yolları  üçün  “aralıq  stansiya”  rolunu  oynayır.  Beyin  kötüyünün 

aşağı hissəsi hipotalamus adlanır. Burada orqanizmin su mübadilə

si,  qida 

t

əlabatı  və



  dig

ər  funksiyaları  tə

nzim  ed

ə

n  m



ə

rk

ə



zl

ə

r  yerl



əşmişdir.  Qeyd 

etm


ək  lazımdır  ki,  psixi  fə

aliyy


ə

tin 


əsasını  təş

kil  ed


ə

n  m


ə

rk

ə



zi  sinir 

sisteminin qeyd olunan hiss

ə

l

ə



ri  son d

ə

r



ə

c

ə



 

mürə


kk

əb quruluşa mailikdir. 

Onların  öyrə

nilm


ə

si  il


ə

  anatomiya,    histologiya  v

ə

    neyrofiziologiya  elml



ə

ri 


m

əşğul olur.

 

İnsanın  sinir  sisteminin  əsasını  təşkil  edən  böyük  beyin 



yarımkürə

l

ə



r

inin  işinin  qanunauyğunluqları  rus  fizioloqu  İ.P.Pavlov 

t

ə

r



ə

find


ə

n k


əşf olunmuşdur.

 

İnsanın  psixi  fə



aliyy

ə

tind



ə

 

baş  beyinin  alın  şöbəsinin  xüsusi  rolu 



vardır.  Bu,  ümumi  beyin  sə

thinin  30%-ni  t

əşkil  edir.  Alın  payının 

z

ə



d

ə

l



ə

nm

əsi  müxtə



lif  t

əzahürlü  psixi  pozğunluqlara  sə

b

ə

b  ola  bil



ə

r.  Bel


ə

 

hallarda  psixi  f



ə

aliyy


ətin    elementar  deyil,  ali  formalarında  pozğunluqlar, 

patalogiya meydana g

ə

lir. Bel


ə

 x

ə



st

ə

l



ə

r m


ə

s

ə



l

ə

 h



ə

ll ed


ə

rk

ən  çətinlik çə



kir,  

h

əll  planı  qurarkən  sonuncu  sualı  yaddan  çıxarırlar.  Çoxsaylı  klinik



  faktlar 

sübut  edir  ki,    insanda  alın  payının  zə

d

ə

l



ə

nm

ə



si 

ə

qli  qabiliyy



ə

tl

ə



rin  

z

ə



ifl

ə

m



ə

si  il


ə

 

yanaşı,    şə



xsiyy

ə

t  keyfiyy



ə

tl

ə



rind

ə

,  xarakterind



ə

  d


ə

   


bir  sıra 

pozğunluqların    yaranmasına  sə

b

əb  olur.  Əvvə



ll

ə

r  normal,  s



ə

mimi  v


ə

 

n



ə

zak


ə

tli olan adamlar x

ə

st

ə



likd

ə

n sonra  t



ə

mkinsiz, kobud v

ə

 

tez özündə



çıxan olurlar.

 

Psixologiyanın öyrə



ndiyi hadis

ə

l



əri şə

rti olaraq 3 

əsas qrupa ayırmaq 

olar: 


1.  Psixi prosesl

ə

r; 



2.  Psixi v

ə

ziyy



ə

tl

ə



r v

ə

 ya hallar; 



3.  Psixi xass

ə

l



ə

r v


ə

 

ya xüsusiyyə



tl

ə

r. 



Yüklə 397,42 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin