Mövzu 5 Dövlət, müəssisə və təşkilatların maliyyəsi

6.Dövlətin maliyyə resursları, onlarıntərkibi və quruluşu
Təsərrüfatçılığın müxtəlif mülkiyyət və təşkilati formasından asılı olmayaraq hər bir müəssisə sabit və normal fəaliyyət göstərmək üçün zəruri həcmdə maliyyə resurslarına malik olmalıdır. Maliyyəöhdəlikləriniyerinəyetirmək, carixərclərivəistehsalatməsrəfləriniödəməkməqsədilətəsərrüfatsubyektininsərəncamındacəmləşəndaxiliaktivlərin, pulgəlirlərininvəkənardancəlb olunanvəsaitlərinməcmusumaliyyəresurslarıkimixarakterizəolunur. Müəssisəözünəməxsusmaliyyəresurslarındanistifadədətam sərbəstdir, lakinohəminvəsaitlərdənqənaətləvəsəmərəliistifadə etməlidirki, yüksəkiqtisadinəticələrənailolsun.
Xüsusimaliyyəresurslarınınəsashissəsinimüəssisəninsərəncamındaqalanvərəhbəridarəetməorqanlarınınqərarıiləbölüşdürülənmənfəəttəşkiledir. Müəssisəninmaliyyəsiyasətindənasılıolaraqonunsərəncamındaqalanmənfəətaşağıdakıistiqamətlərə yönəldiləbilər:
* tamhəcmdəistehlaka;
* təşkilatınfəaliyyətiiləbağlıolmayandigərlayihələrininvestisiyalaşdırılmasına;
* tamhəcmdəmüəssisənininkişafınınyenidəninvestisiyalaşdırılmasına;
*istehsalzərurətindənasılıolaraqbirinciüçistiqamətəbölüşdürülməsinə.
Xüsusimaliyyəmənbələrininformalaşmasındaikinciəhəmiyyətliyeriamortizasiyaayırmalarıtutur. Buayrılmalarəsasistehsal fondlarınınvəqeyri-materialaktivlərinaşınmasınındəyərininpul ifadəsidir. Onlarikilixarakterdaşıyır, çünkiilknövbədəməhsulistehsalıməsrəfləritərkibinədaxiledilirvəsonradanməhsulsatışındanəldəolunangəliriniçərisindəmüəssisəninhesablaşmahesabındaəksinitapırki, budahəmsadə, həmdəgeniştəkraristehsalın daxilimənbəyikimiqiymətləndirilməlidir. Toplanmışamortizasiya ayrılmalarıamortizasiyafondunutəşkiledir. Bumənbəaşınmış əsasfondlarıntəkraristehsalına (bərpasına) xidmətedir. Mənfəətinhamısı müəssisəninsərəncamındaqalmır. Onunbir qismivergilərvədigəricbariödənişlərşəklindəbüdcəsisteminə köçürülür.


Müəssisəninmaliyyəresurslarınıntərkibi



Müəssisəninmaliyyəresursları






Özününxüsusimənbələri




Borcalınmışmənbələr






Daxili

Kənar




Bankınuzunmüddətlikrediti






Nizamnamə kapitalına əlavə pay ödənişləri

Nizamnaməkapitalı
formalaşarkəntəsisçilərdəndaxilolmalar




Bankınqısamüddətlikrediti




Müəssisənin sərəncamında
qalanmənfəət


Qiymətlikağızlarınəlavə emissiyası və yerləşdirilməsi




Kommersiyakrediti




Amortizasiyaayrılmaları


Təkrarbölgüşəklindədaxilolanvəsait

İstiqrazlarınburaxılışıvəsatışındandaxilolanvəsaitlər




Sairmənbələr




Büdcətəxsisatları




Sairmənbələr




Sairmənbələr

Müəssisənin sərəncamında qalan mənfəət idarəetmə orqanlarının qərarı ilə yığım, istehlak və ehtiyat fondları yaradılmasına yönəldilir. Yığım fonduna yönəldilən mənfəət istehsalın inkişafına sərf edilir və müəssisənin əmlakının artırılmasına şərait yaradır. İstehlakfondundacəmləşənvəsaitisəsosialməsələlərinhəllindəistifadəolunur.

Maliyyəehtiyatlarınınformalaşmasınıncəlbedilmişvəyaxud kənarmənbələrinidördəsasqrupabölməkolar: xüsusi, borcalınmış, təkrarbölgüqaydasındadaxilolmalarvəbüdcətəxsisatları. Bu bölgükapitalqoyuluşununformasıiləşərtlənir. Kapitalbazarında pulvəsaitlərinincəlbedilməsininikivariantımövcuddur: payçıvə borcverənqismindəmaliyyələşdirmə. Birincihaldamüəssisəöz səhmlərininfondbazarındaemissiyasınıvəyerləşdirilməsinitəşkil edir. İkincivariantmüddətliqiymətlikağızlarınburaxılışınıvəyerləşdirilməsininəzərdətutur.