Mövzu 1: Azərbaycan ssr yeni iqtisadi siyasət illərində Azərbaycan da sovet rejiminin milli siyasəti. Dqmv və Naxçıvan mssr-in yaranması
Partiya orqanları cəmiyyətin həyatında mühüm yer tuturdu
Yüklə 0,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mövzu 3: Sovet Azərbaycanın müharibə edən işğalı planında Azərbaycanlı əsgərlər ön cəbhədə.
|
Partiya orqanları cəmiyyətin həyatında mühüm yer tuturdu. İnzibati amillik rejimi repressiyaların keçirilməsinə səbəb olundu. Repressiyalar milli rublu insanlara elm və mədəniyyət xadimlərinə və hərbiçiləri qarşı yönəldilmişdir. Repressiyaların həyata keçirilməsində ermənilərin rolu boyük idi. Repressiyaların başında Qriqanya Lalayan Sumbatov Manayan kimi şəxslər dururdu. Təsadüfi deyildir ki Azərbaycanın 51 rayonundan 31 nin xalq daxili işlər naziri erməni idi. İnsanlar komissarı yalançı ərizələrdə həbs olunurdu. Mövzu 3: Sovet Azərbaycanın müharibə edən işğalı planında Azərbaycanlı əsgərlər ön cəbhədə. Almaniyanın işğalçılıq planında Azərbaycan xüsusi yer tuturdu. Azərbaycanın zəngin sərvətləri əlverişli strateji mövqeyi Almaniyanın diqqətini cəlb edirdi. Almaniya Bakını işğal etməklə onun yanacaq potensialından istifadə edərək bütün Şərqi işğal edəcəyinə ümid bəsləyirdi. Almaniyadan aslı böyük Türküstan dövləti yaratmaq istəyirdi. Hitler hələ 1941 ci ilin martından kontinental neft şirkəti təsis etmişdir ki, bu şirkət də Bakı işğal edildikdən sonra neftin istehsalı və emalı ilə məşğul olmal idi . Hitlerin Qafqaza hücum planı Edelveys planı adlanırdı. Bu plana nəzərən Bakı 1941 ci il sentyabrın 25 dək işğal olunmalıydı. Almaniya ilə yanaşı ABŞ və BÖYÜK Britaniyanın da Azərbaycana qarşı öz planları var idi. Bu plan Vilvet planı adlanırdı. Bu plana görə isə Stalinqratda vəziyyət ağır Sovet qoşunları ora aparılmalı idi. Azərbaycan haqqında Moskvanın vəkillik planı var idi. Bu plana əsas isə Stalin Azərbaycanlıları Sibirə və Qazaxıstana sürgün etməli idi. Müharibənin ilk günlərindən Azərbaycan da iqtisadi hərbi mənəvi səfərbərlik elan olunur. Müharibənin ilk günlərindən 4 min şəxs cəbhəyə yollanır . 10 minə yaxın qadın vurulmuşdur. Ön cəbhədə olduğu kimi arxa cəbhədə də böyük fədakarlıqlar göstərirdilər. Müdafiə sədrlərinin yaxından iştirak edirdilər. Neft sahəsində çalışanlar xüsusi cinayətlər göstərirdilər. Belə ki müharibə dövründə SSR istehsal olunan 110 milyon ton neftin 75 milyonu tonu Azərbaycanın payına düşürdü. Arxa cəbhədə özünü müdafiə dəstəsi və 35 qırıcı batalyon dəstə yaradılmışdır. 1942 ci ilin mart ayında 416 cı sentyabrın da isə 77 ci milli diviziyaları yaradıldı və cəbhəyə yola salındı. Müharibə dövründə arxa cəbhədən müdafiə fonduna 952 kq gümüş 311 milyon manat istiqraz 125 vaqon isti paltar yola salınır. Cəhhəyə gedənlərin əvəzinə qocalar qadınlar hətta uşaqlar işləyirdilər. 2 növbəli iş rejimindən 3 növbəli iş rejiminə keçirmişdilər. Fəhlə və qulluqçular iş günü 11 saata qaldırmışdılar. İşə gecikmə işi öz başına tərk etmək üstündə 5 8 il həbs cəzası qoyulurdu. Ərzaq məhsulları talonlarla verilməyə başlanıldı. Azərbaycanlılar arxa cəbhədə olduğu kimi ön cəbhədə də böyük qəhrəmanlıqlar göstərirdilər. Məsələn 1941 ci ilin ən ağır döyüşlərin getdiyi Bires qalasının mühasirədən azad edilməsində Azərbaycanlılar fəal iştirak etmişdir. 1941 ci ilin iyulunda Leninqrad səmasında Hüseynbala Əliyev öz təyyarəsinin vurulmasına və özünün yaralanmasına baxmayaraq təyyarəsini yerə endirir. Həzi Aslanovun tank birləşmələri 1942 ci il Stalinqrad döyüşləri zamanı düşmənin 12 hücumunu dəf etmiş 45 tanrını 50 avtomobilini 700 dən artlq canlı qüvvəsini məhv etmişdir. Göstərdiyi bu qəhrəmanlığa görə 1942 ci il dekabrın 31 də SSR ali sovetinin qərarı ilə Sovet İttifaqı qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür. H. Aslanov 1944 cü ildə Lelezina çayına keçərək 508 yaşayış məntəqəsini azad etmişdir və 2 ci dəfə Göstərdiyi bu qəhrəmanlığa görə sovet İttifaqı qəhrəmanı adına layiq görülür. Azərbaycanlı diviziyaları da şərəfli döyüş yolu keçmişdir. 223 406 və 221 ci milli diviziyaları göstərmək olar. Yuqaslaviyanln Polşa və çexaslaviyanln azad olunmasında bu milli diviziyaları iştirak etmişdir. Bu döyüşlər də Ziya Bünyadov Sovet İttifaqı qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür. 121 sovet İttifaqı qəhrəmanı olmuşdur ki onun da 44ü Azərbaycanlılar olmuşdur. |