Modda sarfi va miqdorini o‘lchash reja

3. BOSIM FARQLARI O‘ZGARMAS SARF 
O‘LCHAGICHLAR 
Bosim farqlari o‘zgarmas sarf o‘lchagichlar — rotametrlar 
laboratoriyalarda va sanoatda keng ishlatilib, toza hamda biroz 
ifloslangan bir jinsli suyuqlik va gazlarning sarfini o‘lchashga 
mo‘ljallangan. 
Asbobning ishlash prinsipi o‘lchanayotgan muhit oqimining 
pastdan yuqoriga o‘tishida konussimon naycha ichiga joylashgan 
qalqovichning 
vertikal 
(tik) 
siljish 
holatiga 
asoslangan. 
Qalqovichning holati o‘zgarishi bilan qalqovich va konussimon 
naycha devorlari orasidagi o‘tish kesimi o‘zgaradi, natijada o‘tish 
kesimidagi o‘lchanayotgan modda oqimining tezligi ham o‘zgaradi. Berilgan 
muhitning har bir sarf kattaligiga qaloqovichnnng muayyan holati moc keladi. 
Rotametrlar bosim farqlari o‘zgaruvchan sarf o‘lchagichlarga nisbatan bir qator 
afzalliklarga ega: rotametrlarning shkalalari teng bo‘linmali bo‘lib, uncha katta 
bo‘lmagan sarflarni o‘lchashga imkon beradi; bosimning yo‘qolishi kichik va u 
sarf kattaligiga bog‘liq emas; rotametrlarning o‘lchash chegarasi katta: 
1
10
min
max

Q
Q
Asbobning o‘lchash qismi (4.2-rasm) vertikal tik joylashgan konussimon 
naycha 1 va qalqovich 2 dan iborat. 
Konussimon naychadagi halqaning kesim yuzi balandlikka mutanosib 
o‘zgaradi. Pastdan yuqoriga o‘tadigan suyuqlik yoki gaz oqimi tomonidan 
qalqovichga ko‘rsatiladigan kuchlar muvozanatlashguncha uni yuqoriga ko‘taradi. 
Kuchlar muvozanatlashganda qalqovich ma’lum balandlikda to‘xtaydi, bu esa sarf 
miqdorini ko‘rsatadi. Qalqovichning ish holatidagi, ya’ni o‘lchanayotgan muhitga 
batamom cho‘kkan paytidagi og‘irligi 
)
(
j
j
V
G
k
k
k


(4.6) 
b
a
b
a
s
G
?
1
2
4.2 – rasm. 
Qalqovichli