Microsoft Word Gül Öztürk Baltacıoğlu- Şehir Coğrafyası Açısından Bakü (Azerbaycan)

 
 
 
PREVIEW

---

6 
 
BİRİNCİ BÖLÜM 
BAKÜ VE YAKIN ÇEVRESİNİN DOĞAL ORTAM ÖZELLİKLERİ
1.1. Jeomorfolojik Özellikler 
Bakü şehri, Hazar Denizi’nin (coğrafi anlamda göldür) batı kıyısında, Abşeron 
Yarımadası’nın güney kısmında kabaca hilal görünümlü korunaklı bir körfezin etrafında 
kurulmuştur. Şehir, Hazar Denizi kıyılarından batıya doğru hafifçe yükselen, Kuaterner 
alüvyonları ve Neojen yaşlı kayaçlardan (kalker, andezit, liparit vd) oluşan plato 
görünümündeki yer yer engebeli bir rölyef üzerinde gelişmiştir. Bakü’nün batı bölümü 
senklinal strüktürler nedeniyle daha dik hatta bazı yerlerde oldukça engebeli bir rölyefe 
sahiptir. Zaten bu bölümde güneydoğuya doğru tedricen alçalmış olarak devam eden 
Büyük Kafkas Dağları'nın güneydoğu uzantıları yer almaktadır. 
Yukarıda inceleme sahasının coğrafi konumunda da belirttiğimiz gibi Bakü 
şehrinin bir kısmı ise deniz seviyesinin altında yer almakta ve bu kısımda denizden 
karaya doğru devam eden taraçalar bulunmaktadır (Uzun, 2006: V). Dolayısıyla liman 
ve şehrin yerleşim sahasının önemli bir kısmı da bu alçak kıyı taraçaları ve düzlükleri 
üzerinde gelişmiştir.
Bakü çevresinde dikkati çeken rölyef örneklerinden biri de “çamur (balçık) 
volkanları”nın varlığıdır (Koçman ve Diğerleri 1994: 27). Dünya’da bilinen 2000’den 
fazla balçık volkanından 344’ü Azerbaycan’da bulunur. Azerbaycan’da balçık 
volkanlarının en geniş yayıldığı alan ise Abşeron Yarımadası, Şamahı-Gobustan 
(Fotoğraf 1), Aşağı Küryan Çöküğü, Bakü takımadalarında ve Gürcistan sınırındadır 
(www.turktoyu.com Erişim: 15.04.019). Balçık volkanlarının tüm çeşitleri (faaliyette 
olan, sönmüş, gömülmüş, petrol çıkaran, sualtı, ada volkanları) mevcuttur.
Bakü çevresinde dikkati çeken rölyef örneklerinden bir diğeri de Abşeron 
Yarımadası’nın çevresinde gözlenen kıyı kumullarıdır. Yarımada dâhilinde gri-tuzlu, 
PREVIEW

---

7 
sahilboyu arazide ise 4-6 km eninde kumluklar geniş alanlar kaplar. Kumlukların 
toplam alanı 80 bin ha’ı teşkil etmektedir (Efendiyev ve Nağıyev, 2016: 13). 
Bakü şehri, birinci derece deprem bölgesinde yer almaktadır. En son büyük 
deprem 2000 yılında yaşanmış, resmî bilgilere göre 31 kişi yaşamını kaybetmiştir 
(Ataşer ve Sayfutdinova, 2014: 263). Abşeron arazisi depremselliği yüksek olan 
sahalardan biridir. Abşeron arazisi 8-9 deprem zonundadır. Yüksek depremselliği olan 
rayonlar Xızı, Maştağa, Bakü ve Sumgayıt şehirleri faal deprem sahalarında yerleşmiştir 
(Efendiyev ve Nağıyev, 2016: 9, 13).
Fotoğraf 1: Bakü bölgesinde Gobustan “çamur volkanları”ndan bir görünüş. 
Deprem haricinde Bakü’yü tehdit eden bir diğer doğal tehlike, Hazar Denizi’nde 
gelir ve gidere dayalı yani su bilançosuna bağlı deniz seviyesi değişimleridir.  
1.2. İklim Özellikleri 
Bakü ve yakın çevresinin iklim koşullarını belirleyen faktörlerin başında coğrafi 
konum, deniz ve yer şekillerinin etkileri gelmektedir. Şehir farklı çevrelerden gelen 
hava akımlarının da etkisi altında bulunur ve hava koşulları yıl içerisinde sürekli 
değişme gösterir. Bakü’de soğuk dönemde Maritim Arktik (mA), Kontinental Arktik 
Reproduced with permission of copyright owner. Further reproduction prohibited without permission.
PREVIEW