Kichik maktab yoshdagi o’quvchilarning aqliy taraqqiyotining shakllanishida bilish jarayonining o’rni

28 - 34 ball bo'lsa - bola maktabda ta'lim olishga tayyor 

21 - 27 ball bo'lsa - bola maktabda ta'lim olishi mumkin 

16  -  20  ball  bo'lsa  -  bola  maktabda  ta'lim  olishga  tayyor  emas  0-15  ball  bo'lsa  -bola 

maktabda  ta'lim  olishag  tayyor  emas  va  chuqurroq  psixolegik  defektologik  tashxisdan 

o'tkazishga tavsiya etiladi. 

“O’xshashlik   va   farqlarni   ajratish”   metodikasi 

Tushunchani   tariflash   sabablarini  izohlash   predmetlarning    o’xshashlik     va   farqini  

aniqlash  tafakkur   jarayonlarini   baholash  orqali   biz  bolaning  aqliy   rivojlanish   darajasini   

o’rganishimiz  mumkin.    

Bu   tafakkur    jarayonlari   bolaning    quyidagi  savollarga  to’g’ri     javob   berishiga  

qarab  aniqlanadi. 

1. Bu  hayvonlarni  qaysi   biri   katta?    otmi    yoki  itmi? (To’g’ri   javob   ot) 

2.  Ertalab      odamlar      nonushta      qiladi.      Kunduzi    va    kuchqurunchi?  (To’g’ri      javob 

ovqatlanadi  ) 

3. Kunduzi   ko’chada    yorug’,   kechqurunchi?  (To’g’ri   javob   qorong’u)  

4. Osmon   ko’m-ko’k,   o’tlarchi?   (To’g’ri  javob  yashil) 

5. Gilos,  nok,   olxo’ri  va  olma   bu … ?  (To’g’ri   javob  mevalar) 

6. Poyezd   o’tayotganda    nega  shlagbaum   tushiriladi? 

7.  Toshkent,   Xiva,    Samarqand,    nima?  (To’g’ri   javob  shaxarlar) 

8.  Soat    necha    bo’ldi?      (Bolaga      soatni    ko’rsatib    vaqtni    aytib      berish      so’raladi)   

(To’g’ri  javob  soat  millari  ko’rsatgan  vaqt) 

9. Sigirning  kichigi  buzoq   deyiladi.   Kichik  it  va  qo’yni  nima  deyiladi?  (To’g’ri  

javob  kuchuk  va  qo’zi) 

10.  It    ko’proq    nimaga    o’xshaydi?    Mushukkami      yoki    tovuqqa?        Javob      ber    va   

tushintirib  ber,  nima  uchun  shunday  deb  o’ylaysan? 

11. Avtomobilga   tormoz  nima  uchun   kerak?   (Kerak  bo’lganda  avtomobil  tezligini  

pasaytirishini    ko’rsatuvchi    biror   bir  javob  to’g’ri  topiladi) 

12. Bolta  va  arra   bir-biriga    qay   jihatdan   o’xshash? (o`tkirligi va kesichi) 

---

 

39 

13. Olmaxon  bilan  mushuk  orasida  qanday  o’xshashlik  bor? 

(Kamida  ikkita   o’xshash     belgilarni   to’g’ri  ko’rsatilgan  javob  to’g’ri. 

Masalan  bular-   hayvonlar,  daraxtga   chiqa  oladilar,  mayin  yung  bilan  qoplanganligi,    

dumi  va  to’rtta  oyog’i  borligi) 

14. Mix,  vint,   shurup    bir-biridan    nimasi  bilan  farq  qiladi? 

(To’g’ri   javob   mixning   yuzasi  tekis,  vint  va  shurup  burama   kerakli   mix  bolg’a   

bilan  uriladi,  vint  va  mix   yumaloqdir.) 

15. Fudbol  uzunlikka   va  balandlikka  sakrash  tennis,   suzish   nima?   (To’g’ri  javob  

sport  turlari)    

16. Trasportning   qanday  turlarini  bilasiz? (aftobus, yuk mashina, yengil mashina) 

17. Yosh  odam  katta  odamdan   qanday  farqlanadi?  (Javobda   yoshlar  bilan  keksalar  

o’rtasidagi  kamida   ikkita  farq  sanaladi) 

18. Nima  uchun  odamlar  jismoniy  tarbiya  va  sport bilan shug’ullanadi. 

(Quyidagi   javoblar  to’g’ri   deb   topilishi   mumkin.   Sog’lom  bo’lish    uchun  kuchli  

bo’lish  uchun  chiroyli  bo’lish  uchun    musobaqada    g’olib  bo’lish  uchun) 

19.  Nima    uchun    ishlamaslik    yomon?          (Javob  –  chunki      hamma    odamlar    ishlashi  

kerak,  negaki  yaxshi  yashab  bo’lmaydi.  Chunki  bu  odam  o’rniga  boshqalar  ishlashi  kerak  

bo’ladi; 

Ishlamasa  kerakli  narsalarni  sotib  lolomaydi  oziq – ovqat,  turar  joy  va  boshqalar) 

20. Nima  uchun  konvertga   marka  yopishtiriladi?   (Javob   pochta  orqali  to’lanadigan  

haq.)  

Natijalarni  qayta  ishlash   

Har  bir  to’g’ri   javob  uchun   0,5   ball  10. 

Yuqoridagi     metodika   maktabga  kelayotgan  bolaning  so’z    mantiqiy   fikr  yuritish 

qobiliyatini        psixologik    tashhis    qilish    uchun    qo’llaniladi.      Bu    metodika    aqliy    xulosa  

chiqara  olish   qobiliyatidan   tashqari  bolaning  aqliy  fikrlay  olish  faoliyati  to’g’risida  ham    

ozmi   ko’pmi    xulosa  qilish   imkonini  beradi. 

 

Rivojlanish     darajasi   haqida   xulosa. 

10 ball - juda  yuqori                          2-3   ball  quyi     

4-7  ball  o’rtacha                               0,-1  ball  past  juda 

 

---

 

40 

Bolalarning        aqliy    rivojlanishini      bunday    metodikalardan    tashqari      turli    didaktik  

o’yinlar  vositasida  ham  oshirish  va  mashqlantirish   mumkin.   Bu metodikalar   bolalarning   

tafakkurini  va  qobiliyatlarini   rivojlantirishga xizmat qiladi.  

Boshlang`ich sinf o`quvchilari faoliyatida didaktik o`yinlar ham alohida ahamiyatga ega. 

Unda  o`quvchilarni  mustaqil  fikrlashga  o`rgatiladi.  Didaktik  o`yinlar  mazmuni  tinch  o`yinlar, 

harakatli  o`yinlar,  aralash  tipdagi  o`yinlar  shakliga  ko`ra  musobaqa  o`yinlar,  sahna  o`yinlariga 

bo`linadi.  

Didaktik  o`yinlar  orqali  bolani  aqliy  taraqqiyotini  rivojlantirishda  ta’lim  jarayonida 

foydalanish muhim deb bildik.  

Har  bir    o`qituvchi  o`quvchilarni    aqliy  rivojlanishiga  e’tibor  berishi  barkamol  shaxs 

sifatida kamol topishiga zamin hozirlaydi.  

 

---

 

41