Selçuk Ün. Sos. Bil. Ens. Der. 2017; (38): 273-286
- İslam Tarihi / Araştırma -
İslam Devletinin İlk Kuruluş ve Kurumsallaşma Süreci
Mehmet ŞİMŞİR*
ÖZ
İnsan, dünya hayatında tek başına yaşama imkânına sahip değildir. Bu nedenle benzer
özellikleri olan insanlar,
birlikte
yaşamaya başlamış ve insan topluluklarını oluşturmuşlardır. Bu insan toplulukları, belirli organizasyonları hayata geçirdikten sonra
ise toplum olmuşlardır. Toplumların hayata geçirdiği organizasyonlarının içerisinde en önemlisi siyasî organizasyonlardır. Siyasî
organizasyonlar da belirli şartları taşıdıklarında devlet olmuşlardır. Devlet, tüm toplum üyelerinin ve organizasyonlarının varlığını
koruma ve devam ettirme noktasında büyük bir işleve sahip olmuştur.
Bu nedenle toplumlarda, tarihin
en eski dönemlerinden
itibaren siyasî organizasyonlar ve çeşitli şekilleriyle devletler hep var olagelmiştir. İnsanın mutluluğu, huzuru ve güvenliğinde bu
unsurlar büyük önem taşımıştır.
İslam dini de insanın dünya ve ahiret hayatında mutluluğu, huzuru ve güvenliğini hedeflediği için sadece bireysel yaşamla ilgili
değil, aynı zamanda toplumsal hayatla ilgili de birçok ilke söylemiştir. Bu geçekten hareketle İslam Tarihi içerisinde ilk siyasî
organizasyonun
ne şekilde,
ne zaman, hangi özelliklerde hayata geçtiği ve bunun kurumsallaşma
süreci son derece önem
taşımaktadır. Bu noktada, İlk İslam Devleti’nin Hz. Peygamber zamanında hayata geçtiği hemen hemen herkes tarafından kabul
edilirken, kurumsallaşma sürecinin ise Hz. Ömer’in “Dîvân” teşkilatını tesis etmesiyle başladığı iddia edilmektedir. Oysa Hz.
Peygamber döneminden itibaren kurumsallaşma ve “Dîvan” teşkilatının temellerinin atılmaya başladığını bize gösteren birçok delil
mevcuttur. Biz bu makalemizde delileri ile birlikte ilk kurumsallaşma sürecinden bahsedeceğiz.
Anahtar Kelimeler: İlk İslam Devleti, İslam Kurumları, Hz. Peygamber, Hz. Ömer, Dîvân Teşkilatı.
