İQLİm plan



Yüklə 86,42 Kb.
səhifə4/6
tarix02.01.2022
ölçüsü86,42 Kb.
#40708
1   2   3   4   5   6
8. İqlim

Щава кцтляси вя ъябщяляр.

Бязян атмосфердя щава кцтлясинин щярякяти Йерин бюйцк бир району цзяриндя – 2-3 млн км2 щаванын галхмасы цчцн шяраит йарадыр. Нятиъядя тропосферин щавасы айры-айры щава кцтляляриня бюлцнцр. Щяр бир щава кцтляси узун вя йа гыса мцддятдя юз фярди хцсусиййятлярини сахлайыр вя Йерин бир областындан диэяриня йерини дяйишир. Цфиги истигамятдя щава кцтляси мин км-лярля юлчцлцр.

Щава кцтляляринин хцсусиййятляри (температуру. рцтубяти, тозларын тяркиби) йаранма мянбяйинин излярини юзцндя сахлайыр. Сонрадан Йерин диэяр областына кечдикдя щава кцтляляри юз хцсусиййятлярини щямин областада эятирир, йяни щава режимини эялдийи районда бу вя йа диэяр фясилдя цстцнлцк тяшкил едян мцтляг тип явя йа щава кцтляляри бу районда сяъиййяви иглим режимини йарадыр.

Мцхтялиф зонал мянтягяляринин йериня эюря щава кцтляляри 4 ясас типя айрылыр: арктик кцтля (ъянуб йарымкцрясиндя – антарктик щава кцтляси), мцлайим 0гцтб), тропик вя екваториал щава кцтляси.

Щяр бир типя юзцня мяхсус йер сятщиндя вя йцксякликлярдя т-р интервалында гиймяти, юзцнцн рцтубятлийинин гиймяти, шаффафлыьы, эюрцнцш мясафяси вя с. вардыр. Ялбяття, щава кцтлясинин хцсусиййяти ян башлыъа т-р бир райондан диэяриня эялдикдя фасилясиз дяйишир. Щава кцтлясинин трансформасийасы баш верир.

Даща сойуг Йер сятщиндян даща истийя щярякят едян щава кцтляси сойуг кцтля адланыр. (адятян йухары енликлярдян ашаьы енликляря). Сойуг щава кцтляси бу районларда щаванын сойумасына сябяб олур. Одур ки, орада шагули т-р градийенти йараныр вя конвексийа инкишаф етдикдя топа вя топа йаьышлы булудлар формалашыр, лейсан йаьышлар дцшцр.

ДАща сойуг сятщя эялян щава кцтляляри исти кцтляляр адланыр (даща йцксяк енликляря). Онлар истиляшмяйя сябяб олса да, юзляри ашаьыдан сойуйурлар. Одур ки, ашаьы гатларда кичик шагули т-р градийенти ямяля эялир. Конвексийа онларда инкишаф етмир вя лайлы булудлар вя думанлар цстцнлцк тяшкил едир.

Узун мцддят бир районда галан йерли щава кцтляляри дя мювъуддур.

Фясилдян асылы олараг ашаьыдан истиляшмякля вя сойумагла йерли щава кцтлясинин хцсусиййяти мцяййян едилир.

Йер сятщиня чох мейиллянмиш енсиз кечид зоналары иля гоншу мцряккяб щава кцтляляри бир-бириндян айрылырлар. Бу зоналар ъябщяляр адланыр. Зоналарын узунлуьу мин км-ляр, енляри –он км-лярдир.

Ясас ъоьрафи типлярин щава кцтляляри арасындакы ъябщяляр баш ъябщяляр адланырлар.

Арктик вя мцлайим щава арасындакы баш ъябщя арктик ъябщя адланыр. Мцлайим вя тропик щава арасындакы гцтб ъябщяси адланыр. Тропик вя екваториал щава арасындакы бюлэц ъябщя дейил, щава ахынларынын конвенгерсийасыдыр. Ъябщя иля хцсуси щава щадисяляри ялагялидир. Галхараг щярякят едян ъябщя зонасында эениш булуд системи ямяля эятирир вя бу булудлардан йаьынтылар дцшцр. Щава кцтляляриндя ъябщянин щяр ики тяряфиндя чох бюйцк атмосфер дальалары йараныр вя щаванын кцляк режимини вя диэяр режимляринин хцсусиййятини мцяййян едян тсиклон вя антисиклонлар формалашыр.

Ъябщяляр даими йараныр вя даьылыр, буна сябяб атмосфер сиркулйасийасынын мцяййян ъцсусиййятидир.


Yüklə 86,42 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin