İntellektual-Elektron Kitabxananın təqdimatında



Yüklə 2,89 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/9
tarix02.12.2016
ölçüsü2,89 Kb.
#680
1   2   3   4   5   6   7   8   9

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
           
Sona Xəyal                           Məmməd Araz (yaradıcılığı əsasında)
 
 
16 
16 
ясярлярийля  танынмыш  йашыдларына,  эяляъякдя  дя  истедадлы 
йени эянъ нясиллярин щяр уьуруна щясяд чякя-чякя узун 
юмцрлярини баша вурсунлар. 
Ялбяття,  Сона  Хяйал  ики-цч  щарай-щяширчидян  сюз 
ачанда  щеч  вяъщля  цмумян  ядяби  эянълийи  нязярдя 
тутмур.  Эянълик  –  эяляъякдир,  о  ъцмлядян  ядяби  эянълик 
дя  ядябиййатымызын  эяляъяйидир.  Бу  эцн  щягигятян  исте-
дадлы,  саьлам  дцшцнъяли,  ягидяли  эянъ  шаирляримиз, 
насирляримиз, 
тянгидчиляримиз, 
драматургларымыз, 
тяръцмячиляримиз  чохдур.  Эуйа  ки,  эянъликлярийля  (щеч  о 
гядяр дя эянъ дейилляр) мющтякирлик едиб бцтцн эянълярин 
адындан узурпатор кими чыхыш едянляр ися буну эизлятсяляр 
дя  илк  юнъя  йашлы  нясилляря  йох,  юз  щямйашларына, 
ядябиййатда  юз  сюзцнц  демяйя  габил  оланлара 
гысганырлар.  Йазычылар  Бирлийинин  истедадлы эянъляря  щямишя 
эюстярдийи  вя  эяляъякдя  дя  эюстяряъяйи  диггятя  вя 
гайьыйа эюря ичлярини йейирляр. 
Юзляринин эянълик сайдыглары дювр битмякдядир вя юзляри 
бир-бирини  ня  гядяр  цфцрцб-шиширтсяляр  дя  ортайа  азаъыг 
дяйяри олан щеч бир бядии ясяр гойа билмяйибляр. 
Онларын йашында Мяммяд Араз да, бир сыра башга шаир 
вя  йазычыларымыз  да  артыг  ян  дяйярли  ясярлярийля  халгын 
мящяббятини  газанмыш,  ядяби  иътимаиййят  тяряфиндян 
йетяринъя етираф олунмуш, йазылары башга дилляря чеврилмиш, 
Азярбайъандан  чох  узагларда  диггят  чякмишдир.  Бцтцн 
бу уьурлары ися щеч бир инзибати йолла ялдя етмяк мцмкцн 
дейил. Бунун йеэаня йолу уъуз демагоэийа, щарай-щяшир 
йох, йарадыъылыгдыр. 
Мяммяд  Аразын  йарадыъы  щяйаты  –  бунун  ян  бариз 
юрняйидир. 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
            Sona Xəyal                       Məmməd Araz (yaradıcılığı əsasında)
 
 
17 
Бцтцн  халгымыз  кими  шяхсян  мяним  дя  şeirлярини  чох 
севдийим  Мяммяд  Аразын  70  йашы  тамам  олду.  Бу 
мцнасибятля  Мяммяди  црякдян  саламлайыр,  она  узун 
юмцр, йени-йени шащ ясярляр диляйирям. 
Сона  Хяйалы  да  дяйярли  инсан  щаггында  дяйярли  ясяр 
йазмасыйла ялагядар сямими гялбдян тябрик едирям.
 
 
АНАР 
 
9 нойабр 2003
 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
           
Sona Xəyal                           Məmməd Araz (yaradıcılığı əsasında)
 
 
18 
18 
 
ДЦНЙАНЫН  СЮЗЦДЦР  ДЦНЙАНЫН  ЮЗЦ 
 
Аллащ-тяала  бу  дцнйаны  беш  эцня  йаратды.  Йаратды.  Хятирляр 
хятриня  йаратды.  Ян  чох  севдийи  инсанын  хятриня  йаратды,  онун 
аиляси  хятриня  йаратды.  Гяриняляр,  ясрляр,  минилликляр  кечди, 
заман-заман  инсан  дцнйаны  сюкдц,  даьытды,  инди  дя  бу  щал 
давам  едир.  Вя  бу  эцн  дя  инсан  санки  щяр  шейи  юзц 
йарадыбмыш  кими  даьыдыб  мящв  едир.  Аллащын  йаратдыгларыны 
юзцнцнкц  сайан  инсан,  дцнйаны  юзцнцнкц  сайан  инсан 
нящайят бир эцн анлайыр ки, дцнйа онунку дейил. “Дцнйа сянин, 
дцнйа мяним, дцнйа щеч кимин…” дейян щагг сясин сямтиня 
эедяндя  дярк  едир  ки,  сюкмяйя,  даьытмаьа,  мящв  етмяйя 
щаггы  йохдур.  Вя  чохларымыз  цчцн  бу  эеъикмиш  вахт  олур. 
Амма ким буну вахтында, вядясиндя баша дцшцр, дцз йолуну 
сечир, бу дцнйасыны да газаныр, о дцнйасыны да, щятта “ахирятин 
варлыьына инанмаса” беля… 
Щяр бир аьыллы инсаны бир эцн бир суал мцтляг марагландырыр ки, 
инсан дцнйайа нийя эялиб, дцнйаны ким йарадыб, нийя йарадыб, 
инсанын дцнйайа сащиб олмаьа щаггы вармы, дцнйа ябядидирми, 
ахирятдя  дцнйанын  давамы  вармы?  Вя  бу  йарадыъы  адамларын 
бейниндян  даща  тез  кечян  суалдыр.  Бу  суалын  щяр  бяндиндя 
дцшцнцляси,  эютцр-гой  едиляси  мягамлар  вар.  Инсан  цчцн  бу 
мягамларын  ачылмасы,  дярк  олунмасы  ня  гядяр  ваъибдир. 
Бунларын  дяркиндяся  ики  йол  вар.  Биринъи  хейир  гцввянин 
щидайятиля  инсанын  юйрянмя  йолу,  икинъиси  ися  шяр  гцввялярин 
табелийиня  дцшмякля  эедилян  ъащиллик  йолу.  Камилликля  ъащиллийин 
йол айрыъында инсан бейнинин ян чашгын вязиййятдя олмасы вар. 
Инсанын  хейрями,  шярями  инанмаг  дилеммасы  гаршысында 
силкялянмяси,  юзцнц  тапмасы,  юзцнц  танымасы,  юз  мянини 
тясдиглямяси,  нящайят  бу  йоллардан  бирини  сечмяси  вар.  Бу 
эцнцмцзцн  юзцндя  йарадыъы  адамларын  даща  чох  чашдыьыны, 
шяря  даща  чох  мейл  етдийини,  бязиляринин  юзлярини  санки  бу 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
            Sona Xəyal                       Məmməd Araz (yaradıcılığı əsasında)
 
 
19 
дцнйанын  йарадыъысы  кими  эюрмялярини  вя  яли  гялям  тутмаьа 
лайиг  олмайан  бир  чохларынын  беля  онлара  бахыб  ящли-гялям 
олмаьа  чалышмалары  эюз  габаьындадыр.  Беляляри  щятта 
юзляриндян  яввялки  нясли  дя  бяйянмир.  Ялбяття,  бу  эцн 
демократийа  дюврцндя  шаир,  цряйиндян  кечян  щяр  шейи  йаза 
билир.  Совет  дюврцндяся  бу  мцмкцн  дейилди.  Амма  мцмкцн 
олмайа-олмайа  бир  нечя  шаир  вар  иди  ки,  онлар  юз  сюзцнц 
дейирди.  Бунлардан  бири  дя  о  дюврдя  щамынын  гябул  елядийи, 
севдийи  шаир  Мяммяд  Араз  иди.  Араз  дярдли,  дцнйа  губарлы, 
Азярбайъан щарайлы Мяммяд Араз. Поезийа аляминя щардан, 
неъя  эялдийини  билян,  нядян,  неъя  йаздыьыны  билян,  кимлярдян 
юйряндийини,  кимляря  юйрятдийини  дярк  едян,  дюврцн,  заманын 
нябзини  тутан,  амма  истядийи  кими,  лазым  эялян  тярздя  тутан, 
йорулмадан  йазан,  йазан  Мяммяд  Араз!  “Бир  дювлятям” 
şeirиндя  “пайтахтыны,  назирини”  эюстярян  шаирин  щям  инсан  кими, 
щям  шаир  кими  бцтювлцйцнц  эюряндя  дцшцнцрсян  ки,  эюрясян 
нийя  мящз  бцтювлярин  йери  олан  şeir  аляминя  йарымчыглар  йол 
тапыр? 
 
Бу црякдян о цряйя 
сярщяд хяттим. 
Ян низами гошунумдур 
Язял севэим, сон нифрятим. 
Бир балаъа дювлятям мян 
Гялямимдир щярби назир, 
Пайтахтымдыр йазы масам.
1
 
 
Мяммяд  Араза  бир  йазы  масасы  бойда  йер  бяс  еляйир. 
Амма бу эцн бир чох йазарлара онлары таныдан (пис, йахшы онлар 
цчцн  фярг  елямяз)  журналист  масасы  бяс  елямир,  кимляринся 
кабинетлярини  зябт  елямяк  цчцн  гялямя  хяйанят  дя  едирляр, 
йазычы  адыны,  журналист  адыны  да  лякялямякдян  чякинмирляр  (бу 
лап  “бюйцк  Ермянистан”  хцлйасына  бянзяйир).  Бязилярися  артыг 
йашынын  кечдийиндян,  амма  щяля  дя  эянъ  йазар  кими 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
           
Sona Xəyal                           Məmməd Araz (yaradıcılığı əsasında)
 
 
20 
20 
танындыьындан  эилейлянир,  артыг  бюйцк  адам  олмаьынын  вахты 
чатдыьыны  билдирир.  Мяммяд  Араз  щяля  1956-ъы  илдя  йаздыьы 
“Юмцр” адлы şeirиндя беляляриня мцраъиятля дейирди: 
 
Бир эцн щяйатымда йелляр гопаъаг, 
Юмцр юз таьындан салаъаг мяни. 
Нечя ил цстцндя эяздийим торпаг 
Бир эцн дя гойнуна алаъаг мяни. 
 
Гябримдян эюйярян отлары кцляк 
Йайыб эюйярдяъяк дярядя, дцздя, 
Бялкя синям цстдя битян бир чичяк 
Эязяъяк ня гядяр синяляр цстдя. 
 
Юмцр дя бир боръдур, ялли ил, йцз ил, 
Бядбяхтдир аз йазыб, чох йашайанлар. 
Шаир дост, юмрцнц йашында дейил, 
Йаздыьын няьмянин юзцндя ахтар.
2
 
Бурада шаир щиссини, шаир дуйьусуну, шаир мясулиййятини, шаир 
мянини  эюрцрцк.  Саь  икян  юлцмцндян  сонракы  аны  эюря  билян, 
юлцмцндян  сонракы  мягамы  йашайа  билян  шаирин  юзцня 
ъавабдещлийини  эюрцрцк.  Мяммяд  Араз  Мяммяд  Исмайылын 
китабы  щаггында  йаздыьы  “Гайьы  вя  мясулиййят”  адлы 
мягалясиндя бу мясулиййяти, бу ъавабдещлийи беля верир: “Шаир 
дцнйанын  ян  гайьылы,  ян  мяс'улиййятли  адамыдыр.  Заман  кечир, 
бир чох щадисяляр тарих олуб бу ясрдян о ясря кюч еляйир. Эялян 
нясил юзцндян яввялки инсанларын фикир вя дцшцнъя тярзини, арзу 
вя  истяк  алямини  сяняткарларын  ясярляриндя  ахтарыр,  буну 
тапмадыгда  онун  рущуну  имтащана  чякир,  ъаваб  истяйир”.
3
 
Эюрясян, бу эцнцн йазарлары бир анлыг да олса бу мясулиййяти 
юзляриндя  щисс  едирлярми?  Эцндя  ня  гядяр  шаирля,  насирля, 
публисистля  растлашырыг,  бир-икисиндя  ляйагят  дейилян  бир  шей 
тапырыгса,  о  эцня  шцкр  едирик.  Бир  дя  эюрцрсян  ки,  Натяван 
адына  клубда  щяр  щансы  бир  эянъ  йазарын,  дейяк  ки,  шаирин 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
            Sona Xəyal                       Məmməd Araz (yaradıcılığı əsasında)
 
 
21 
китабынын тягдиматыдыр. Зал долудур, щамысы да эянълярдир. Тябии 
ки,  йашына  эюря  йох,  йарадыъылыьына  эюря.  Яслиндя  “тябии  ки” 
сюзцнц “тяяссцф ки” сюзц иля явязлямяк лазымдыр. Ня ися.. Йашлы 
нясилдян  щеч  ким  йохдур.  Клуб,  трибуна  галыб  бунлара,  неъя 
дейярляр  ат  йохдур,  итин  байрамыдыр.  Щяр  трибунайа  чыханын 
аьзындан од тюкцлцр. Еля бил бунлара гядяр ядябиййат олмайыб, 
ясил  ядябиййаты  бунлар  йарадыблар.  Даща  ня  данышырлар,  онунла 
ишимиз  йохдур.  Щяля  о  дюврдя  Мяммяд  Араз  “Поезийамызда 
эянълик”  адлы  мягалясиндя  йазырды:  “Адларыны  чякдийим  шаирлярин 
чыхышларында тез-тез “мян”ляря раст эялирсян. Бу мянляр еля ки, 
ясил  вятяндаш,  тикиб-гуран,  йарадан  зящмяткешдир,  дцнйанын 
талейини дцшцнян бир мцбариздир – мараглыдыр, динлянилир. Еля ки, 
адамларын  талейиндян  айрылыб,  щазырлыгсыз  щалда  кцрсцйя  чыхан 
чыьыр-баьырчыдыр,  бир-ики  şeirини  эюзя  сохмаг  истяйир  –  онда  ясил 
шаир “мян”ини итирир. Тяяссцф ки, беля щай-кцйчц, гейри-тявазюкар 
“мян”лярин мцяллифляри дя бязян сюз ала билир”.
4
 
Халгдан  айрылыб  йалныз  юзцнц  эюря  билянлярин  эюзц  йохдур. 
Эюзц  олмадыьы  кими  халга  дейяси  сюзц  дя  йохдур.  Гялбинин 
эюзц кор оланларын эялиб трибунайа чыхмасы да, ялиня гялям алыб 
şeir йазмасы да ъинайятдир. Амма биз бу ъинайятлярин гаршысыны 
алмагда  аъизик.  Чцнки,  бир  сюз  дейян  кими  дейяъякляр 
демократийадыр, щяря юз сюзцнц дейя биляр. Вя бу сюз щагсыз 
олса  беля.  Сян  демя  демократик  юлкядя  щагсызлыьа  гаршы 
чыхмаг  юзц  дя  щагсызлыг  имиш.  Няинки  эцнцня  –  айына, 
дягигяня – саатына гурбан, ай совет дювру. О дюврдя йазылан 
тянгиди  мягаляляри  охуйанда  дцшцнцрсян  ки,  эюрясян  индики 
эянъляри  тянгид  едян  беля  мягаля  йазсан,  ня  баш  веряр? 
Йягин адамы ядябиййатын дцшмяни, йа бялкя дя халг дцшмяни 
елан  едярляр.  Ахы  инди  фяляйин  чярхи  тярсиня  дювран  едир,  о 
дюврдя  бюйцкляр  эянъляри  тянгид  едирдиляр,  индися  яксиня, 
эянъляр йашлы нясли тянгид едир. Тянгид няди, щятта тящгир едир. 
Дцшцнцрям, о дюврдя “Мян беля дцнйанын няйиндян кцсцм?” 
дейян  Мяммяд  Араз  эюрясян  инди  ня  йазыр?..  Гейрятин, 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
           
Sona Xəyal                           Məmməd Araz (yaradıcılığı əsasında)
 
 
22 
22 
ъцрятин  тцкяндийи,  няинки  бюйцклярин,  щятта  кюрпялярин  дя 
цзцндян  мясумлуьун  чякилдийи  бу  дцнйада,  щеч  кимин 
йанындан кцляк кими ясмяйин мцмкцн олмадыьы, щагг сюздян 
щамынын инъидийи бир заманда, ичимя дярд йаьа-йаьа йашадым, 
дамла-дамла  долуб,  булуд-булуд  бошалдыьым  анда  тез-тез 
юлцб-дирилдим,  щачанса  Мяммяд  Аразын  кцсмядийи  дцнйадан 
цмумиййятля, кцсмяйин гейри-мцмкцнлцйцнц анладым вя “Ня 
дцнйады бу, эюрясян” адлы бир şeir йаздым: 
 
Кишийям дейяндя гейрят эюрмцрям, 
Инсанам дейяндя ъцрят эюрмцрям. 
Ушаьын цзцндя щейрят эюрмцрям, 
Ня дцнйады бу, эюрясян? 
 
Ня чюллярдя кцляк кими ясмирям, 
Шахта олуб ня йолуну кясмирям. 
Юмцр кечир, щеч йеря тялясмирям
Ня дцнйады бу, эюрясян? 
 
Ня пислийим кечиб биръя кимсяйя, 
Ня боръум йох бир даша, бир кясяйя. 
Дярд йыьырам ичимдяки кисяйя, 
Ня дцнйады бу, эюрясян? 
 
Дамла-дамла йыьылырам, билмирям, 
Булуд-булуд даьылырам, билмирям. 
Тез-тез юлцб, доьулурам, билмирям, 
Ня дцнйады бу, эюрясян?
5
 
 
Бу эцн щеч кяся сюз демяк олмаса да, щарадаса сабащ 
лазым  олар  дейя  бу  эцнцн  дярдлярини  йазмаг  эярякдир. 
Йазмаг,  лап  охунмаса  да,  лап  тянгид  йох,  тящгир  олунса  да 
йазмаг  эярякдир.  Кимляринся  хятриня  дяймякдян  чякинмяк, 
кимляринся  щяйасызлыьындан  горхмаг,  кимляринся  дост 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
            Sona Xəyal                       Məmməd Araz (yaradıcılığı əsasında)
 
 
23 
сийащысындан силиняъяйиндян ещтийат етмяк, – йох, щеч ня, щеч 
ня  бу  эцнц  йазмагдан  чякиндирмямялидир  бизи.  Щачанса 
Мяммяд Араз “Бу эцн цчцн” şeirиндя йазырды: 
 
Сян бу эцнц йазмаьа, 
Ей гялямим, айыг дур! 
Ей цряйим, ол оъаг! 
Бу эцнц олмайанын, 
Ня дцняни олубдур, 
Ня сабащы олаъаг…
6
 
 
Бу  эцн  няинки  йашлы  нясил,  щятта  йашы  ясрлярля  юлчцлян 
шаирляримиз  дя  мцзакиряйя  гойулур  вя  бязи  “оъаг”ларын, 
“груп”ларын,  “мяълис”лярин  мцсабигясиндян  кечя  билмир.  Бу 
савадсызлыгданмы иряли эялир, анламамагданмы иряли эялир, йа… 
Бир  аталар  мисалымыз  вар:  Ешшяк  ня  билир  зяфяранлы  плов  нядир. 
Фцзулидян,  Сабирдян  зювг  алмаг  цчцн,  Мирзя  Ъялили  анламаг 
цчцн  ян  азы  инсан  олмаг  лазымдыр.  Ян  азы  сюзцн  гиймятини 
билмяк  лазымдыр.  Мяммяд  Араз  Назиля  Ясядли  иля  сющбятиндя 
дейир:  “Сюз  сяняти  улу  устадлардан  бизя  мирасдыр.  Сюзцн  шаир 
гялбиндя  доьулуб  фятщ  етдийи  бейинлярядяк  йолу  ябядиликдян 
кечир. Сюзц адиляшдирмяк, илащиликдян щай-кцйчцлцйя ендирмяк 
танры верэиси истедаддан узагдыр. Заман ян амансыз щакимдир. 
Бцтцн  вахтларда,  бцтцн  мягамларда  о  дягигдир,  доьруъулдур, 
обйективдир. Узун мцддят охуъуну мцхтялиф гиймят дяряъяляри 
иля алдатмаг мцмкцндцр. Анъаг заманын яляйиндян, заманын 
хялбириндян кечя билмяк хцлйасы ябяс хцлйадыр. Бурада сянятин 
Низами,  Нясими,  Фцзули  мейарлары  вар.  Заман  бу  юлчцляри,  бу 
мейарлары  ясас  эютцрцр.  Одур  ки,  онун  кюрпцсцндян  эяляъяк 
сащилиня  кечмяк  ещтималы  щеч  ъцр  мцмкцн  дейил.  Бязян  бу 
кюрпцдян  юз  дюврляриндя  лцт-црйан  йашамыш  истедадлар 
сорьусуз-суалсыз  сяняткар  гцруру  иля  адлайырлар.  Гызыл  йцклц 
дявя  карванлары  кор-пешиман  гайтарыланлар  ня  гядяр  олур… 
Истедадын чийниндя, неъя дейярляр, Аллащ яли вар. О, тале дейилян 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
           
Sona Xəyal                           Məmməd Araz (yaradıcılığı əsasında)
 
 
24 
24 
бир гцввяйя тапшырыр истедады. Бязян узун мцддят тале дейилян 
гцввя истедады гарма-гарышыг мцщитдя юзц иля тякбятяк гойур. 
Бир  нюв  ону  имтащана  чякир;  Азярбайъан  шаири  олмаг  бу 
мцщитдя  даща  чятиндир,  даща  аьырдыр.  Чцнки  бу  халгын  классик 
ядябиййаты  щеч  бир  мцгайисяйя  эялмяйяъяк  дяряъядя 
бюйцкдцр,  зянэиндир.  Аллащ  бизи  бу  нящянэлярин  тянясиндян 
горусун. Аллащ бизи онларын иттищамындан сахласын. Бир дя Аллащ 
бизи  бизим  юзцмцздян  хилас  етсин.  Биз  юзцмцзцк  сянятя, 
сяняткара  гиймят  верян  дя,  ону  гиймятсиз  еляйиб  вахтсыз-
вядясиз кцлякляря тапшыран да. Бунунла халгы, милляти юзцндян 
алыб, юз яли иля щярраъа гойдуг”.
7
 
Мяммяд  Аразын  бу  сюзляриндян  сонра  адам  ня  десин  ки, 
аллащсызлара  тясир  елясин?  Йадыма  Щаъы  Маилин  бир  şeirи  дцшдц. 
Дягиг билмирям, амма бейтин мянасы бу иди ки, Маил, ъамаата 
Гуран  айяси  тясир  елямир,  сян  ону  şeir  иля  баша  салмаг 
истяйирсян?”  Доьрудан  да  дцнйаны  аз  гала  юзялляшдирмяк 
истяйян инсанлар цчцн еля бир етик норма, етик чярчивя вармы ки, 
ора сюзцн сяси чата?.. 
Мяммяд  Аразын  “Эюй  алтында,  эюй  цстцндя”  адлы  şeirиндя 
дцнйанын  мящз  Аллаща  мяхсуслуьу,  инсанын  наданлыьы, 
торпаьын  цстцндя  вя  алтында  инсанын  нясиби  олан  гара  дашын 
варлыьы  эюстярилир  вя  бу  дцнйада  гара  дашын  –  дярд  дашынын 
эюйярдийини эюрян шаир йазыр: 
 
Бу дцнйа ибрятди, бу дцнйа дярсди 
Итирян удузур, 
Эютцрян удур. 
Инсанын варлыьы гуруъа сясди, 
Сону да гяфясди… Сонрасы йохдур. 
 
Бу эюй Аллащындыр, 
Бу йер Аллащын. 
Инсана пай дцшдц – дидишмя дцшцр. 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
            Sona Xəyal                       Məmməd Araz (yaradıcılığı əsasında)
 
 
25 
Аллащы дананлар Аллаща йахын, 
Аллащы севяня эор ешмяк дцшцр. 
 
Ямял музейидир инсан йаддашы
Ад ки, щякк олунду, шющрят дашы вар. 
Торпаьын цстцндя бцнювря дашы, 
Торпаьын алтында Ялщят дашы вар.
8
 
 
Аллащы дананларын Аллаща йахын олдуьуна инанмырам, амма 
Аллащын олан  йерин,  эюйцн  инсанлар  арасында дидишмяйя сябяб 
олмасы  айдындыр.  Аллащ-тяала  инсаны  йарадыб  йер  цзцня 
эюндяряндя  мялякляр  беля  онун  дидишмясиндян  хябярдар  иди. 
Амма  Аллащ  онларын  сюзцнц  гябул  елямяди,  “мян  биляни  сиз 
билмязсиниз”  дейиб,  инсаны  йаратды,  йер  цзцндя  юз  ъанишини 
гярар  верди  ки,  буну  да  Гур’ани-кярим  бизя  чатдырыр  (Бягяря 
суряси).  Ниса  сурясиндя  ися  буйурур:  “Эюйлярдя  вя  йердя  щяр 
ня  вар  Аллащындыр.  Аллащ  щяр  шейи  ящатя  едяндир”.  Аллащ  йери 
инсанлара верди ки, ондан юз ещтийаълары цчцн истифадя етсинляр. 
Бир  гисм  инсанлара  бу  йетмяди.  Щязрят  Яли  (я)  “Нящъцл-
бялаья”дя  буйурур:  “Дцнйа-гярар  едиляъяк  йурда  кечиддир: 
инсанлар ися орада ики бюлцкдцр: бир бюлцйц юзлярини сатар, дцнйа 
онлары  щялак  едяр.  Бир  бюлцйц  ъанларыны  гуртарар;  дцнйа  онлары 
азад едяр”. 
Эюрцндцйц  кими,  шаирляр  дя  пейьямбярляр,  имамлар  кими 
дцнйаны  фани  щесаб  едирляр.  Бцтцн  классик  şeirимизи  излясяк, 
Гур’ан  айяляринин  яксини  эюря  билярик.  Шаирляр  заман-заман 
инсанлара  Гур’ан  щягигятини  баша  салмаг  истядиляр.  Амма 
наданлар  бу  щягигяти  анламаг  истямядиляр.  Мяммяд  Араз 
дейян кими итирян удузду, эютцрян удду. Эютцрянляр ися чох аз 
олду.  Вя  еля  индинин  юзцндя  дя  бу  аз-чохлуг  юзцнц  эюстярир. 
Шаирин “Нишанчы юзцмцз, щядяф юзцмцз” адлы şeirиндя бир суалы 
вя суалдан яввял онун ъавабыны эюрцрцк: 
 
Щардаса Танрыйа аь олдуг йягин, 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
           
Sona Xəyal                           Məmməd Araz (yaradıcılığı əsasında)
 
 
26 
26 
Щардаса шейтаны баша чыхардыг. 
Щардаса йцкцня йцк олдуг гямин. 
Щардаса дцз йолу даша чыхардыг. 
Биз, нийя бу эцня дцшдцк, ай дядя?!
9
 
 
Аллащ  инсанлары  йаратды,  онлара  йашамалары  цчцн  щяр  шейи 
верди  вя  онлара  бир-бириня  кюмяк  етмяйи  вя  Аллаща  шцкр  вя 
ибадят  етмяйи  тапшырды.  Пейьямбярляр  васитясиля  онлары 
щидайятя чаьырды. Инсанлар явязиндя ня етди? Шаирин дедийи кими 
Танрыйа аь олду, шейтана гул олду, дцзц гойуб яйрийя дюндц. 
Гур’ани-кяримин Ьафир сурясиндя буйурур: “Аллащдыр ки, йери сизя 
гярарэащ  еляди  вя  эюйц  уъалтды.  Вя  сизя  сурят  баьышлады  вя 
сурятляринизи  эюзял  йаратды  вя  тямиз  вя  йахшы  шейлярдян  сизя 
рузи  верди.  Будур  Ващид  Аллащ,  сизин  пярвярдиэарыныз  улу  вя 
бюйцкдцр. Аллащ, дцнйалары йарадан Пярвярдиэар”.  
Бу  эцн  шейтана  гуллуг  еляйян  йазарларын  яксяриййяти 
Аллащдан,  пейьямбярдян  данышыр.  Бялкя  еля  Мяммяд  Араз 
“Эюй  алтында,  эюй  цстцндя”  şeirиндя  “Аллащы  дананлар  Аллаща 
йахын” дейяндя еля буну нязярдя тутурмуш? Бу эцн поезийа 
нядир?  Сянят  нядир?  Сяняткар  кимдир?  Бу  суалларын  ъаваблары 
мцхтялиф  адамларын  дилиндя  мцхтялиф  сяслянир.  Мяэяр  биз  бир 
халгын, бир миллятин нцмайяндяляри дейиликми? Мяэяр дилимиз бир 
дейилми?  Мяэяр  щяр  бир  сюз  дилимиздя  ейни  бир  мяфщуму  ифадя 
етмирми? (сющбят амонимлярдян эетмир) Бяс эюрясян нийя бир 
групун  йцксяк  сявиййяли  сяняткар  щесаб  елядийи  адамлар  бир 
груп цчцн щеч ня олур? Дцздцр, сянят зювгя эюрядир. Амма 
бунун ики цстяэял ики бярабярдир дюрд еляйян тяряфи дя вар ахы! 
Аьа  аь  лякя  вурмаг  мцмкцн  дейил  ахы!  Эюрясян  бу  аь 
йаланларын  сону  олаъагмы,  Мяммяд  Аразын  “Бу  дцнйа 
дцзялмир,  дцзялмир,  баба”  щарайы  сона  йетяъякми?  Бу  эцн 
гялям  ящли  гялям  ящлиня  хярчянэ,  инфаркт  арзулайыр.  Щарун-яр-
ряшидя дейирляр филан дцшмянин юлдц, дейир, ня олсун, бу щеч дя 
“сян  юлмяйяъяксян”  демяк  дейил.  Ким  билир  бялкя  инфаркт 

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
 
            Sona Xəyal                       Məmməd Araz (yaradıcılığı əsasında)
 
 
27 
арзусунда  оланларын  юзляриня  гисмят  еляди  Аллащ  бу 
“хошбяхтлийи”?  Амма  йох,  онлар  цчцн  беля  юлцм  щейифдир,  ахы 
йахшы  инсанларын  яксяриййяти  инфарктла,  хярчянэля  кючцр  бу 
дцнйадан. Щаъы Маил ики  дяфя инфаркт кечирмишди, хярчянэля дя 
дцнйадан эетди. Еляъя дя Самят Ялизадя дя хярчянэля эетди 
вя  бцтцн  елм  алямини  аьлатды.  Щяр  икиси  киши  кими  йашады,  киши 
кими  юлдц.  Йох,  мян  беля  юлцмц  пис  адамлара  арзуламырам. 
Сян  демя  эюзял  инсанлар  юлцмц  дя  эюзялляшдиря  билирляр. 
Мяммяд Араз “Инсан монологу” адлы şeirиндя йазыр: 
 
Дцнйайа эялмишям 
Дцнйанын чаьрышыйла, 
Йашайырам 
 
анамын севэиси, 
атамын гайьысыйла, 
нянямин алгышыйла. 
Дцнйадан эедясийям 
дцнйанын йа гоъалыг, 
йа инфаркт, 
йа хярчянэ гарьышыйла. 
Дцнйада ня щюкмдар, 
Ня Аллащ олмаг истяйирям. 
Щяр фикрин, щяр цряйин 
тязадлар адасына, 
няш’яляр гясриня 
сяййащ олмаг истяйирям.
10
 
 
Мяммяд  Араз  хярчянэи,  инфаркты  дцнйанын  гарьышы 
адландырыр.  Эюрясян,  кимися  гарьыш  едянляр  юзлярини  дцнйамы 
щесаб  едирляр?  Йа…  Йох,  мян  цмумиййятля,  пис  адамлара 
юлцм  арзуламырам.  Гой  онлар  чох  йашасынлар,  о  гядяр 
йашасынлар  ки,  бялкя  щардаса  чашыб  бир  хейир  иш  эюря  билдиляр. 

Yüklə 2,89 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin