Ii hiSSƏ t ə hsil sistemind ə psixoloji xidm
Yüklə 2,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Anket sualları
- E.A.Klimovun Differensial-diaqnostik sor ğ usu (DDS)
- 2. İnsan -texnika.
- 3. İnsan -insan.
- 4.İnsan - işarə sistemi.
- 5. İnsan -b ə dii obraz.
- Differensial-diaqnostik sor ğ u metodikas ı na aid m ü hazir ə l ə
|
240 N ə tic ə l ərin işlə nilm ə si v ə t ə hlili. Ankert üzrə sorğu başa çatdıqdan sonra 27 sualın a, b,c variantlarının h ər biri üzrə qiym ə tl ə ndirm ə aparılır: ― Daha üstün‖ hesab edilən variant üçün -2 bal; ―Daha aşağı‖ hesab edilən variant üçün – 0 bal; ―Seçilməmiş‖ variant üçün – 1 bal. 27 b ənd üzrə toplanmış bütün ballar hə r bir istiqam ət üzrə ayrılıqda cə ml ə nir. Açar S N Y Ü I S N Y Ü I 1 A C B 15 B C A 2 B C A 16 A C B 3 A C B 17 A C B 4 C B A 18 A B C 5 B A C 19 A B C 6 C A B 20 C B A 7 C B A 21 B A C 8 A B C 22 B A C 9 C A B 23 C A B 10 A B B 24 B C A 11 B B A 25 A C B 12 B A C 26 C A B 13 C A B 27 B A C 14 A B B 3. Böyük mə kt əb yaşı dövründə peşə meyll ə rinin öyrə nilm əsi metodikası Böyük mə kt əb yaşı dövründə şagirdlərin peşəseçmə motivl ə ri aktuallaşır, həyati özünütə yinetm ə mövqelə rind ə d ə qiql əşmə prosesi baş verir. Bu c ə h ə td ən şagirdlərin peşə l ə rl ə tanışlığı v ə onların müvafiq peşə l ə r ə düzgün istiqamə tl ə ndirilm ə sind ə onlarla aparılan iş mühüm ə h ə miyy ə t ə malikdir. Psixoloq, sinif r ə hb ə ri v ə müə lliml ər şagirdlə rl ə iş prosesində şagirdləri ayrı - ayrı peşə l ə r v ə onlara veril ə n t ə l ə bl ə rl ə tanış etməli, onların peşə yararlığını öyrə n ə r ək düzgün istiqamə t verm ə lidirl ər. Şagirdlə rin 241 peşəseçmə y ə hazırlığını müə yy ə n etm ək üçün bir sıra metodikalar mövcuddur. Bunlardan biri rus alimləri (L.M.Frudman, T.A.Puşkin və U.Y.Komlunoviç) tə r ə find ə n 1988-ci ild ə yaradılmış ―Şagirdlərin peşə meyll ərinin öyrə nilm əsi‖ metodikasıdır. Onun tə tbiqi il ə yuxarı sinif şagirdlərinin peşə maraqlarını, öz qabiliyyə tl ə rini qiym ə tl ə ndirm ə kl ə h ər hansı peşə y ə yararlığını və seçilmiş peşə y ə veril ə n fiziki v ə psixoloji t ə l ə bl ə ri öyrə nm ək mümkündür. Bu m ə qs ə dl ə iş aparan psixoloq və orada qoyulan suallara cavab verm əyi tapşırır. Anket sualları 1. Siz m ə kt əbi başa vurduqdan sonra nə il ə m əşğul olmaq barə d ə düşünürsünüz? a) ali m ə kt ə b t ə hsilini davam etdirm ək (hansı?); b) texnikuma, kollec ə v ə ya texniki pe şə m ə kt ə bin ə v ə ya peşə litseyin ə daxil olmaq; c) istehsalatda işlə m ə y ə getm ək (hansı?); d) t əhsili işlə növbə l əşdirmə k, h ə m oxumaq, h ə m d ə işlə m ə k (harada?); e) n ə il ə m əşğul olacağımı hə l ə lik bilmir ə m 2. Özünüzü hansı peşə y ə v ə ixtisasa h ə sr etm ə k ist ə y ə rdiniz? 3. Sizin fikrinizc ə, seçdiyiniz bu peşə insana hansı tə l ə bl ər verir? (lazım olanın altından xətt çə kin); a) z əruri bilik, bacarıq, vərdişlə r; b) z əruri ümumi şə xsiyy ə t keyfiyy ə tl ə ri; c) z əruri xüsusi şə xsiyy ə t keyfiyy ə tl ə ri; 4. Sizin seçdiyiniz peşə insanın sağlamlığına hansı tə l ə bl ə r verir? Siz sağlamlığınız baxımından özünüzü seçdiyiniz peşə y ə yararlı hesab edirsinizmi? 242 5. Siz seçdiyiniz peşə üçün sə ciyy əvi olan iş şə raitini nec ə t ə s əvvür edirsiniz? 6. Siz özünüzü seçdiyiniz peşə y ə nec ə hazırlayırsınız? (lazım olanın altından xə t t şə kin); a) bu peşə üçün zəruri olan bilik, bacarıq və v ərdişlə r sistemini inkişaf etdirmək üçün öz üzə rimd ə işlə yir ə m; b) özümdə ə m ə ksev ə rlik, ə m ə kd ə müstəqillik, dözümlülük kimi ümumi müsbə t keyfiyy ə tl ə r t ə rbiy ə edir ə m; c) seçilmiş peşə üçün zə rur i olan xüsusi k eyfiyy ə tl əri inkişaf etdirir ə m. 7. Siz öz peşə kar keyfiyy ə tl ərinizi harada yoxlayırsınız (altından xə tt çə kin)? a) m ə kt ə bd ə , d ə rsd ə ; b) d ə rn ə kl ə rd ə ; c) m ə kt ə bd ə nk ənar müə ssis ə l ə rd ə ; d) müstə qil olaraq evd ə ; e) yoxlamamışam. 8. Seçdiyiniz peşə üzrə hazırlığı harda almağın mümkünlüyünü bilirsinizmi? 9. Seçdiyiniz peşə haqqında harada oxumusunuz? a) b ə dii ə d ə biyyatda; b) elmi- kütlə vi ə d ə biyyatda; c) xüsusi ə d ə biyyatda. 10. Seçdiyiniz peşə haqqında kiminlə söhbət etmisiniz (altından xə tt çə kin)? a) müə lliml ə rl ə ; b) valideynl ə riml ə ; c) qohumlarımla; d) h əmyaşıd yoldaşlarımla; 243 e) bu peşə ni bil ən böyük tanışlarımla; f) heç kimlə söhbə t etm əmişə m. 11. Seçdiyiniz peşə y ə yaxın, qohum olan başqa peşənin olduğunu bilirsinizmi? Əgə r bilmirsinizs ə, adlarını sadalayın. 12. Siz n ə vaxt g ə l ə c ək peşənizi seçmisiniz? Sizin seçimizdə n ə is ə bir d əyişiklik baş veribmi? Hansı sə b ə b ə görə siz öz seçiminizi d əyişmisiniz? 13. Ə g ə r siz indiy ə d ə k h ər hansı bir peşəni seçməmişsinizsə , bunun s ə b ə bi n ə dir? 14. Seçdiyiniz peşə haqqında sizin qərarınız qə tidir, yoxsa h ə l ə d ə fikirl əşirsiniz? 15. Peşə seçmə kd ə biz ə daha çox kim təsir göstərmişdir (altından xə tt çə kin)? a) valideynl ə rim; b) müə lliml ə r; c) istehsalat işçilə ri; d) kim is ə başqa biri. 16. Bu peşə seçmə y ə sizi n ə vadar etmişdir (altından xətt çə kin)? a) c ə miyy ə t ə fayda g ə tirm ə k; b) seçdiyim peşənin nüfuzu; c) yaxşı ə m ə khaqql arının olması; d) işin maraqlı və m əzmunlu olması; e) bu peşə nin m ənim imkanlarıma uyğunluğu. 17. Sizin fikrinizc ə, yaxşı mütə x əssis olmaq üçün nə z əruridir (altından x ətt çə kin)? a) Istehsalatda işlə m ə k; b) Peşə m ə kt ə bini qurtarmaq; c) Texnikumu bitirm ə k; d) Ali m ə kt ə bi bitirm ə k; 244 e) Seçdiyin peşə d ə özünü sınamaq. 18. M ə kt ə binizd ə (kitabxananızda) hansı peşə y ə aid materialların olmasını istə rdiniz? 19. Hansı də rsl ə rd ə v ə daha tez- tez müə lliml ər peşə l ər haqqında danışırlar? 20. İstehsalatda təşkil edilmiş hansı ekskursiyalar sizin daha çox xoşunuza gə lir? 21. T əşkil edilmiş ekskursiyalardan sonra sizdə hansı təəssüratlar yaranmışdır (xətt çə kin) a) ə m ə yin t əşkilinə aid gördüklə rim; b) peşə haqqında söhbə tl ə rl ə bağlı; c) ə m ək şə raiti il ə bağlı; d) texnoloji prosesl ə bağlı; e) dig ə r t əəssüratlar. 22. Son bir neçə ild ə ə m ə k vete ranları ilə hansı görüşlər keçirilmişdir və onlardan hansı sizdə daha çox maraq doğurmuşdur? 23. Siz nec ə işlə m ə y ə üstünlük verirsiniz (xətt çə kin) a) f ərdi şə kild ə ; b) yoldaşlarla; c) briqada şə klind ə . 24. Briqada şə klind ə işlə y ə rk ə n siz kim olmaq ist ə rdiniz (x ətt çə kin)? a) icraçı, adi işçi; b) t əşkilatçı. 25. Siz hansı fə nn d ə rn ə kl ə rind ə iştirak edirsiniz? Mə kt ə bd ə v ə m ə kt ə bd ə nk ə nar daha harada m əşğul olmaq istə rdiniz? 26. Hansı fakultə tiv d ə rn ə kl ə rd ə iştirak edirsiniz və iştirak etmə k ist ə rdiniz? 27. Bilik v ə bacarıqların hansı sahə si il ə maraqlanırsınız (xətt çə kin)? a) t ə bi ə tl ə ; 245 b) elml ə ; c) inc ə s ə n ə tl ə ; d) texnika il ə ; e) insanlarl. N ə tic ə l ərin işlə nilm ə si v ə t ə hlili Cavabların keyfiyyə tc ə t ə hlili əsasında psixoloq və ya sinif r ə hb ə ri aşağıdakı məlumatları ə ld ə ed ə bil ə r: 1. 1,16,17,27-ci suallara cavablar əsasında şagirdlərin ümumi hə yat planları haqqında; 2. 2,11,12,13,20,23,24,25,26- cı suallara cavablar əsasında şagirdlə rin maraqları və peşə meyll əri haqqında; 3. 3,4,5,11-ci suallara cavablar əsasında şagirdin seçdiyi peşə y ə yararlılıqları (7,14 - cü suallar) haqqında; 4. 6,8,9,10,15,18,190,21,22-ci suallara cavablar əsasında pedaqoq və yuxarı sinif şagirdlərinin peşə sözünü tə yinetm əsi haqqında. E.A.Klimovun Differensial-diaqnostik sor ğ usu (DDS) Rus psixoloqu E.A.Klimov t ə r ə find ə n verilm iş t ə snifatda b ü t ü n pe şə l ə r 5 ə sas qrupda c ə ml əş dirilm iş dir: 1. İnsan -t ə bi ə t. Buraya canl ı v ə cans ı z t ə bi ə tl ə insan ı n ə laq ə l ə rini ə ks etdir ə n pe şə l ə r daxildir: M ə s ə l ə n; bioloq, co ğ rafiya şü nas, geoloq, riyaziyyat çı, fizik, kimya çı v ə s. Bu pe şə l ə r t ə bi ə t elml ə ri s ı ras ı na daxil edilir. 2. İnsan -texnika. Bu pe şə qrupuna insan ı n texnika il ə ə laq ə sini ə ks etdir ə n m ü xt ə lif ə m ə k f ə aliyy ə ti n ö vl ə ri, m ə s ə l ə n, m ü h ə ndislik, operator, s ü r ü c ü l ü k, mexanizator, tokar v ə s. daxildir. 3. İnsan -insan. Buraya insan ı n insana t ə siri v ə ə laq ə sin ə aid pe şə l ə r v ə onlara aid elm sah ə l ə ri daxildir: M ə s ə l ə n; siyas ə t, din, pedaqogika, psixologiya, tibb, h ü quq v ə s. 4.İnsan - işarə sistemi. Bu qrupa m ü xt ə lif iş ar ə sisteml ə rinin, m ə s ə l ə n, linqvistika (dil çi lik), riyazi proqramla ş d ı rma dili, m üş ahid ə n ə tic ə l ə rinin co ğ rafi 246 t ə sviri v ə s. kimi m ü xt ə lif iş ar ə sisteml ə rinin yarad ı lmas ı, ö yr ə nilm ə si v ə istifad ə si il ə ba ğ l ı pe şə l ə r daxildir. 5. İnsan -b ə dii obraz. Bu qrup b ə dii yarad ı c ı ə m ə yin m ü xt ə lif n ö vl ə rini, m ə s ə l ə n, ə d ə biyyat, musiqi, teatr, t ə sviri s ə n ə t v ə s. ə hat ə edir. Differensial-Diaqnostik Sor ğ u metodikas ı il ə sizin adlar ı qeyd olunan pe şə qruplar ı ndan hans ı na meylinizin daha ç ox oldu ğ unu m üə yy ə n etm ə k m ü mk ü nd ü r. Bu sor ğ unu ke çi rm ə k üçü n a ş a ğı dak ı t ə limat ı n m ə zmununa ə m ə l etm ə k laz ı md ı r: c ü t-c ü t olmaqla verilm iş m ü lahiz ə l ə rd ə n yaln ı z biri se çi lm ə lidir - ya soldak ı, ya sa ğ dak ı. M ü lahiz ə l ə rd ə n hans ı n ı se çi rsinizs ə , onun n ö mr ə sini dair ə y ə al ı n. Differensial-diaqnostik sor ğ u metodikas ı na aid m ü hazir ə l ə rin S İ Y A H I S I 1a. Heyvanlara qulluq etm ə k; 1b. Ma şı nlara, cihazlara qulluq etm ə k; 2a. X ə st ə adamlara qulluq, onlara k ö m ə k etm ə k; 2b. Hesablay ı c ı ma şı nlar üçü n sxem v ə c ə dv ə ll ə r t ə rtib etm ə k; 3a. Qramofon vallar ı, b ə dii otkr ı tka, plakat, kitab, ill ü strasiyalar ı n keyfiyy ə tin ə n ə zar ə t etm ə k; 3b. Bitkil ə rin ink iş af v ə ziyy ə tini izl ə m ə k; 4a. A ğ ac, par ç a, metal, plastmass v ə s. kimi materiallar ı emal etm ə k; 4b. Mallar ı istehlak çı lara ç atd ı rmaq (reklam etm ə k, satmaq) 5a. Elmi-k ü tl ə vi ə s ə rl ə ri, m ə qal ə l ə ri m ü zakir ə etm ə k; 5b. B ə dii ə s ə rl ə ri m ü zakir ə etm ə k; 6a. H ə r hans ı cinsd ə n olan cavan heyvanlar yet iş dirm ə k (b ə sl ə m ə k) 6b. H ə r hans ı f ə aliyy ə t sah ə sind ə ( ə m ə k, t ə lim, idman) h ə mya şı dlar v ə ya k içi k u ş aqlarla m əş ql ə r ke çi rm ə k; 7a. Şə kil v ə t ə svirl ə rin ü z ü n ü çı xarmaq, musiqi al ə t ə l ə rini k ö kl ə m ə k; 247 7b. H ə r hans ı y ü k, qald ı r ı c ı n ə qliyyat vasit ə l ə rini (qald ı r ı c ı kran, ma şı n v ə s.) idar ə etm ə k; 8a. Ekskursiya zaman ı adamlara m ə lumat b ü rosunda onlar üçü n z ə ruri olan m ə lumatlar ı ç atd ı rmaq v ə izah etm ə k; 8b. Konsert v ə pyesl ə rin haz ı rlanmas ı nda iş tirak etm ə k, s ə rgi v ə vitrinl ə r ə b ə dii t ə rtibat verm ə k. 9a. M ü xt ə lif m ə mulatlar ı, ş eyl ə ri (paltar, texnika), binalar ı t ə mir etm ə k; 9b. M ə tnl ə rd ə , c ə dv ə l v ə şə kill ə rd ə s ə hvl ə ri axtarmaq v ə d ü z ə ltm ə k; 10a. Heyvanlar ı m ü alic ə etm ə k; 10b. Haqq-hesab v ə hesabatlar ı yerin ə yetirm ə k, iş l ə m ə k 11a. Yeni bitki sortlar ı yet iş dirm ə k; 11b. S ə naye mallar ı n ı n yeni n ö vl ə rini layih ə l ə ndirm ə k (ma şı n, paltar, ev); 12a. Adamlar aras ı ndak ı m ü naq işə l ə ri ay ı rd etm ə k, onlar ı inand ı rmaq, izah etm ə k, r əğ b ə tl ə ndirm ə k v ə c ə zaland ı rmaq; 12b. Sxem, c ə dv ə l v ə ç ertyojlar ı yerb ə yer etm ə k (yoxlamaq, d ə qiql əş dirm ə k, qaydaya salmaq); 13a. B ə dii ö zf ə aliyy ə t d ə rn ə kl ə rinin işi ni ö yr ə nm ə k, m üş ahid ə etm ə k; 13b. Mikroblar ı n h ə yat ı n ı ö yr ə nm ə k, m üş ahid ə etm ə k; 14a. Tibb cihazlar ı v ə aparatlar ı na xidm ə t g ö st ə rm ə k v ə sazlamaq; 14b. Yaralanm ış, z ə d ə l ə nm iş v ə yanm ış adamlara tibbi yard ı m g ö st ə rm ə k; 15a. M üş ahid ə olunan hadis ə , ö l çü cihazlar ı ndak ı d ə y işi klikl ə r haqq ı nda d ə qiq hesabatlar t ə rtib etm ə k ; 15b. M üş ahid ə v ə t ə s ə vv ü r edil ə n hadis ə l ə ri t ə svir etm ə k, b ə dii dild ə ifad ə etm ə k; 16a. X ə st ə xanada laboratoriya analizl ə ri aparmaq; 16b. X ə st ə l ə r ə baxmaq, m ü ayin ə etm ə k v ə m ü alic ə t ə yin etm ə k; 17a. M ə mulatlar ı n ü st ü n ü, binalar ı n divarlar ı n ı r ə ngl ə m ə k v ə nax ış larla b ə z ə m ə k; 248 17b. Binalarda qura ş d ı rma iş l ə ri aparmaq v ə ya ma şı n v ə cihazlar ı qura ş d ı rmaq 18a. Adamlar ı n teatr, muzey, ekskursiya v ə turist g ə zintil ə rin ə s ə yah ə tl ə rini t əş kil etm ə k; 18b. S ə hn ə d ə oynamaq, konsertl ə rd ə iş tirak etm ə k 19a . Ç ertyoj ü zr ə detallar, m ə mulatlar (ma şı n, paltar ) haz ı rlamaq, binalar tikm ə k; 19b. R ə smx ə tl ə m əşğ ul olmaq, x ə rit ə v ə ç ertyojlar ı n ü z ü n ü çı xarmaq; 20a. Bitkil ə rin x ə st ə likl ə ri, ba ğ v ə me şə ziyanvericil ə ri il ə m ü bariz ə aparmaq ş 20b. Ma şı nlarda (yaz ı makinas ı, komp ü ter, teletayp, telefaks v ə s.) iş l ə m ə k. Yüklə 2,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|