Ii hiSSƏ t ə hsil sistemind ə psixoloji xidm

 
 
2.4.2. Böyük mə
kt
əb yaşı dövründə
 idrak prosesl
ə
rinin v
ə
 qabiliyy
ə
tl
ə
rin 
psixodiaqnostikası
 
1.  
Xüsusi  qabiliyyə
tl
ərin  diaqnostikası
 
Linqvistik v
ə
 riyazi t
ə
f
əkkürün inkişaf sə
viyy
əsini yoxlamaq üçün test
 
(
Ayzenk testinin modifikasiyası)
 
 
 
Ayzenk testi bütövlü
kd
ə
 8 subtestd
ə
n,  y
ə
ni  testl
ə
r  qrupundan  ibar
ə
tdir. 
Onlardan 
beşi 
insanın 
ümumi 
intellektual 
inkişaf 
sə
viy
ə
sinin 
qiym
ə
tl
ə
ndirilm
əsi  (ümumi  qabiliyyə
tl
ər),  üçü  isə
 
xüsusi  qabiliyyə
tl
ə
rin-
linqvistik v
ə
 riyazi qabiliyy
ə
tl
ə
rin qiym
ə
tl
ə
ndirilm
əsi üçün nə
z
ə
rd
ə
 
tutulmuşdur 
ki, bunlar da mühə
ndis 
ə
m
ə
yi, b
ə
dii t
ə
sviri f
ə
aliyy
ə
t v
ə
 dig
ə
r f
ə
aliyy
ət növlə
rini 
ə
hat
ə
  edir.  H
ə
r  bir  subtest
ə
  t
ə
dric
ən  mürə
kk
ə
bl
əşə
n  m
ə
s
ə
l
ə
l
ər  seriyası 
daxildir ki, bu testin yerin
ə
 yetirilm
ə
sin
ə
 
bütövlükdə
 30 d
ə
qiq
ə
 
vaxt ayrılır.
 
Bel
ə
likl
ə
, 8 subtestin yerin
ə
 yetirilm
əsi üçün 4 saat lazım gə
lir. 
Ayzenk testi il
ə
 
tanışlıq mə
qs
ə
dil
ə
 
iki subtest nümunə
sini t
ə
qdim edirik. 
Onlardan  biri  linqvistik,  dig
ə
ri  is
ə
  riyazi  qabiliyy
ə
tl
ə
ri  qiym
ə
tl
ə
ndirm
ək  imkanı 
verir.  
 

 
198 
T 
ə
 l i m a t 
Qeyd olunduğu kimi,  hə
r bir subtestin yerin
ə
 yetirilm
əsi üçün 30 də
qiq
ə
 
a
yrılır. Bu vaxt vaxt ə
rzind
ə
 
mümükün qə
d
ər çox mə
s
ə
l
ə
 h
ə
ll etm
ək lazımdır. 
Müvafiq  qabiliyyə
tl
ərin  inkişaf  sə
viyy
ə
sinin  qiym
ə
tl
ə
ndirilm
əsi  ayrılmış  va
xt 
daxilind
ə
 
düzgün  həll  edilmiş  mə
s
ə
l
ə
l
ə
r
ə
 
uyğun  hesablanır.  Nə
tic
ə
  normativ 
göstə
risil
ə
rl
ə
 
müqayisə
 olunur.  
Ə
g
ə
r  siz  m
ə
s
ə
l
ə
l
ə
rd
ə
n  h
ər  hansı  birini  hə
ll  ed
ə
  bilmirsinizs
ə
,  onu 
buraxıb,  başqasının  hə
llin
ə
 
keçə
  bil
ərsiniz.  Ayrılmış  vaxt  ə
rzind
ə
 
yalnız 
düzgün həll edilmiş mə
s
ə
l
ə
l
ərin ümumi sayına qiymə
t verilir. 
H
ə
r bir subtestd
ə
ki m
ə
s
ə
l
ə
l
ərin sayı elədir ki, ayrılmış 30 də
qiq
ə
 
ə
rzind
ə
 
onların hamısını hə
ll etm
ə
k olar. Siz onlardan n
ə
 q
ə
d
ər çox hə
ll ets
ə
niz, daha 
yaxşıdır, deməli, ümumi qiymət yüksə
k olacaq.  
Sözlü subtest
 
1.  Nöqtə
l
ə
rin  yerin
ə
  el
ə
  4  h
ərfli  söz  qoyun  ki,  mötə
riz
ə
  xaricind
ə
ki  h
ə
r  iki 
sözə
 aid olsun.            
yanar(….) döyüntüsü
 
     
2..  Nöqtə
l
ə
rin  yerin
ə
  el
ə
  3  h
ərfli  söz  qoyun  ki,  birinci  sözün  sonu  ikinci 
sözün başlanğıcı olsun.
          qo(
…)kot
 
3. Anaqrammanı hə
ll edin v
ə
 m
ə
naca k
ənar sözü ayırın:
 
 
 
 
 
KOXYEK 
 
 
 
 
SNĠNET
 
 
 
 
 
XATLI 
 
 
 
 
LUFOBT 
4. Sadalanan  bütün sözlər üçün ümumi şəkilçini tapın:
 
 
 
KƏ
   
 
 
 
 
 
DƏ
 
 
 
MƏ
   
 
 
(…) 
 
 
 
ÇƏ
 
 
 
ƏVƏ
 
 
 
BĠR
 

 
199 
5. Nöqtə
l
ə
rin yerin
ə
 el
ə
 
söz qoyun ki, mötə
riz
ə
 xaricind
əki sözün mənasını 
versin: 
 
 
 
qızıl(…..) ovu
 
     
6.  Nöqtə
l
ə
rin  yerin
ə
  el
ə
 
söz  qoyun  ki,  birinci  sözün  sonu  ikinci  sözün 
başlanğıcı olsun:
 
 
 
 
bal (...) bel  
7. Anaqrammanı hə
ll edin v
ə
 
artıq sözü tə
crid edin: 
NBƏEYZ
 
ĠMƏHAL
 
LƏNAĠ
 
NAHAZġ
 
    
8. Aşağıdakı 3 söz üçün ümumi başlanğıc olan sözü tapın:
 
 
 
 
 
 
      
altı
 
                 
(….)                              qabı
 
                                                      
üstə
         
 
9.  Nöqtə
l
ə
rin  yerin
ə
  el
ə
    h
ə
rfl
ər  yazın  ki,  birincinin  sonu,  ikinc
inin 
ə
vv
ə
li 
olsun: 
 
 
 
 
x
əl (…) ə
n 
10. Anaqrammadakı kənar sözü xaric edin.
 
      
ORTÇ
 
AĠDRO
 
 
FAQRELTE 
 
ANÜDGL
 
11. Aşağıdakı 3 söz üçün ümumı başlanğıc tapın:
 
 
 
 
 
 
         bulaq 
(…) 
 
           
 
t
ə
p
ə
  
d
ə
l
ə
n 
 

 
200 
 
 
           
 
 
 
12. Aşağıdakı 3 söz üçün ümumi olan başlanğıc tapın:
 
 
 
 
 
      
gül
 
            (. . .)                        
ə
v
ə
z   
 
 
 
                 t
ə
miz 
13. El
ə
 
söz tapın ki, birincinin sonu ikincinin ə
vv
ə
li yerind
ə
 
işlə
nsin: 
ş
ah(. . .)ka 
14.  Nöqtə
l
ə
rin  yerin
ə
  el
ə
 
söz  qoyun  ki,  birinci  sonu  ikincinin  başlanğıcı 
olsun: 
dahi (. . . . . . . .) ömrü
 
      
15. Anaqrammadakı artıq sözü xaric edin:
 
AOBLY 
 
TORFAK 
 
ĠƏRZTƏ
 
 
NOÇSA
 
 
YPAĠX
 
        
16. Aşağıdakı sözlər üçün imumi şəkilçini tapın:
 
 
 
B 
 
 
Q 
 
 
Y 
 
 
S 
 
 
(. .) 
 
 
D 
 
 
R 
 
 
ST 
 
 
K 
 
 
N 
 
 
17.  Nöqtə
l
ə
rin  yerin
ə
  el
ə
 
söz  qoyun  ki,  birinci sözün  sonu  ikincinin  ə
vv
ə
li 
olsun: 
 
t
əmiz (. . . .) axını
 
18.  Artıq sözü kənarlaşdırın:
 
 
LSTU 
 
ĠZRƏNG
 

 
201 
 
Ə
ALL 
 
BNġƏÖVƏ
 
 
BNAZQA 
19. Sadalanan bütün sözlər üçün ümumi şəkilçini tapın:
 
 
 
ZĠR
 
 
 
ƏM
 
 
 
KƏL
 
 
 
L 
 
 
T                                         (..) 
 
 
Ç
 
 
 
ÜR        
 
 
                
 
 
YEM 
 
 
DĠR
 
 
 
DĠL
 
 
 
ƏL
 
 
 
BĠL
 
 
 
ĠN
 
20.  Nöqtə
l
ə
rin  yerin
ə
  el
ə
 
söz    qoyun  ki,  mötə
riz
ə
  k
ənarındakı  sözlə
r
ə
  d
ə
 
aid olsun: 
ekvator (. . . . .) funksiya 
21.  Nöqtə
l
ə
rin  yerin
ə
  el
ə
 
söz  yazın  ki,  birincinin  sonluğu  ikincinin  ə
vv
ə
li 
yerind
ə
 
işlə
nsin: 
d
ə
f(. . .)
ə
v
ə
z 
22. Artıq sözü xaric edin:
 
 
 
XUOND 
 
 
BYLAO 
 
 
MSRIASAQ 
 
 
LƏZƏLZƏ
 
23.  Nöqtə
l
ə
rin  yerin
ə
  el
ə
 
söz    qoyun  ki,  mötə
riz
ə
  k
ənarındakı  sözlə
r
ə
  d
ə
 
aid edilsin                      q
ızıl
 
(. . .  .) qurĢağı
 

 
202 
                     
24. Bütün sözlər üçün ümumi olan şəkilçini tapın:
 
 
 
DA 
 
 
MĠS
 
 
 
EL 
 
 
 
(. . .) 
 
 
U 
 
 
TU 
ġAH
 
 
ME 
25. Nöqtə
l
ə
rin yerin
ə
 el
ə
 
söz  qoyun ki, birincinin sonu ikincinin başlanğıcı 
kimi işlə
nsin: 
 
 
sa(. . .)don 
26. Ar
tıq sözü kənarlaşdırın:
 
      ZMATE 
RAJPĠ
 
AQOVL 
RTAFƏ
 
27. Nöqtə
l
ə
rin yerin
ə
 el
ə
 
söz  yazın ki, mötə
riz
ə
 xaricind
əki sözlə
r
ə
  d
ə
 aid 
olsun: 
Güllü (. . . . .)saray
 
28. Nöqtə
l
ə
rin yerin
ə
 el
ə
 
söz qoyun ki, birincinin sonu ikincinin başlanğıcı 
olsun: 
t
ə
r (. . . .) lik 
29. Artıq sözü kənarlaşdırın:
 
SLOO 
 
 
OKOTĠ
 
 
 
OOTRONQ 
 
 
REBLAQD 
30. Aşağıdakı bütün sözlər üçün imumi şəkilçini tapın:
 

 
203 
 
 
 
SƏ
 
 
 
ÇƏ
 
 
 
XA 
 
 
FƏ
 
 
 
Ə
 
 
 
 
      (. . .) 
 
 
GƏ 
 
 
 
Ġ
 
 
 
YE 
 
 
BĠ
 
31. Aşağıdakı bütün sözlər üçün ümumi şəkilçini tapın:
 
 
 
SA 
 
 
ZA 
 
 
A 
 
 
YA 
 
 
EL 
 
 
 
 
(. . .) 
 
 
LĠ
 
 
 
GÜ
 
 
 
LƏ
 
32. Nöqtə
l
ə
rin yerin
ə
 el
ə
 
söz yazın ki, mötə
riz
ə
 xaricind
əki sözlə
r
ə
 d
ə
 aid 
olsun: 
Qara (. . . . .)külə
yi 
33.  Nöqtə
l
ə
rin  yerin
ə
  el
ə
 
söz  yazın  ki,  birinci  sözün  sonu  ikincinin 
başlanğıcı olsun:
  
 
iy(. .) r
ə
 
     34. K
ənar sözü xaric edin:
 
FELĠND
 
 
 
RAQAĞ
 
 
 
RUATC 

 
204 
 
 
DAĞƏNƏCLA
 
35. Aşağıdakı bütün sözlər üçün ümumi şəkilçi tapın:
 
 
 
B 
 
 
KR 
 
 
D 
 
 
N 
 
 
K 
 
 
L 
 
 
 
 
(. .) 
 
 
M 
 
 
 
 
 
 
 
UR 
 
 
X 
 
 
Z 
 
 
ġ 
 
36. Nöqtə
l
ə
rin yerin
ə
 el
ə
 
söz yazın ki,  birincinin sonu ikincinin başlanğıcı 
olsun:              
bağ(. . .)ka
 
37. K
ənar sözü xaric edin:
 
NYENYEġT
 
 
 
FUĠZÜL
 
 
 
MANĠZĠ
 
 
 
QAĠFV
 
             
TĠƏXA
   
 
     
38. Nöqtə
l
ə
rin yerin
ə
 el
ə
 
söz yazın ki, mötə
riz
ə
 xaricind
əki sözlə
r
ə
 d
ə
 aid 
olsun:                         
Ġgid (. . . . . ) andı
 
                      
39. Aşağıdakı bütün sözlər üçün ümumi şəkilçi tapın:
 
 
 
AÇ
 
 
 
ġĠK
 
 
 
T 
 
 
BAH 
 
 
AN 
 
 
 
 
(. .) 
 
 
DĠV
 
 
 
HAM 
 
 
XUM 

 
205 
40. Nöqtə
l
ə
rin yerin
ə
 el
ə
 
söz qoyun ki, mötə
riz
ə
 xaricind
əki sözlə
r
ə
 d
ə
 aid 
olsun: 
 
 
Xam (. . . .) fondu 
41. Nöqtə
l
ə
rin yerin
ə
 el
ə
 
söz qoyun ki, birincinin sonu ikincinin başlanğıcı 
olsun: 
                        
gül(. . .)lik
 
42. K
ənar sözü tə
crid edin:  
LĠORZTEVE
 
 
 
ƏPƏKƏKN
 
 
 
ÇÜMRƏKHÖ
 
 
 
AQNACĞADA
 
43.  Nöqtə
l
ə
rin  yerin
ə
  el
ə
 
söz  qoyun  ki,  mötə
riz
ə
  xaricind
ə
ki 
sözlə
r
ə
  d
ə
  aid 
olsun: 
 
 
Z
ə
rif (. . . . .) r
əssamı
 
44.  Nöqtə
l
ə
rin  yerin
ə
  el
ə
 
söz  yazın  ki,  birincinin  sonu  ikincinin  ə
vv
ə
li 
yerind
ə
 
işlə
nsin. 
 
 
Çə
(. . .) g
ə
n
ə
 
45. Aşağıdakı bütün sözlər  ücün ümumi şəkilçi tapın.
 
 
 
S 
 
 
TUR   
 
 
 
YAM  
 
 
(. .) 
 
 
XƏR
  
 
 
 
 
 
 
 
 
AĞ
 
 
 
B 
 
 
UM 
 
46. K
ənar sözü tə
crid edin. 
TARQA 
 
 
RHAMAġ
     
 
 
ZRÇƏG
 
 
 
 
NDANAKOA 
47. Aşağıdakı bütün sözlər üçün ümumi şəkilçini tapın:
 

 
206 
 
YA 
 
 
E 
 
 
O 
 
 
TA 
 
 
 
(. . .) 
 
 
QU 
 
 
P 
 
 
Ġ
 
48. Nöqtə
l
ə
rin yerin
ə
 el
ə
 
söz yazın ki, birincinin sonu ikincinin ə
vv
ə
li olsun. 
iq(. . .)ta 
49. Aşağıdakı bütün sözlər üçün ümumi şəkilçi tapın:
 
 
 
KƏ
 
 
 
Ə
 
 
 
DƏL
 
 
 
ÇƏL
   
 
 
(. . .) 
 
 
MƏ
 
 
 
KÜ
 
             
BĠ
 
50. K
ənar sözü tə
crid edin: 
 
 
KPĠRAKS
 
 
 
HAYNER 
 
 
RAFƏNƏZ
 
 
 
PIRAZY 
 
 
YÜġÜD
 
 
                             
Ədə
di subtest 
1. Ədədi sıranı davam etdirin:
 
       
18     20     24     32   ? 
 
2.Çatışmayan ə
d
ədi yazın:
 
                                   
                           
 
3. Ədədi sıranı davam etdirin:
 
       
212   179    146    113   ? 
 
  
4           ? 
 
6                18 
    
           
9   13 

 
207 
     
4.Çatışmayan ə
d
ə
di yaz
ın :
 
 
 
 
 
 
 
5.Ədədi sıranı davam etdirin:
 
       
 6    8     10    11    14      14    ? 
6. Buraxılmış ə
d
ə
di yerin
ə
 qoyun: 
 
17   (112)  
    39 
 
28     (       )             49 
7. Buraxılmış rə
q
ə
mi yerin
ə
 qoyun: 
 
3     9     3 
 
5     7     1 
7     1     ? 
 
 
8. Ədə
d
i sırasını davam etdirin:
 
       
 7     13     24     45    ? 
9. Buraxılmış ə
d
ədi tapın:
 
      34   (333)  
    567  
    345   (     )  
    678 
10. Buraxılmış  ə
d
ədi tapın:
 
 
4   
5   
7   
11    19    ? 
 
 
 
 
 
 
 
2 
3 
5 
6 
3 
3
3 
2 
? 
7 

 
208 
11. Çatışmayan rə
q
ə
mi yerin
ə
 qoyun: 
 
   
12. 
Ədədi sıranı
 davam etdirin:  
 
6   
7   
9   
13    21    ? 
13. 
Buraxılmış kiçik ə
d
ədi tapın:
 
 
4   
8   
6 
 
6   
2   
4 
 
8   
6   
? 
14. 
Ədədi sıranı davam etdirin:
 
 
 
68    48    40    36    34  ? 
15. 
Çatışmayan ə
d
ə
di yerin
ə
 qoyun: 
 
 
 
 
 
 
16. Buraxılmış ə
d
ə
di yerin
ə
 qoyun: 
 
 718   (28)   582 
 
 474    (    )   226 
17. Ədədi sıranı davam etdirin:
 
 
15  13  12  11  9  9  ? 
18. Buraxılmış ə
d
ədi tapın:
 
   9   
 4      1 
   6      6     2  
2 
6 
5
4 
1
8 
? 
9 
8
1 
2
7 
5 
4 
6 
? 
8 
2 
5 
3 
4 

 
209 
 
1      9       ? 
 
 
19. 
Buraxılmış ə
d
ə
di yerin
ə
 qoyun : 
11   12   14   ?   26   42 
20. B
uraxılmış ə
d
ə
di yerin
ə
 qoyun : 
 8     5      2 
 4      2      0 
 9       6      ? 
21. 
Buraxılmış ə
d
ə
di yerin
ə
 qoyun : 
 
 
 
 
22.  Buraxılmış ə
d
ə
di yerin
ə
 qoyun : 
     341             (250)   
466 
    282              (     )    
398      
23.  Buraxılmış ə
d
ə
di yerin
ə
 qoyun: 
 
 
 
 
24.Buraxılmış ə
d
ədi tapın :
 
 
 12  (336)  14 
       15   (    )    16 
25. Buraxılmış ə
d
ədi tapın :
 
4 
7       6 
8       4        8 
6       5       ? 
26.  Ədədi sıranı davam etdirin :
 
 7 
14 
10 
12 
14 
9 
? 
27.   Çatışmayan ə
d
ə
di yerin
ə
 qoyun: 
? 
5
 
7
 
10
 
9
 
14
 
1 
?
 
13
 
7
 
3
 

 
210 
         4                    ? 
 
 
             8     5       2    1                            11    6        3      5  
28. Buraxılmış ə
d
ədi tapın:
 
17   (102) 
12 
14   (     ) 
11  
29.  Ədədi sıranı davam etdirin:
 
172    84 
40 
18 
? 
30. Ədədi sıranı davam etdirin:
 
         1     5     13    29    ? 
31. Çatışmayan ə
d
ədi yazın:
 
  
 
 
 
32. Ç
at
ış
mayan 
ə
d
ə
di tap
ı
n: 
 
 
 
33. Ə
d
ə
di s
ı
ran
ı 
davam etdirin: 
 
0 
3 
8 
15 
? 
34. Burax
ı
lm
ış ə
d
ə
di yerin
ə
 qoyun: 
  
1 
3 
2 
? 
3 
7 
 
35. Burax
ı
lm
ış ə
d
ə
di tap
ı
n: 
  
447   
(366)  
264 
  
262   
(     )   
521 
 
 
5
 
5
 
2
 
3
 
4
 
7
 
9
 
?
 
 
22
 
10
 
4
 
?
 

 
211 
36.Ç
at
ış
mayan 
ə
d
ə
di yaz
ı
n: 
 
 
 
 
 
 
 
37.  Ədədi sıranı davam etdirin:
 
 
4 
7 
9 
11 
14 
15 
19 
? 
     
38. Çatışmayan ə
d
ədi tapın:
 
  
 
 
 
39. Buraxılmış ə
d
ə
di yerin
ə
 qoyun: 
  
3 
7 
16 
  
6 
13 
28 
  
9 
19 
? 
40. Çatışmayan ə
d
ədi tapın:
 
 
 
 
 
 
 
 
41. Burax
ı
lm
ış ə
d
ə
di yerin
ə
 qoyun: 
 
 
 
 
 
2 
4 
5 
8 
9 
3 
14 
19 
9 
13 
? 
?