Hacı Əhməd-Cabir Hacı Ġsmayıl oğlu (Prof. Əhmədov Əhməd-Cabir Ġsmayıl oğlu) Əməkdar müəllim
Yüklə 18,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Su və inanclar Türkiyənin Mardin vilayətində aprel ayında yağan yağış suyunun şəfalı olduğuna inanılır. Buna bənzər bir inanc Vanda da mövcuddur. Cənubi Azərbaycanın Şəbüstər mahalında da aprel ayında yağan yağışın suyu müqəddəs sayılır. Hətta suyun müqəddəsliyi ilə bağlı hədislər də var. Deyilənə görə Muhəmməd Peyğəmbər (s.ə.v.) yağış yağanda başını açar və “sən məndən sonra gəldin, ya mübarək” - deyərmiş. Burada əski və yeni inanclarda Göy-su və müqəddəslik birləşir. Bu za- man Göy Tənqri müqəddəs Yer-subun sahibsiz qalma- ması üçün xaqanı (hökmdarı) göndərməsi yada düşür. Ağacları, qayaları, suları müqəddəs saymaq islam- da Tanrıya şərik olaraq qəbul edilmiş və dinə zidd ol- duğu üçün də qadağan olunmuşdur. Bu cür inanclara islam ölkələrində, demək olar ki, rast gəlinmir, ancaq Altayda, Tuvada, Xakasyada, Yunanıstanda bu inanc- lar özünü daha çox göstərir. Araşdırılmağa ehtiyac duyan məsələ bəlkə də “pir” anlayışının mənbəyi və ona aid edilən xüsusiyyətlərdir, məsələn, Türkiyədəki Üryan baba bir pirdir. Türbəyə sahiblik edən Üryan babadır. Üryan baba türbəsinin dilək bağlanan barmaqlıqları kimi ətrafındakı çır-çırpı və ağaclar da onun malı sayılır. Bəzi türbələrdə olduğu kimi, Üryan babanın da bir çeşməsi, ya da su quyusu ola bilərdi. Üryan baba ağaclara və ya suya mənəvi güc verən biri kimi xalq arasında da məşhurdur. Bu ağacların quru yarpaqları, ya da suyun bir neçə qurtumu inanca görə hikmətlidir. 56 Türkmənistanda türbələrə “qala” deyilir, məsələn, Çoban baba qalası, Çoban babanın məzarı və ona yaxın olan əraziləri əhatə edir. Bunun sahiblik sferası, mənəvi mülkiyyəti Çoban babaya aiddir. Məzar isə Babanın stalaqmitidir. Gön dəri və üzərindəki diləklər onun bayrağıdır. Ona dilək bağlayanlar, ya da uşağının olması üçün nəzir edənlər ona nəzirləyərlər, digər pirlərdə oduğu kimi onun qoruması altına girirlər. Pirlərə aid müqəddəs hesab edilən sular olduğu kimi, pir olaraq bilinən sular da var. Bir çox müqəddəs çayın və su hövzəsinin yanında ayrıca bir məzar, ya da türbə yoxdur. Bu, “ocaq” olaraq bilinən ailələrə aid şəfa verən, problemləri həll edə bilən su mənbəyi olaraq bilinir. Burada müqəddəsliyinə inanılan suya bu keyfiyyəti verən hər hansı pirin, yiyənin olduğunu görürük. Türk xalqlarının inanclarında and içilən, yardım istənilən və sığınacaq yeri olan suyun pir olaraq təriflənməsinə tez-tez rast gəlinir. Su mədəniyyətinin bir təzahürü olaraq suyun mü- qəddəs olduğu yerlərdə çirkabların su ilə paklanma- dığına, suyun çirkaba qarışmasının onun müqəddəsliyi ilə düzgün gəlmədiyinə inanılır. Müqəddəs yerlərin balıqlarını da suyun müqəddəsliyinə hörmət əlaməti olaraq ovlamırlar. Sudan şəfa və rahatlıq ala bilmək üçün onun çirk- ləndirilməməsi vacib sayılmışdır. Naxçıvanda, Təb- rizdə, Salmasda, Qarsda, Ağrı dağında, Daşlıçayda baharda yuyunmaq üçün çaya girəndə bütün ilin sağlam və hüzurlu keçməsi üçün üç dəfə “ağırlığım- uğurluğum, kəlliyim-keçəlliyim bu suya” - deyilir. Su ilə bağlı bir sıra dualar da var: “Ağzı dualının qarşısına pak su çıxsın”, “Allah suyunu bol eyləsin”, 57 “Allah axar suyunu bulandırmasın”, “Allah səni sel- suların qada-bəlasından iraq eyləsin”. Su yiyəsinə xeyir, bərəkət və sağlamlıq gətirə- cəyinə və ya əksinə bulanıq suyun da uğursuzluq və zərər gətirə biləcəyinə inanılır. Suyun şəfaflığı ağ əyə, selə dönmüş halı isə torpaq əyə ilə eyniləşdirilmişdir. Görkəmli folklorşünas Mürsəl Həkimovun araşdır- malarında su ilə bağlı bir çox diləyə – məsələ rast gəlirik: “Balan bəxt-iqbal suyundan əl-üzünü yusun”, “Suyun sulara qarışsın”, “Suyun Ayşə-Fatması balala- rının pənahı olsun”, “Su ilahəsinə qurban olum” və s. M.Həkimovun tədqiqat işlərindən seçilmiş bu misal- larla məzmun etibarilə Anadoludan toplanmış məsəllər arasında çox az fərq var. Anadoluda “Su kimi əziz ol”, “Su kimi aydın ol”, “Su kimi ömrün uzun olsun”, “Su verənin çox olsun”, “Verdiyin su ölənlərinin canına- ruhuna dəysin” (bu məsəl Azərbaycanın bəzi bölgə- lərində “Verdiyin su ölənlərinin ehsanı olsun” kimi işlənir), “Yol böyüyün, su kiçiyin” kimi bir çox məsəllər vardır. Su ilə bağlı qarğışlar da az deyil: “Ağırlığını-uğur- luğunu yumağa evində bir ovuc su tapmayasan”, “Ağ- zundan qara su gəlsin”, “Ağlın qar suyuna dönsün” (qar suyunun şəffaf olmadığına işarə edilir), “Allah axar suyunu qurutsun”, “Allah suyunu bulandırsın”, “Allah uğuruna su çıxarmasın”, “Allah yurduna su bağlasın”, “Atanın cənazəsini yumağa su tapmayasan”, “Balan bulaq başında boynu bükük qalsın”, “Bulaqdan yeni ildə su götürməyə qalmayasan”, “Var-dövlətin sellərə-sulara qərq olsun”, “Ilin ilk çərşəmbəsində fala baxmağa təmiz su tapmayasan”, “Su ilahəsi sənə qənim olsun” və “Suyun Ayşə-Fatması dərdinə dəva 58 etməsin”. Suyun təmizliyi bəzən hz.Ayişə və hz.Fatimə ilə eyniləşdirilir. Demək olar ki, dua və qarğışlar da onların adı ilə bağlıdır. Göründüyü kimi, folklor mətnlərində suyun ruhaniliyinin və ilahi gücünün olduğuna inanılır. Suya olan inamların izahı da burada axtarılmalıdır. Islamda su niyyətdir, bərəkətdir, həyat qaynağıdır. Onu bəşəriyyətə bəxş edən böyük qüvvə hər şeyin iradəsini əlində tutan Allahdır. Su bir vasitədir. Onu vasitəyə çevirən də Allahdır. Suda bir qüvvə aramaq Allaha şərik qoşmaqdır və bu da bağışlanılmaz günahdır. Islam dinində suya dua etməyin fəziləti Islamiyyət təkallahlı səmavi din olaraq dünyada geniş yayılmış dindir. Islam peyğəmbəri hz. Muhəm- məd (s.ə.v) vasitəsilə VII əsrdə yayılmağa başlamışdır. Islam dinində su içməyin vacibliyi aşağıdakı kimidir: - bəsmələ çəkilməsi; - suyun stəkandan içilməsi; - suyun oturaraq içilməsi; - stəkanın sağ əllə tutulması; - stəkanın içinə nəfəs verilməməsi; - suyun üç qurtuma içilməsi və sonda “əlhəm- dülillah” deyilməsi. Çəkilən kristall fotoşəklində suyun verdiyi mesaj çox aydındır: sevgi və minnətdarlıq kimi duyğular yaradılışdan qəbul buyrulmuşdur, yəni sevgi və minnətdarlıq yaradılışın özüdür. Su nə qədər sevgi, duyğu və ahəng dolu söz və musiqi ilə müqayisə 59 olunaraq izah edilirsə, altıguşəli kristall quruluşu da o qədər gözəl və düzgündür. Çəkilən fotoşəkillərin birində suyun yanında “şeytan” sözü deyiləndə kristallar qarışıq şəkil alır. Amma gözəl sözlərlə dua edildiyi zaman suda şəfaf və estetik quruluşlu mükəmməl altıguşəli forma ortaya çıxır. Yapon tədqiqatçısı Masaru Emoto bu araşdırmaları ilə görünməyən ruh aləminin varlığını üzə çıxardı. Su haqqında kəlamlar 1. Su paklıq rəmzidir, paklıq olan yerdə ruzi, bərəkət var. 2. Bulaq suyu yüngüllük, çay suyu bədbinlik gətirər. 3. Su hər bir canlının tərkibində olub, onu yaşadar və canlı məhv olanda onu tərk edər. 4. Suyun tarixi qədimdir. O həm gözəl keçirici, həm informasiya mənbəyi və həyati mühit olub daim hərəkətdədir. 5. Od su ilə cilovlanar. Ən böyük od isə suyun özüdür. 6. Hava sudan ayrılmış bir kütlədir, donarsa suya çevrilər. 60 “ Q U R A NI - K Ə R I M” - D Ə S U H AQ Q IN D A “Qurani- Kərim”- in 35 surəsinin 66 ayəsində su haqqında Allah kəlamı buyrulmuşdur. “Qurani-Kərim”- də su haqqında ayələr Sıra sayı Surənin Nömrəsi Surənin adı Ayələrin nömrəsi 1 2 əl- Bəqərə 74, 284 2 10 Yunus 24 3 13 ər- Rəd 4, 17, 35 4 14 İbrahim 32, 16 5 15 əl- Hicr 22 6 16 ən- Nəhl 4, 10, 14, 65 7 18 əl- Kəhf 45, 29 8 20 Taha 53 9 22 əl- Həcc 5 10 24 ən- Nur 43 - 45 11 25 əl- Furqan 48, 49, 53, 54 12 27 ən- Nəml 61,64 13 29 əl- Ənkəbut 63 14 30 ər- Rum 24, 48 15 31 Loğman 10, 31 – 34 16 32 əs- Səcdə 8, 27 17 35 Fatir 27 18 36 Yasin 77 19 37 əs- Saffat 67 20 38 Sad 57 21 39 əz- Zumər 21 22 40 əl- Mumin 72 23 41 Fussilət 39 24 42 əş- Şura 14 25 43 əz- Zuxruf 11 26 45 əl- Casiyə 5 27 50 Qaf 9 61 28 54 əl- Qəmər 11, 12 29 55 ər- Rəhman 19, 20, 46 - 50 30 56 əl- Vaqiə 68 – 70 31 75 əl- Qiyamə 37 32 76 əl- İnsan 2 33 80 Əbəsə 18, 19 34 85 əl- Buruc 11 35 98 əl- Bəyyinə 8 Su haqqında “Qurani- Kərim”- də buyurulan Allah kəlamlarını aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar. 1. “Allahın yer üzünü su ilə diriltməsi” anla- mında buyurulan ayələr aşağıdakılardır. “Onun qüdrət niĢanələrindən biri də budur ki, sən yer üzünü qupquru görürsən. Biz ona yağıĢ yağdıran kimi hərəkətə gəlib qabarar (cana gələr). Onu dirildən, Ģübhəsiz ki, ölüləri də dirildəcəkdir. Həqiqətən O, (Allah) hər Ģeyə qadirdir!” (Fussilət, 41/39). “Yer üzündə bir-birinə yaxın (qonşu) qitələr (münbit, qeyri-münbit, şirin-şoran, dağlıq-aran yerlər, müxtəlif iqlimli torpaq sahələri), eyni su ilə sulanan üzüm bağları, əkinlər, Ģaxəli-Ģaxəsiz xurma ağacları vardır. Halbuki Biz yemək baxımından onların birini digərindən üstün tuturuq. ġübhəsiz ki, bunda da anlayıb dərk edən insanlar üçün (Allahın qüdrətinə və vəhdaniyyətinə dəlalət edən) əlamətlər vardır “(ər-Rəd, 13/4). “Onlar yalnız özlərinə (tövhid haqqında) elm gəldikdən sonra aralarındakı ədavət (həsəd) üzün- dən ayrılığa düĢdülər. Əgər (cəzanın) müəyyən bir vaxtadək (qiyamət gününə qədər təxirə salınması ba- rədə) Rəbbinin öncə buyurduğu bir söz olmasaydı, 62 dərhal iĢləri bitmiĢ olardı (hamısı elə dünyada əzaba düçar edilərdi). Onlardan sonra kitaba varis olanlar da (yəhudilər, xaçpərəstlər və ya özlərinə Quran gön- dərilmiş müşriklər də) onun (Quranın, Peyğəmbər əleyhissəlamın) barəsində dərin (başqalarını da şüb- həyə salan) bir Ģəkk içindədirlər” (əş-Şura, 42/14). 2. “Insanın bir damla sudan yaradılması” anla- mında buyurulan ayələr bunlardır. (ən-Nəhl, 16/4; əl- Həcc, 22/5; əs-Səcdə, 32/8; Yasin, 36/77; əl-Insan, 76/2; Əbəsə, 80/18-19; əl-Qiyamə, 75/37). 3. “Allahın göydən su endirməsi” anlamında buyurulan ayələr bunlardır. (ər-Rəd, 13/17; Ibrahim, 14/32; əl-Hicr, 15/22; ən-Nəhl, 16/10,65; əl-Kəhf, 18/45; Taha, 20/53; ən-Nur, 24/43-45; əl-Furqan, 25/48; ər-Rum, 30/24; Loğman, 31/10; Fatir, 35/27; əz-Zumər, 39/21; əz-Zuxruf, 43/11; əl-Casiyə, 45/5; əl- Qəmər, 54/11-12; Yunus, 10/24). 4. “Allahın içməli suyu endirməsi” anlamında buyurulan ayə. “Bəs içdiyiniz suya nə deyirsiniz? Onu bulud- dan endirən sizsiniz, yoxsa Biz?! Əgər istəsəydik, onu acı (bir su) edərdik. Elə isə niyə (Allahın nemətlərinə) Ģükür etmirsiniz?” (əl-Vaqiə, 56/68-70). 5. “Allahın yağmuru yaratması” anlamında buyurulan ayə. “Buludları hərəkətə gətirən, küləkləri göndərib onları göy üzündə istədiyi kimi yayan və topa-topa edən Allahdır. Artıq buludların arasından yağıĢ çıxdığını görürsən. Onu (yağışı) bəndələrindən istə- diyinə verən kimi onlar sevinərlər.” (ər-Rum, 30/48). 6. “Cəhənnəmdəki su” anlamında buyurulan ayələr bunlardır. 63 “Hələ qarĢıda (bunun ardınca) Cəhənnəm var- dır. (Hər bir inadkar təkəbbür sahibinə orada Cəhən- nəm əhlinin bədənlərindən axan) irinli-qanlı sudan içirdiləcəkdir!” (Ibrahim, 14/16). Və de: “Haqq Rəbbinizdəndir. Kim istəyir inansın, kim də istəyir inanmasın (kafir olsun). Biz zalımlar üçün elə bir atəĢ hazırlamıĢıq ki, onun pər- dələri (dumanları) onları bürüyəcəkdir. (Cəhənnəmin qalın divarları zalimləri əhatə edəcəkdir). Onlar im- dad istədikdə onlara qətran (yaxud yaradan axan irin-qan) kimi üzlərini büryan edən bir su ilə kömək ediləcəkdir. O, nə pis içki, o (Cəhənnəm) necə də pis məskəndir!” (əl-Kəhf, 18/29). “Bu, qaynar su və irindir. Qoy onu dadsınlar!” (Sad, 38/57). “Cəhənnəmə (qaynar suya) tərəf, sonra odda yandırılacaqlar” (əl-Mumin, 40/72). “Sonra onlar üçün (içməyə) qaynar su ilə qatıĢmıĢ irin vardır” (əs-Saffat, 37/67). 7. “Cənnətdəki su” anlamında buyurulan ayələr bunlardır. “Onların öz Rəbbi yanındakı mükafatı (ağac- ları) altından çaylar axan Ədn cənnətləridir. Onlar orada əbədi qalacaqlar. Allah onlardan razıdır, on- lar da Allahdan. Bu (nemətlər) Rəbbindən qorxan- lar üçündür!” (əl-Bəyyinə, 98/8). “Iman gətirib yaxĢı əməllər edən kimsələri isə (ağacları) altından çaylar axan cənnətlər gözləyir. Bu, böyük qurtuluĢdur (uğurdur)!” (əl-Buruc, 85/11). “Allahdan qorxub pis əməllərdən çəkinənlərə (möminlərə) vəd edilən Cənnətin vəsfi belədir: (ağacları) altından çaylar axar, yeməkləri də, 64 kölgələri də daimidir. Bu, Allahdan qorxub pis əməllərdən çəkinənlərin aqibətidir. Kafirlərin aqi- bəti isə Cəhənnəmdir!” (ər-Rəd, 13/35). “ġübhəsiz ki, Rəbbinin məqamından (hüzurun- da haqqa-hesab üçün durmaqdan) qorxanları iki cən- nət (Ədn və Nəim cənnətləri) gözləyir! Belə olduqda Rəbbinizin hansı nemətlərini yalan saya bilərsiniz?! (O iki cənnətin ağacları) qollu-budaqlıdır (merli-mey- vəlidir). Belə olduqda Rəbbinizin hansı nemətlərini yalan saya bilərsiniz?! Orada (o cənnətlərdə) iki axar bulaq vardır” (ər-Rəhman, 55/46-50). 8. “Iki dənizin arasındakı maneə” anlamında buyurulan ayələr bunlardır. “Birinin suyu çox Ģirin, digərininki isə olduqca Ģor (acı) olan iki dənizi qovuĢduran, aralarında (bir-birinə qarışmamaq üçün) maneə və keçilməz sədd qoyan Odur! Insanları sudan (nütfədən) yara- dan, onları (bir-biri ilə) əsl qohum (qan qohumu) və sonradan qohum edən Odur. Rəbbin (hər şeyə) qa- dirdir! (Birinci, ata-ana tərəfdən, ikincisi isə bacı, qız tərəfdən olan qohumluqdur)” (əl-Furqan, 25/53-54). (ən-Nəml, 27/61; ər-Rəhman, 55/19-20). 9. “Ürəkləri sərtləĢənlər və Allah qorxusu” anlamında buyurulan ayə. (əl-Bəqərə, 2/74). 10. “Allah dənizi insanların ixtiyarına ver- miĢdir” anlamında buyurulan ayə. (ən-Nəhl, 16/14). 11. “Allahın su ilə əkinləri bitirməsi” anlamında buyurulan ayə. (əs-Səcdə, 32/27). 12. “Gəmilərin dənizdə üzməsi” anlamında buyurulan ayələr. (Loğman, 31/31-34). 13. “YağıĢın ölü sahəni canlandırması” 65 anlamında buyurulan ayələr. (əl-Furqan, 25/48-49; Qaf, 50/9). ZƏM-ZƏM SUYU Müqəddəs hesab olunan zəm-zəm suyunun tarixi hz. Ibrahimin (ə.) dövründən başlayır. Hz. Ibrahim (ə.) Allahın əmri ilə arvadı Həcəri və südəmər oğlu hz. Ismayılı (ə.) bugünkü Zəm-zəm quyusunun olduğu yerə aparır. O zaman Məkkədə hələ heç kim yaşamırdı və içməyə su da yox idi. Hz. Ibrahim (ə.) arvadı və oğlu üçün bir az xurma və bir miqdar da su qoyaraq oradan ayrılır. Yeməyin, suyun olmadığı bu kimsəsiz yerdə qalmaq Həcər üçün çox çətin idi, ancaq onları orada qoymasını hz. Ibrahimə (ə.) Allah əmr etdiyinə görə, düşünmək yersiz idi, çünki ruzi verən Allah, əlbəttə, onların vəziyyətini də görür. Bir müddət sonra hz. Ibrahimin (ə.) onlar üçün qoyduğu su bitir. Hz. Ismayıl (ə.) ağlamağa, su istəməyə başlayanda anası nə edəcəyini bilmir. Süd yoxdur ki, əmizdirsin, su yoxdur ki, içirtsin. Hz. Ismayılın (ə.) ağlamalarına dözməyərək Səfa təpəsinə çıxır. Kimisə görmək ümidilə sağa-sola baxır, amma heç kimi görmür. Səfa ilə Mərvə arasında qaçmağa başlayır. Yeddinci dəfə Mərvəyə çıxanda bir səs eşidir. Zəm-zəm quyusunun yanında hz. Cəbraili (ə.) görür. Cəbrail (ə.) qanadı ilə (bəzi mənbələrdə ayağı ilə) yeri qazır. Su görünəndə Həcər buna sevinir və suyun axdığını görəndə “dayan, dayan” mənasını verən “zəm- zəm” - deyir və suyun axmasına mane olmaq üçün önünü kəsib hovuz kimi bir çuxur düzəldir. Tələsik qabını doldurur. Qabı doldurduqdan sonra sudan içir və hz. Ismayılı (ə.) əmizdirməyə başlayır. Bu zaman 66 Cəbrail (ə.) Həcərə xitabən: “Qətiyyən “həlak olarıq, zərər çəkərik” - deyə qorxmayın. Bura Beytullahın (Kəbənin) yeridir. O beyti uĢaqla atası tikəcək. Cənab-ı Haqq o iĢi görən insanı zay etməz” - deyir. Zəm-zəm quyusunun ortaya çıxması bu şəkildə nəql edilir: Həcər suyun önünü kəsməsəydi, bu su çay kimi axardı. Peyğəmbər (s.ə.v.) bir hədisində bu həqiqəti belə bəyan edir: “Allah Ismayılın (ə.) anası Həcərə rəhmət etsin. O, zəm-zəmi öz axarına buraxsaydı, zəm-zəm axıb çay olardı”. Zəm-zəm çox mübarək və qidalı bir sudur. Həcər və hz. Ismayıl (ə.) uzun müddət yemək yemədən bu su ilə dolana bildilər. Bir hədisdə Peyğəmbər (s.ə.v.) zəm- zəmin bu xüsusiyyətinə işarə etmişdir. Bir digər hədisdə isə “zəm-zəm suyu hansı məqsədlə içilsə, ona Ģəfa olacaq” deyə buyrulur. Zəm-zəm suyunun ayaq üstə içilməsi Ibn Abbasın söylədiyi bir rəvayətdə Peyğəmbəri- mizin (s.ə.v.) zəm-zəm suyunu ayaq üstə içdiyi göstərilir. Ibn Abbas belə nəql edir: “Mən Rəsulullaha (s.ə.v.) zəm-zəm suyu ikram etdim, o, ayaq üstə içdi”. Bildiyimiz kimi, Peyğəmbərimiz (s.ə.v.) hədislərin birində ayaq üstə su içməyi qadağan etmişdir. Bu minvalla hədis alimləri bunun kimi müxtəlif rəvayət- ləri birləşdirmişlər. Səhih-i Müslim Şarihi Nəvəvi bu iki müxtəlif hədis haqqında deyir: “Bu hədislərdəki qadağalar müqəddəs hesab edilərək məkruhdur. Ayaq üstə su içmənin caiz olduğunu bəyan etmək üçündür”. 67 Imam Suyuti də Peyğəmbərin (s.ə.v.) zəm-zəm suyunu ayaq üstə içməsini belə izah edir: “Rəsul-i Ək- rəmin (s.ə.v.) zəm-zəm suyunu ayaq üstə içməsi bunun caizliyini açıqlayır”. Hənəfi alimləri Ibn Abbasın rəvayət etdiyi hadisə- yə əsaslanaraq, zəm-zəm suyunu ayaq üstə içmənin münasib olduğunu hökm etmişlər. Zəm-zəm içmək Hədis-i şəriflərdə buyuruldu ki: “Zəm-zəm doyurucu və xəstəyə şəfavericidir” (Bezzar). “Zəm-zəm suyunu bəlalardan qorunmaq niyyəti ilə içəni Allah-Tala qoruyur” (Hakim). Abdullah Ibn Mübarək “Rəsulullah (s.ə.v.) “zəm- zəm suyu içildiyi niyyətə görə faydalı olur” buyurub. Mən də qiyamətdə susuzluqdan yaxa qurtarmaq üçün zəm-zəm suyu içirəm” - deyirdi (Ibn Macə). Ibn Abbas da zəm-zəm suyu içərkən “Ya Rəbb, səndən faydalı elm, bol ruzi və hər cür xəstəlikdən şəfa istəyirəm” - deyə dua edirdi. Yüklə 18,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|