Fizika kafedrasi umumiy fizika fanidan

SO₄^{- -} ionlar H⁺ ionlari bilan birgalikda anod oldida sulghfat kislotasi hosil bohladi:
SO₄^{- -} +2H⁺  H₂ SO₄
Anod misdan tayyorlangan xolda jarayon butunlay boshka tarzda kechadi. Bunda ionlarning zaryadsizlanishi fakat katod oldidagiga yuz beradi, anod oldida esa, aksincha, metall ionlari eritmaga utadi. Buning sababi shuki, mis Su atomlari OH ^- ionlarga nisbatan elektronlarini osonrok beradi (yukotadi). Bu xolda kislorod ajralishi urniga anoddan eritmaga mis Cu⁺⁺ ionlarining ohtishi sodir bohladi:
Cu - 2e = Cu⁺⁺
shunday Qilib mis anod bohlgan xolda elektroliz misning anoddan olib utilishidan iborat bohladi.
Aloxida ionning zaryadi Z_l- ga teng bulsin (l-elektron zaryadi, Z-ionning valentligi.) Elektrondga n ta ion tomonidan berilgan zaryad
q = n · Z · ye (1)
bohladi. Elektroddan ajralgan modda massasi esa.
m = n · m_o (2)
bohladi, bu yerda m_o -bitta ion massasi. (1) va (2) formulalardan
m = (m_o·q)/(z· e) (3)
ifoda kelib chiqadi.
Xar Qanday moddaning bir gramm - molekulasi (moddaning modekulyar ogirligiga son jixatdan teng bohlib, gramlarda olingan massasi) da bir hil (Avagadro soniga teng).
N_A=6,023· 10²³ mol^-1
mikdorda atomlar bohladi. Buni hisobiga olsak, ionning massasi uchunm=A/N_a (4) ifoda hosil bohladi. (4) ifodani (3) formulaga kuyib,
m = (A·q)/(N_a·z e) (5)
munosabanti hosil qilamiz.
A/(N_a·z e)=q (6)
kattalik xar bir modda uchun o‘zgarmas bo‘lib, mazkur moddaning elektroximiyaviy ekvivalenti deyiladi.
So‘ngi munosabatni munosabatni hisobga olib, (5) formulani kuyidagi yozish mumkin:
M=k · q (7)
Shunday qilib, elektrodda ajralgan moddannig massasi elektrolit orqali otgan zaryad miqdoriga proportsional bohladi (Faradeyning birinchi qonuni).
Elektrolit orqali ozgarmas tok otganda
q = I · t
Ifoda o‘rinli bog‘ladi. (I-ohzgarmas tok kuchi). Bu ifodani
(7) formulaga qoysak.
m = k I t
Munosabat hosil bohladi. Shuning uchun moddannig elektroximiyaviy ekvivalentini
k = M/I·t (8)
formula bo‘yicha hisoblab topish mumkin. SI birliklar sistemasida elektroximiyaviy ekvivalent kg/Kl larda ohlchanadi.
(6) formuladan
A/z=N_a· e· k (9)
munosabatni hosil qilamiz. A/z kattalik moddaning ximiyaviy ekvivalenti deyiladi. Ximiyaviy ekvivalent moddaning olchangan va ximiyaviy birikmalarda 1,0078 g vodorodning urnini bosadigan massasiga teng bohlgan ohlchamsiz kattalikdir. Moddaning A/Z gramm mazkur gramm-ekvivalentini tashkil qiladi.
(9) formuladan korinadiki, moddalarning ximiyaviy ekvivalentlari ularning ekvivalentlariga proportsional (Faradeyning ikkinchi qonuni). N_A e = F doimiy Faradey soni deyiladi.
(5) formulani
m = (A·q)/(F·z) (10)
ko‘rinishda yozish mumkin.
Elektrodda bir gramm - ekvivalent modda ajralishi uchun m=A/z elektrolit orqali q= F miqdorda zaryad otkazish zarur. Shunday qilib, Faradey soni son jixatidan elektrodda bir gramm-ekvivalent modda ajralishi uchun elektrolit orqali otishi zarur bo‘lgan zaryadga teng. (9) ifodadan

F=A/z·k (11)

ekanligi kelib chiqadi. Bir valentli ionning zaryadi son jixatidan elektron zaryadiga teng. Shuning uchun elektron zaryadini

e=F/N_a (12)

formula orqali hisoblash topish mumkin.
O‘LCHASHLAR: