Ər psixologiya elminin sürə



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə9/50
tarix13.04.2017
ölçüsü5,01 Kb.
#13830
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   50

“inventar”
 
xidm
ə
ti,    y
ə
ni    h
ər    bir    şagird,    onun    fərdi    xüsusiyyə
tl
əri    haqqında  
informasiyanın    toplanması;  şagirdlər    üçün  tə
lim
,    peşə
    v
ə
   
şə
xsi-sosial  
sah
ə
l
ər    üzrə
    informasiya    xidm
ə
ti
;  şagirdlə
r
ə
    f
ə
rdi    v
ə
   
qrup    halında 
m
ə
sl
ə
h
ə
tl
ərin    keçirilmə
sini  t
ə
min    ed
ə
n    kaunslinq    xidm
ə
ti;   
şafirdlə
rin  
m
ə
kt
əbi    qurtardıqdan    sonra  onların    müxtə
lif    f
ə
aliyy
ət  növlə
rin
ə
  
uyğunluğunu    müə
yy
ə
nl
əşdirən    (müvafiq    işin    seçilmə
si,    dig
ə
r    t
ə
hsil  

 
52 
 
 
müə
ssis
ə
l
ə
rin
ə
    daxil    olma)    t
ə
minetm
ə
    xidm
ə
ti;  m
ə
kt
ə
b    m
əzunların  
taleyi,  onların  müvə
ff
ə
riyy
əti, uğursuzluqları,  problemləri ―qaydensin‖ onların  
h
əyatında rolu  haqqında  rə
yl
əri öyrə
n
ən  proqramların  nə
tic
ə
l
əri  üzə
rind
ə
  
n
ə
zar
ə
t  xidm
ə
ti.  
 
Qeyd    etm
ək    lazımdır    ki,  ABŞ
-
da    ―qaydens‖  xidmə
tinin   
ə
sas  
t
əşkilatçısı    və
   
icraçısı    kaunslerlərdir.    Onlar    göstə
ril
ən    bütün    bölmə
l
ə
r  
üzrə
  
şagirdlə
rl
ə
  
olduğu  kimi,  valideynlə
r,  m
ə
kt
əb  müdiriyyə
ti,  ictimaiyy
ə
t,  
ayrı
-
ayrı  şə
xsl
ə
r  v
ə
  t
əşkilatlarla 
da 
iş  aparırlar.  ABŞ
-da  bu  xidm
ə
ti  h
ə
r  
bir    m
ə
kt
ə
bd
ə
 
―kaunslerlər‖lə
 
yanaşı,  onlara  köməkçi  olan  ―müə
llim- 
kaunslerl
ər‖    yerinə
    yetirirl
ər.    Ştatlarda    və
    vilay
ə
tl
ə
rd
ə
    bu    proqr
amın  
yerin
ə
  yetirilm
ə
sin
ə
  m
ə
suliyy
ət  daşıyan  xüsusi  şöbə
l
ə
r  f
ə
aliyy
ət  göstə
rir.  
Bütün    ölkə
   
müqyasında  ―qaydens‖  proqramının    həyata    keçirilmə
sin
ə
  
r
ə
hb
ə
rlik    v
ə
    n
ə
zar
ə
t    Amerika    Psixoloq 

Kaunslerl
ə
ri 
Assosiasiyası
 
t
ə
r
ə
find
ə
n    h
əyata    keçirilir.  Bu    ölkə
d
ə
    400-d
ən    artıq    təhsil    müə
ssis
ə
si 
―qaydes‖ xidməti  üzrə
  
mütə
x
əssis  hazırlayır. ABŞ
-
da  bu  ixtisas  üzrə
  ali  
m
ə
kt
ə
b
ə
  daxil  olmaq  ist
ə
y
ə
nl
ə
rin  pedaqogika  magistri  diplomu,  2-
5  il iş  
stajı  və
  
iş yerindən  müsbə
t  xasiyy
ə
tnam
ə
si  t
ə
l
ə
b  olunur. 
 
 
T
ə
hsild
ə
  spesifik    psixoloji    xidm
ə
t    sistemin
ə
   
malik    olan  ölkə
l
ə
rd
ə
n  
biri d
ə
  
İspaniyadır. Bu  ölkə
d
ə
  psixodiaqnostika  sah
ə
sind
ə
  ilk  
ə
s
ə
r  h
ə
l
ə
 
1575-ci  ild
ə
    h
ə
kim    v
ə
    filosof    Xuan    Uarte  (1530-1589)    t
ə
r
ə
find
ə
n  
yazılmışdır.
 
“Xarakterin  elmi  mə
qs
ə
dl
ər  üçün  tədqiqi”
  adlanan  h
ə
min  
traktat  psixologiya    elmin
ə
   
böyük    töhfə
   
vermişdir.    Onun    ə
sas    m
ə
qs
ə
di  
―müdrikliyin‖    tiplərini    müə
yy
ə
nl
əşdirmə
kd
ə
n,    intellektual    funksiyalar  
əsasında    insanlar    arasındakı    fə
rql
ə
ri   
aşkara    çıxarmaqdan    ibarə
t  
olmuşdur. Uartenin  fikrincə
,  t
əlimin  yaxşılaşdırlması  üçün  bu  funksiyaların  
öyrə
nilm
ə
sinin  
ə
h
ə
miyy
əti  olduqca  vacibdir.  ―Biofiziki‖  müayinə
  il
ə
  
yanaşı  
(d
ə
ri  v
ə
  
tük  örtüyü, çə
ki,  b
ə
d
ə
n  temperaturu v
ə
 s.) suby
ektin  tapşırıqlar  
seriyasını  (oxu,  yazı  və
  s.) icra  ed
ən  zaman  idrak  sferasına  aid  olan 
ə
m
əliyyatları  da  tə
hlil  etm
ək  lazımdır.  O,  belə
  hesab  edirdi  ki,  m
ə
qs
ə
d
ə
-

 
53 
 
 
yönəlişlik, hafizə
, t
ə
x
əyyül,  və
 s. kimi  idrak  prosesl
ə
ri  h
ər  bir  uşağa  onun
  
t
ə
bii qabiliyy
ə
tl
ə
rin
ə
 
müvafiq olan elmlə
ri v
ə
  ya inc
ə
s
ə
n
əti  öyrə
nm
ə
y
ə
  imkan  
verir.   
 
Bu  traktat 
öz  zamanında  inkiviz
isiya  t
ə
r
ə
find
ən  qadağan  edildi  və
  
yalnız  XVIII  ə
srd
ə
n  sonra  t
ərcümə
  edil
ə
r
ək   İspaniyanın  hüdudlarından  
k
ə
narda  ge
niş  yayılmağa  başlandı.
 
 
Xuan    Uarted
ə
n    sonra    Mariano    Kubi    (1801-
1875)  Qallın    frenoloji  
ideyalarına  əsaslanaraq    insanın  sifə
tind
əki    qüsurların  əqli  inkişafla  
ə
laq
ə
sini,  Pedro  Mate-i-Fontanet  (1811-1877)  is
ə
  idealist  metod   
əsasında
 
psixi  funksi
yaları  öyrə
nm
ə
y
ə
  t
əşəbbüs göstərmişlə
r.  
 
XX   
ə
srin   
ə
vv
ə
ll
ə
rind
ə
   
İspaniyada    elmi    psixologiya  Xiner,  Sim
arro,  
Turro, Lafora kimi aliml
ə
rl
ə
 t
ə
msil olunurdu.  H
əmin  dövrdə
  psixodiaqnostika 
psixologiyanın  tə
tbiqi  sah
ə
si  kimi  pedaqogikada  v
ə
  tibbd
ə
 
inkişaf  edirdi. 
İspan  mə
kt
ə
bl
ə
rind
ə
  t
əhsili  yaxşılaşdırmaq  üçün  testlə
rd
ən  geniş  istifadə
  
olunmağa  başlanıldı. Belə
 ki, 1930-cu  ild
ə
  A.Binenin,  1932-ci  ild
ə
  Otisin 
əqli  inkişaf  testlə
ri,  1936-
cı  ildə
  is
ə
  Klapared, Bayyard  v
ə
  Ozeretskinin  
m
ə
kt
ə
b  testl
ə
ri  ispan  dilin
ə
 t
ərcümə
 edildi.  H
əmin dövrdə
   psixodiaqnostika  
üzrə
  
aparılan ən  yaxşı  işlər  sırasında  X.Kommasın  və
 
R.Laqonun  adlarını
 
qeyd etm
ə
k  olar.  
 
Ötə
n   
ə
srin  50-ci   ill
ə
rind
ən  başlayaraq İspan  psixoloqları Hermaynın  
r
ə
hb
ərliyi  altında İspaniyanı  Ali  Elmi
 -t
ədqiqat  Şurası,  Madrid,  Barselona,  
Valensiya  Universitetl
ə
ri 
İspan  Psixoloqlar  Cə
miyy
ə
ti    kimi    m
ə
rk
ə
zl
ə
rd
ə
 
praktik  psixoloji  t
ədqiqatları genişlə
ndirm
ə
y
ə
  
başladılar. Onlar  xarici  testlə
ri  
uyğunlaşdırmaq    və
 
öz    testlə
rini    yaratmaq  sah
ə
sind
ə
   
uğurlu    addımlar  
atdılar. Bu sırada Yelanı Çekadasın intellekt testlə
rinin, Pipilosun  H.Ayzenkin  
modeli   
əsasında    yaratdığı    şə
xsiyy
ə
ti    qiym
ə
tl
ə
ndirm
ə
    testl
ərinin    adlarını  
çə
km
ə
k  olar.  
 
1960-
cı  il
d
ən  başlayaraq  İspaniyada  tə
limin  prinsipl
ə
rin
ə
  
ə
saslanan   

 
54 
 
 
yeni psixodiaqnostik  metodikalar

eksperimental psixologiya  meydana  g
ə
ldi. 
Bu    sah
ə
d
ə
   
çalışan    alimlə
rd
ə
n    A.Staats  v
ə
  A.Bandura    orqanizml
ə
   
ə
traf  
mühit  arasındakı  ə
laq
ə
l
əri  araşdırma
qla bu  q
ə
na
ə
t
ə
  g
ə
ldil
ər  ki,  davranışı  
şə
rtl
ə
ndir
ə

ə
sas 
amil 
orqanizml
ə
 
mühüt  arasındakı  qarşılıqlı  
münasibə
tl
ə
rd
ə
n  ibar
ə
tdir.  
 
1.2.2. Rusiyada psixoloji xidm
ə
tin  tarixi v
ə
 
müasir və
ziyy
ə
ti 
 
 
Rusiyada praktik uşaq psixologiyası XX ə
srin 
ə
vv
ə
ll
ə
rind
ən başlayaraq 
intensiv  inkişaf  yoluna  qə
d
əm  qoymuşdur.  Onun  yaranması  və
 
inkişafı 
qabaqcıl rus psixoloji, pedaqoji və
 f
ə
ls
ə
fi fikri il
ə
 
sıx  bağlı olmuşdur. Rusiyada 
pedaqogika v
ə
 
uşaq psixologiyası elmlərinin qovuşuğunda
, q
ərb ölkə
l
ə
rind
ə
ki 
ideya v
ə
 c
ə
r
əyanların təsiri altında yeni istiqamə
t meydana g
əlmişdir. Sematik 
t
ədqiqat metodları əsasında ruhi aləmin öyrə
nilm
ə
si t
əşəbbüslə
ri ilk d
ə
f
ə
 rus 
h
ə
kim  v
ə
 
fizioloqları  tə
r
ə
find
ə
n  ir
əli  sürülmüşdür.  Onlar  uşağın  inkişafını 
obyektiv  t
ədqiqat  metodları  əsasında
 
öyrə
nm
ə
k  sah
ə
sind
ə
 
ə
h
ə
miyy
ə
tli 
t
ədqiqatlara  başlamış  və
  bu  bu  istiqam
ə
td
ə
 
elmi  axtarışlarında  fiziologiya, 
pediatriya v
ə
 psixiatriya elml
ə
rin
ə
 
daha geniş istinad etmişlər. İ.M.Seçinov və
 
K.D.Uşinskinin    tə
liml
ə
rind
ən  faydalanan  rus  pediatrları  U.V.Tarxano
va, 
N.P.Qundobina  bel
ə
  hesab  edirl
ər  ki,  şə
xsiyy
ə
tin  m
ə
n
ə
vi  t
ə
rbiy
ə
si  m
ə
s
ə
l
ə
si 
yalnız  pedaqogikanın  deyil,  hə
m  d
ə
 
başqa  elmlə
rin  v
ə
zif
ə
sidir.  Rusiyada 
praktik  psixologiyanın  bir  bilik  sahəsi  kimi  inkişafında  Q.İ.Rossolimo  və
 
V.P.Kaşenko kimi alimlə
rin f
ə
aliyy
ə
ti diqq
ə
ti c
ə
lb edir. XX 
ə
srin 
ə
vv
ə
ll
ə
rind
ə

başlayaraq  onlar  ilk  pedoloji  laboratoriyaların  təşkilinə
 
başlamışlar.  Onların 
iştirakı ilə
 
Moskva Pedaqoji Akademiyasının nə
zdind
ə
 ilk pedoloji laboratoriya 
yaradılmışdır. Burada aparılan tədqiqatların ə
sas 
ideyası çə
tin, 
ə
qli c
ə
h
ə
td
ə

gerid
ə
 
qalan 
uşaqların 
öyrə
nilm
əsi, 
xüsusilə
 
onların 

liminin 
mümkünlüyündə
n ibar
ə
t idi.  
 
Uşaqların obyektiv diaqnostikası metodlarının, xüsusilə
 testl
ə
r metodu-  

 
55 
 
 
nun  işlənib  hazırlanmasında  Q.İ.Rossolimo  xüsusi  rol  oynamışdır.  Onun 
r
ə
hb
ərliyi  altında  Moskva  Dövlət  Unuversitetinin  Əsəb  klinikası  nə
znind
ə
ki 
Uşaq Psixologiyası və
 
Nevrologiyası İnstitutunda uşaqların pedaqoji cə
h
ə
td
ə

öyrə
nilm
ə
si  h
əyata  keçirilirdi.  Q.İ.Rossolimonun  XX  ə
srin 
ə
vvll
ə
rind
ə
  t
ə
rtib 
etdiyi  ümumi  qabil
iyy
ə
t  testl
ə
ri  20-30-cu  ill
ə
rd
ə
  m
ə
kt
əb  praktikasında  geniş 
t
ə
tbiq  olunaraq  m
əhşurlaşmış
  v
ə
 
özünün  diaqnostik  də
y
ə
rin
ə
 
görə
 
xüsusi 
şöhrət qazanmışdı. Bu testlə
r  testologiya  tarixind
ə
 
onun adı ilə
 
“Rossolimo 
profili”
 
adlandırılır.  O,  müə
yy
ən  etmişdir  ki,  hə

bir  adamın  fə
rdi 
xüsusiyyə
tl
ə
rind
ən  asılı  olaraq  onun  üçün  xarakterik  olan  müə
yy
ə
n  profill
ə
r, 
psixi  k
ənara  çıxmalar  mövcuddur.  Belə
 
ki,  şizofreniya  və
  ya  isteriya 
x
ə
st
ə
likl
ə
rinin 
obyektiv  xarakteristikasından  asılı  olaraq  özünə
m
ə
xsus 
profill
əri  mövcuddur.
  Bel
ə
likl
ə
,  Rossolimonun  testi  cizli  v
ə
 
ya  aşkar 
simptomları  olan  xə
st
ə
likl
ə
ri  d
əqiq  müə
yy
ə
nl
əşdirmə
k,  el
ə
c
ə
  d
ə,  uşaqların 
diaqnostikasını  asanlaşdırmaq,  onların  korreksiya  edilməsi  metodlarını 
axtarıb tapmaq imkanı vermiş oldu. 
 
 
XX 
ə
srin   
ə
vv
ə
ll
ə
rind
ə
  Ru
siyada  pedologiyanın  formalaşmasının  ə
sl 
t
əşəbbüskarları  A.P.Neçayev,  N.P.Rumyantsev  və
 
V.M.Bexterev  olmuşdur. 
Neçayev  və
 
Rumyantev  pedologiyanın  kompleks  xarakter  daşıyan 
üstünlüklə
rind
ə
n  b
ə
hs  ed
ə
r
ə
k  qeyd  edirdil
ər  ki,  onun  başlıca  mə
qs
ə
di 
uşaqların  psixoloji  müayinə
sind
ə
n  ibar
ətdir.  Pedologiyanın  predmetini 
müə
yy
ə
n  ed
ə
rk
ən  Rumyantsev  yazırdı  ki,  o,  uşaqların  fiziki  və
  ruhi  al
ə
mini 
öyrənir,  bununla  da,  insanı  tə
rbiy
ənin  predmeti  kimi  bütün  münasibə
tl
ə
rd
ə
 
öyranmə
k v
ə
zif
ə
sini yerin
ə
 
yetirmiş olur. 
 
 
Pedologi
yanın  və
zif
əsi  uşaqların  həyatı  və
 
inkişafına  aid  olan  hə
r  bir 
m
əlumatı  toplamaq,  sistemləşdirmək,  bu  inkişafın  zonasını  müə
yy
ə
nl
əş
-
dirm
ə
kd
ən, onun qanunlarını tapmaqdan və
 t
ətbiqini araşdırmaqdan ibarə
tdir. 
Bexterev  bu  fikr
ə
  t
ə
r
əfdar  çıxaraq  qeyd  edirdi  ki,  uşaq  psixologiyası  və
 
pedologiya
nın  ə
sas  v
ə
zif
əsi  uşağın  ruhi  xüsusiyyə
tl
ərinin,  onların  tə
rbiy
ə
si 
m
ə
s
ə
l
ə
l
ə
rinin t
ə
dqiq edilm
ə
sind
ə
n ibar
ə
tdir.  

 
56 
 
 
 
1904-
cü ildə
 
Peterpurqda A.P.Neçayevin rə
hb
ə
rliyi 
altında
 Rusiyada ilk 
pedoloji  kurslar  açıldı.  Bu  kursları
n  m
ə
qs
ədi  müdavimlə
ri 
uşaq  və
  g
ə
ncl
ə
rin 
fizoloji v
ə
 
psixoloji xüsusiyyə
tl
əri haqqında zə
ruri bilikl
ə
rl
ə
 
silahlandırmaqdan 
v
ə
 
pedaqoqların  nə
z
əri  potensiallarını  yüksə
ltm
ə
kd
ə
n  ibar
ət  idi.  Kursların 
qarşısında bir sıra praktik maqsə
dl
ə
r d
ə
 
qoyulmuşdu:
 
-   
uşaqların psixofizioloji tə
bi
ətini öyrə
nm
ə
k m
ə
qs
ə
dil
ə
 t
ədqiqatların   
 
    
aparılması; 
 
-  
şagirdlə
rin f
ərdi xüsusiyyə
tl
ə
rinin t
ədqiqi metodlarının ə
saslan
dırılması;
 
-  g
ə
l
ə
c
ə
kd
ə
 m
ə
kt
əb islahatının aparılması üçün materialların toplanması.
 
H
ə
min ill
ə
rd
ə
 pedaqoji bilikl
ərin daha geniş yayılması üçün Neçayev və
 
Rumyantsev  pedaqoji  psixologiya  v
ə
 
pedaqogikaya  aid  bir  sıra  kitablar  çap 
etdirdil
ər.  Bu  dövrdə
 
Rusiyada  uşaq  psixologiyasına  aid  bir  sıra  jurnallar

“Tə
rbiy
ə
 x
ə
b
ə
rl
əri”, “Psixologiya, K
riminal antropologiya v
ə
 pedaqogiya 
x
ə
b
ə
rl
əri”, “Pedaqoji xə
b
ə
rl
ər”
 
çap olunurdu. 
 
Rusiyada pedologiyanın inkişafının yenı mə
rh
ə
l
əsi B.M.Bextrevin adı ilə
 
bağlıdır. O, Rusiyada  ilk də
f
ə
 
olaraq elmi pedologiyanın əsaslarını  yaratmış 
v
ə
 t
ə
lim v
ə
 t
ə
rbiy
ə
 m
ə
s
ə
l
ə
l
ə
rinin empri
k  yolla öyrə
nilm
ə
sind
ə
 pedoloji  elmi-
t
ədqiqatların  əsasını  işləyib  hazırlamış,  elmi
-laborator  v
ə
  elmi-klinik  olmaqla 
pedoloji  müə
ssis
ə
l
ərin  bütöv  bir  şə
b
ə
k
əsini  yaratmışdır.  1907
-ci  ild
ə
  is
ə
 
B.M.Bexterev  Peterburq  Psixonevroloji  İnstitutunda  pedoloji  şöbə
 
yaratdı  və
 
bu  şöbə
  uzun  ill
ə
r  boyu  pedoloji  t
ədqiqatların  aparıcı  mə
rk
əzi  olmuşdur. 
Pedologiyaya  marağın  böyük  olmasına  baxmayaraq

o  dövrdə
  elmin  bu 
sah
ə
sind
ə
 
mütə
x
ə
ssisl
ər olduqca az idi. Praktik uşaq psixologiyası ötə

ə
srin 
ə
vv
ə
ll
ə
rind
ə
 
öz  inkişafının  formalaşma  mə
rh
ə
l
ə
sind
ə
  idi.  Bu  m
ə
rh
ə
l
ə
d
ə
  o, 
xam  materialların  toplanması  mə
rh
ə
l
ə
sind
ən  bu  materialları  ə
ld
ə
  etm
ə

metodlarının işlənib hazırlanması mə
rh
ə
l
ə
sin
ə
 q
ə
d
ə
m qoydu. Yeni m
ə
rh
ə
l
ə
d
ə
 
uşağın psixi inkişafının diaqnostikasına sistemli yanaşma
 
ə
n z
ə
ruri t
ə
l
ə

idi.  Bu  dövrdə
 
uşaqların  və
 
uşaq  qruplarının  praktik  məşğə
l
ə
l
ər  üçün  fə
rdi 
xüsusiyyə
tl
ərinin  öyrə
nilm
ə
sin
ə
 
yönəlmiş  metodların  yaranması  və
  t
ə
tbiqi 

 
57 
 
 
genişlə
nm
ə
y
ə
 
başladı.  Bu  mə
qs
ə
dl
ər  üçün  M.M.Rubinşteyn,  A.P.Neçayev, 
N.P.Rumyantsev  daha  sonralar  is
ə
 
P.P.Blonski,  M.Y.Basov,  A.S.Zalujnı, 
V.S.Vıqodski tə
r
ə
find
ən işlənilmiş testlə
rd
ə
n,  ankertl
ə
rd
ə
n  bioqrafik,  statistik, 
antropometrik 
metodlardan 
istifad
ə
 
olunurdu.  Uşaqların  psixikasını 
esperimental  yolla  öyrə
nm
ək  üçün  ötə

ə
srin 
ə
vv
ə
ll
ə
rind
ə
  A.F.Lazurski 
A.P.Neçayevlə
  birg
ə
 
Peterburqda  ilk  psixologiya  laboratoriyalarından  birini 
yaratdılar.  Sonralar  o  uzun  illər  boyu  V.M.Bexterev  adına  psixonevroloji 
institutu 
n
ə
zdind
əki  psixologiya  laboratoriyasına  rə
hb
ərlik  etmişdir. 
Laboratoriya  esksperimenti  metodunun  t
ə
tbiqi  il
ə
 
aparılan  tədqiqatlardakı 
qüsurlar  Lazurskini  psixoloji  tədqiqatların  digər  yollarını  axtarmağa  tə
hrik 
edirdi.  Bel
ə
likl
ə
,  o,  psixi  proses  v
ə
 
funksiyaların  öyrə
nilm
ə
sinin  alternativ 
metodu  kimi    t
ə
bii  eksperiment  metodunu  t
ə
klif  etdi.  1911-ci  ild
ə
  onun 
pedaqoji psixologiya v
ə
 pedologiya elml
əri üçün böyük ə
h
ə
miyy
ə
t
ə
 malik olan 
“Təbii eksperiment haqqında”
 
adlı ə
s
əri çap olundu. Lazurski sübut etdi ki, 
laboratoriya  eksperimenti  il
ə
 
müqayisə
d
ə
  t
əbii  eksperiment  uşaq  psixikası 
haqqında daha bitkin
 v
ə
 obyektiv m
əlumatları ə
ld
ə
 etm
ə
y
ə
 imkan verir. Onun 
t
əbii  eksperiment  haqqında  ideyaları,  təcrübi  psixologiya  elminin 
yaradılmasının  zəruriliyi    haqqında  fikirlə
ri  bir  q
ə
d
ə
r  sonra  onun  yetirm
ə
si 
M.Y.Basov t
ə
r
ə
find
ən inkişaf etdirildi. 
 
Lazurskinin  labor
atoriyasında  fərdi  xüsusiyyə
tl
ərinin  öyrə
nilm
ə
sin
ə
 
xüsusi diqqə
t yetirilirdi. H
ə
l
ə
 1897-ci ild
ə
 V.M.
Bexterevin redaktorluğu ilə
 
çap 
olunan 
Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   50




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin