Dərsliyə Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin 21 aprel 2003-cü il tarixli 305 saylı əmri ilə qrif verilmişdir

edilməsindən və malların mənşə ölkəsinin müəyyənləşdirilməsi qaydalarından yayınma üçün istifadə 
oluna bilməz”. Eyni zamanda DGK bu rejimin tətbiq edilməsinə yol verilməsi hallarını müəyyən edir.  
Gömrük təcrübəsi göstərir ki,  aşağıdakı şərtlər daxilində bu rejimə icazə verilməsi məqbul hesab edilə 
bilər:  
1) emal ediləcək mallar, bilavasitə emal üzrə əməliyyatları aparan müəssisə tərəfindən gətirilir;  
2) malları emal üçün gətirən müəssisə, hüquqi şəxs statusuna malikdir;  
3) emal əməliyyatları müəssisənin adi texnoloji proseslərinə uyğun aparılır;  
4) müəssisə gömrük orqanına malların emal üçün gətirilmə  və emal məhsullarının çıxarılma qrafikini 
təqdim edir. Qrafikdə malların gətirilmə və aparılma tarixi, miqdarı  və dəyəri göstərilməlidir;  
5) müəssisə gömrük nəzarəti altında emal rejimində yerləşdirilmiş malların uçotunu aparır və dövri 
olaraq, lakin ayda bir dəfədən az olmayaraq, mallar haqqında emala icazə vermiş orqana, bu orqan tərəfindən 
müəyyən edilmiş forma və müddətlərdə hesabat təqdim edir. Uçot və hesabat sənədlərində malların adı, 
miqdarı, emal əməliyyatları, hesabat gününə malların emal mərhələləri, emal məhsullarının adı  və miqdarı 
barədə  məlumatlar və  nəzarətin həyata keçirilməsi üçün gömrük orqanlarına lazım olan digər məlumatlar öz 
əksini tapmalıdır;  
6) gömrük orqanlarının vəzifəli  şəxsləri malların emalı  və saxlanması proseslərinə faktiki (vizual və 
sənədli) nəzarət etmək üçün real imkana malik olmalıdırlar; 
7) emal üçün gətirilən mallar aksizli mallar olmalıdır;  
8) emal üçün gətirilən malların vergiqoyma səviyyəsi onların 100 %-li dəyərindən artıq olmamalıdır; 
9) emal müddəti 6 aydan çox olmamalıdır;  
10) müəssisə gömrük orqanlarına emal məhsullarının ixrac gömrük rejiminə uyğun olaraq geri 
aparılacağı barədə öhdəlik təqdim etməlidir.  
Emal rejimlərində Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 24 iyun 1997-ci il tarixli 609 saylı 
Fərmanının əlavələrində göstərilən malların gətirilməsi zamanı nəzərdə tutulan əlavə tələblər müəyyən edilmiş 
qaydada yerinə yetirilməlidir.  
Gömrük nəzarəti altında malların emalı gömrük rejiminin fəaliyyəti - onun reqlamentasiyası ilə nəzərdə 
tutulmuş bütün şərt və tələblərə riayət edildikdən, rejimdən istifadə məqsədləri əldə edildikdən, emal məhsulları 
ixrac, sərbəst dövriyyə üçün buraxılış və ya digər gömrük rejimləri altında yerləşdirildikdən sonra bitmiş hesab 
edilir. Bu zaman kompensasiya mallarına (həmçinin emal edilmədən geri aparılan xarici mallara) iqtisadi siyasət 

61 
 
tədbirləri tətbiq edilmir və onlar, ümumi halda nəzərdə tutulmuş olarsa, ixrac gömrük rüsumu və vergilərindən 
azad edilirlər.  
Emal üçün gətirilmiş xarici mallar və ya onların emal məhsulları gömrük ərazisində  sərbəst dövriyyə 
üçün buraxılırsa, onlar idxal gömrük rüsum və vergilərinə cəlb edilir.  
Gömrük nəzarəti altında malların emalı gömrük rejimi bitdikdə  və emal məhsulları milli gömrük 
ərazisində  sərbəst dövriyyəyə buraxıldıqda, onların dövlət standartları ilə müəyyən edilmiş  təhlükəsizlik 
tələblərinə cavab verməlidirlər. 
 
7.3.3. Gömrük ərazisindən kənarda emal rejimi  
 
Gömrük ərazisindən kənarda malların emalı rejiminin digər emal rejimləri kimi iqtisadi xarakteri daha 
böyük əhəmiyyət kəsb edir, amma onlardan fərqli olaraq passiv tipə aid edilir.  
Bu halda da ödənişlərin təxirə salınması prinsipi tətbiq edilir: mallar emal üçün gömrük ərazisindən 
kənara aparılarkən ödənilmiş gömrük rüsum və vergiləri, kompensasiya mallarının gömrük ərazisində 
sərbəst dövriyyə üçün buraxılması ilə rejimin fəaliyyəti bitdikdən sonra geri qaytarılmalıdır. Bu halda 
vergi güzəştlərindən istifadə edilməsi məhdud xarakter daşıyır.  
Milli iqtisadiyyatın emal sahələrinin inkişaf etdirilməsinin obyektiv tələbatı, ixraca meylli istehsal 
sahələrinin stimullaşdırılması üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir.  
Gömrük  ərazisindən kənarda malların emalı gömrük rejiminin tətbiqini müəyyən edən Gömrük 
Məcəlləsi, digər emal rejimlərində olduğu kimi bu rejimdə də onun hüquqi reqlamentasiyasının ümumi əsasını 
müəyyən edir. Bu müddəaların detallaşdırılması  və konkretləşdirilməsi Nazirlər Kabinetinin, Dövlət Gömrük 
Komitəsi ilə digər dövlət orqanlarının birgə normativ aktları və DGK-nin öz aktları ilə həyata keçirilir.  
Aşağıdakı hallarda gömrük ərazisindən kənarda malların emalı gömrük rejimindən istifadə edilməsinə 
icazə verilmir:  
1)  əgər malların çıxarılması idxal gömrük rüsum və vergilərinin qaytarılması, onlardan azad 
edilməsi, yaxud ixracda nəzərdə tutulmuş ödəmələrin alınmasını tələb etməyə əsas verirsə; 
2) mallar emal üçün çıxarılana qədər, sərbəst dövriyyə üçün buraxılış rejimindən idxal gömrük 
rüsum və vergilərindən azadetmənin təsir müddəti ərzində;  
3) DGK-nın  İqtisadi  İnkişaf və Maliyyə Nazirlikləri ilə razılaşdıraraq müəyyən etdiyi digər 
hallarda.  
Gömrük Məcəlləsində gömrük ərazisindən kənarda emal edilməsi mümkün olmayan malların hər hansı 
siyahısı yoxdur. Ümumi qayda ilə Azərbaycan gömrük sərhədindən keçirilməsi qadağan olunan mallar bu 
rejimdə də yerləşdirilə bilməz.  
Gömrük ərazisindən kənarda emal üçün icazə aşağıdakı hallarda verilə bilər:  
1) gömrük orqanları, kompensasiya mallarının bu gömrük rejimində  çıxarılmış malların emalı 
nəticəsində alınmasının müəyyən edilməsini mümkün saydıqda;  
2) malların gömrük ərazisindən kənarda emalı Azərbaycan iqtisadiyyatının maraqlarına ciddi 
zərbə vurmadıqda.   
Nazirlər Kabineti Respublikanın mənafeyini nəzərə alaraq müstəsna hal kimi gömrük ərazisindən 
kənarda emal edilən mallardan alınan məhsulların xarici mallarla əvəz edilməsi qaydasını müəyyən edir (GM 
maddə 92). 
Azərbaycan Dövlət Gömrük Komitəsi malların emalı üzrə ayrı-ayrı 
əməliyyatların 
məhdudlaşdırılmasını, Azərbaycan mallarından istifadə edilməsinin mümkünlüyü və qaydaları da daxil olmaqla 
emal  əməliyyatlarının  şərtlərini  İqtisadi  İnkişaf Nazirliyi ilə birgə müəyyən edir. DGK həmçinin gömrük 
məqsədləri üçün emal məhsullarının məcburi hasilat miqdarını  təyin etmək qaydalarını da İqtisadi  İnkişaf 
Nazirliyi ilə razılaşdırmaqla müəyyən edir.  
Dövlət Gömrük Komitəsi Maliyyə Nazirliyi ilə razılaşdırmaqla artıq ödənilmiş  və ya alınmış gömrük 
ödənişlərinin qaytarılması qaydalarını müəyyən edir.  
Hər üç emal gömrük rejimindən istifadənin əsasını vahid baza prinsipləri təşkil etdiyindən, malların bu 
rejimdə emalının hüquqi reqlamentasiyası digər emal rejimləri ilə müəyən edilən müddəaları analoji xarakter 
daşıyır. Bu xüsusiyyət icazənin alınması, onların ləğvi və ya geri çağırılması, rejimin benefisiarlarına qoyulan 
tələblər, malların emal müddətləri və sairəyə aiddir.  
Malların gömrük ərazisindən kənarda emalı zamanı rejimin fəaliyyəti, kompensasiya mallarının 
Azərbaycan gömrük ərazisində  sərbəst dövriyyə üçün iqtisadi siyasət tədbirləri tətbiq etmədən, həmçinin, 
gömrük rüsum və vergilərindən tamamilə, yaxud qismən azad edilməklə buraxıldıqda bitir.  
Emal məhsulları idxal gömrük rüsum və vergilərindən o zaman azad edilir ki, onlar emal üçün icazə 
almış şəxs, yaxud onun gömrük brokeri tərəfindən bəyan edilmiş olsun. Bu azadetmə iki formada tətbiq edilir. 
Tam azadetmə o zaman mümkündür ki, gömrük orqanı:  

62 
 
- malların emalında məqsədin yalnız təmir olduğuna; 
- bu təmirin müqavilə və ya qanunvericiliyə görə təmənnasız aparıldığına əmin ola bilsin. 
Əgər malların sərbəst dövriyyə üçün ilkin buraxılışında çatışmazlıqlar nəzərə alınmışsa, tam azadetmə 
tətbiq edilə bilməz.  
İdxal gömrük rüsum və vergilərindən qismən azadetməyə aşağıdakı hallarda yol verilir:  
- çıxarılmış malların təmiri təmənna ilə aparılır;  
- çıxarılmış mallarla rejimin reqlamentasiyası ilə müəyyən edilmiş emal əməliyyatları aparılır.  
Qismən azadetmə yol verilən hallarda gömrük vergiləri təmirin və emal üzrə  əməliyyatlarının dəyəri 
nəzərə alınmaqla hesablanır. Başqa sözlə, çıxarılmış malların emalı prosesində əlavə edilmiş dəyər nəzərə alınır.  
Əgər mallar gömrük ərazisindən kənara emal üçün aparılanda gömrük rüsum və vergiləri ödənilmişsə, 
rejim bitdikdə, onun reqlamentasiyasına uyğun olaraq, onlara faiz hesablanmadan geri qaytarılır.  
Qabaqcadan ödənilmiş  məbləğlərin qaytarılması kompensasiya mallarının idxal edilməsi və onların 
gömrük rəsmiləşdirilməsindən sonra həyata keçirilir.  
Ödənilmiş  məbləğlərin maksimum saxlanılma müddəti DGK tərəfindən müəyyən edilir. Bu müddət 
bitdikdən sonra onlar büdcəyə köçürülür və geri qaytarılmır.  
Əgər emal üçün aparılmış Azərbaycan malları emala məruz qalmamışlarsa, rejimin benefisiarının xahişi 
ilə gömrük orqanları belə malların əvvəl ödənilmiş gömrük vergiləri məbləğinin geri qaytarılması ilə idxalına 
icazə verə bilərlər.  
Gömrük ərazisindən kənarda malların emalı rejimindən istifadə edilməsi ilə emal üçün aparılmış, yaxud 
onlardan alınmış kompensasiya malları uyğun olaraq, Azərbaycan gömrük ərazisinə qaytarılmamışsa və ya 
vaxtında qaytarılmamışsa, emal üçün icazə  almış  şəxs azad edildiyi gömrük ödənişlərinin ödənilməsi 
vəzifəsindən başqa, qanunvericiliyə əsasən hüquqi məsuliyyət daşıyır. Belə halda məsuliyyətdən azad olmaq o 
zaman mümkün ola bilər ki, aparılmış malların geri qaytarılması, mümkün olmayan itirilməsi, malları  və ya 
emal məhsullarının qəza, qarşısıalınmaz qüvvə, malların normal şəraitdə saxlanılması və daşınması zamanı təbii 
daşınma və itki nəticəsində, Azərbaycan qanunvericiliyinə görə xarici dövlətin orqanları və vəzifəli şəxslərinin 
hərəkətləri nəticəsində baş vermiş olsun. Sadalanan hallarda məsuliyyətdən azad olunmaq üçün malların itirilmə 
və ya məhvedilmə faktı Azərbaycan Respublikasının xaricdəki konsul idarələri tərəfindən təsdiq olunmalıdır.  
Bununla belə gömrük ərazisindən kənarda malların emalı gömrük rejimini digər emal rejimlərindən 
fərqləndirən hüquqi reqlamentasiyasının əsas aspektləri, rejimin tətbiqi mexanizmində özünü biruzə verir.  
Gömrük Məcəlləsi bu rejimdə gömrük ərazisində malların emalı rejmində istifadə edilən əməliyyatların 
aparılmasına icazə verir:  
1) montaj, yığma və digər mallara uyğunlaşdırma da daxil olmaqla, malların hazırlanması;  
2) malların işlənilməsi və emalı;  
3) bərpası və qaydaya salınması da daxil olmaqla, malların təmiri;  
4) emal prosesində tam və ya qismən sərf olunması ilə emal məhsullarının istehsalına kömək edən və 
yüngülləşdirən bəzi köməkçi malların istifadəsi. 
Gömrük Məcəlləsi digər emal rejimləri üçün nəzərdə tutulmuş məhdudiyyətlərdən başqa, bu rejim üçün 
əlavə məhdudiyyətlər nəzərdə tutur.  
Gömrük Məcəlləsi hər üç emal rejimi üçün verilmiş icazənin ləğv edilməsi və geri çağırılmasının vahid 
qaydalarını müəyyən edir.  
Gömrük Məcəlləsinə görə malların emal müddəti DGK tərəfindən müəyyən edilən qaydada təyin edilir. 
Müddətlərin təyin edilməsi malların emal prosesinin iqtisadi cəhətdən məntiqəuyğun davam etmə vaxtına 
əsaslanmalıdır.  
 
7.4. Digər gömrük rejimləri  
 
7.4.1. İxrac rejimi  
 
Malların ixracı Gömrük Məcəlləsi və Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericilik aktları ilə 
müəyyən olunan tələblərə uyğun olaraq həyata keçirilir. Digər gömrük rejimlərindən fərqli olaraq ixrac 
rejimində malların  “rejim altında  yerləşdirilməsi  şərtləri” deyil, “rejimə irəli sürülən tələblər”  məfhumu 
tətbiq edilməsi, bilavasitə ixrac rejiminin hüquqi reqlamentasiyasından irəli gəlir.  
Gömrük Məcəlləsi ilə müəyyən edilən bu tələblər aşağıdakılardır:  
a) ixrac gömrük rüsumlarının və digər gömrük ödənclərinin ödənilməsi;  
b) iqtisadi siyasət tədbirlərinə riayət edilməsi;  
c) ixrac rejimi altında buraxılmış malların, gömrük bəyannaməsinin qəbul edildiyi günə olan 
vəziyyətində, normal saxlama və daşıma  şəraitində onların məruz qaldığı  aşınma və  təbii itkisi nəzərə 
alınmaqla, Azərbaycan Respublikasının gömrük ərazisindən kənara çıxarılması;  

63 
 
ç) Gömrük Məcəlləsi və Azərbaycan gömrük qanunvericiliyinin digər aktları ilə nəzərdə tutulmuş 
tələblərin yerinə yetirilməsi.  
İxrac gömrük rejimi altında yerləşdirilən mallar, bu rejimin xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla, ümumi 
qaydada bəyan edilməli və gömrük rəsmiləşdirilməsindən keçməlidir.  
Malların ixrac rejiminə uyğun olaraq çıxarılması xarici iqtisadi fəaliyyətin ümumi sisteminə daxil olan 
müxtəlif vasitə və mexanizmlərlə tənzimlənir.  
İxracın əsas dövlət tənzimləmə vasitələrinə aşağıdakılar aid edilir:  
1) tarif-vergi tənzimlənməsi  
2) qeyri-tarif vasitələri  
3) valyuta nəzarəti  
 
7.4.2. Təkrar ixrac rejimi 
 
Malların təkrar ixracı gömrük rejimində xarici mallar Azərbaycanın gömrük ərazisindən 
gömrük rüsum və vergiləri alınmadan və ya alınmış rüsum və vergilər qaytarılmaqla, iqtisadi siyasət 
tədbirləri tətbiq etmədən Gömrük Məcəlləsinə və Azərbaycan gömrük qanunvericiliyinin digər aktlarına 
uyğun olaraq çıxarılır.  
Bu gömrük rejimi iqtisadi baxımından təkrar idxal rejiminin “geri  əks olunmasıdır”. Rejimlərin 
məzmunu onların istifadə olunma mexanizmində bəzi prinsipial fərqlər olduğunu nəzərə çarpdırır.  
Təkrar ixrac rejiminin reqlamentasiyası, təkrar ixrac edilən malların Azərbaycan gömrük ərazisində 
olması faktına  əsaslanır ki, bu da gömrük nəzarətinin həyata keçirməyə, rejimin şərtlərinə riayət olunmasını 
təmin etməyə yönəlmiş əlavə tədbirlər görməyə imkan verir. Əvvəllər qeyd edildiyi kimi, təkrar idxalın hüquqi 
reqlamentasiyasında prosedura məsələləri mühüm yer tutur və əsas fikir nəzarətin sənədli formalarına yönəldilir.  
Malların təkrar ixracına Dövlət Gömrük Komitəsinin müəyyən etdiyi qaydada yol verilir. Azərbaycan 
Respublikasının qanunvericilik aktları, Azərbaycan hökumətinin aktları  və Azərbaycan Respublikasının 
dövlətlərarası müqavilələrində müəyyən edilmiş hallarda isə malların təkrar ixracına  İqtisadi  İnkişaf 
Nazirliyinin razılığı ilə icazə verilir.  
Təcrübədə malların təkrar ixracı gömrük rejiminin iki tipindən istifadə edilir:  
- bəyan edilmiş təkrar ixrac;  
- faktiki təkrar ixrac. 
Bəyan edilmiş  təkrar ixracda mallar ilk dəfə Azərbaycanın gömrük ərazisinə  gətirilərkən, gömrük 
orqanlarına bilavasitə və yalnız ixrac üçün gətirildiyi bəyan edilir. Bu halda idxal rüsum və vergiləri tutulmur, 
iqtisadi siyasət tədbirləri tətbiq edilmir.  
Faktiki təkrar ixrac tipindən Azərbaycanın gömrük ərazisinə  gətirilən malların bilavasitə  tərar ixrac 
üçün gətirilmiş olması  bəyan edilmir. Onlar  xarici mallar olmaq şərtilə digər gömrük rejimləri altında 
yerləşdirilə bilər. Malların milli gömrük ərazisinə bu cür gətirilməsi zamanı gömrük rüsum və vergiləri 
ödənilmişsə, bu məbləğlər təkrar ixrac zamanı aşağıdakı şərtlər daxilində geri qaytarılır:  
- təkrar ixrac olunan mallar, təbii aşınma və normal şəraitdə daşınma zamanı ola biləcək təbii itkilər 
nəzərə alınmaqla, gətirilmə anındakı halda olmalıdır;  
- təkrar ixrac gətirilmə anından keçən iki il müddətində həyata keçirilməlidir;  
- təkrar ixrac edilən mallar qazanc məqsədi ilə istifadə edilməmiş olmalıdır.  
Adətən, təkrar ixraca icazə gömrük ödənişlərinin, mal və nəqliyyat vasitələrinin girov qoyulması, bank 
və digər kredit təşkilatlarının zəmanəti, tələb olunan məbləğin depozitə qoyulması yolu ilə ödənməsinin təmin 
edilməsi şərti ilə verilir.  
Azərbaycanın gömrük ərazisinə gətirilən, gömrük rəsmiləşdirilməsi zamanı təkrar ixrac məqsədləri üçün 
gətirildiyi bəyan edilən malların təkrar ixrac gömrük rejimi altında yerləşdirilməsinə aşağıdakı tələblərə riayət 
edilməsi şərti ilə icazə verilə bilər:  
1) malların bilavasitə  və yalnız təkrar ixrac məqsədi ilə  gətirildiyini təsdiq edən müqavilələrin 
gömrük orqanına təqdim edilməsi (iki xarici ticarət müqaviləsi - idxal və ixrac üçün);  
2) maraqlı şəxsin (deklarantın) malların gömrük ərazisində çıxarılacağı barədə öhdəliyi;  
3) təkrar ixrac məqsədi ilə malları  gətirən təşkilatın həmin malların müəyyən edilən müddətdə 
çıxarılacağı, malların Azərbaycanın gömrük ərazisində qalacağı təqdirdə tələb edilən rüsum və vergilərin 
ödəniləcəyi barədə  zəmanət məktubunun gömrük orqanına təqdim  edilməsi (zəmanət öhdəliyi  əlavə 
edilir). 
Təkrar ixrac məqsədi ilə  gətirilməsi bəyan edilmiş mallar onların təcili aparılması mümkün olmayan 
hallarda yalnız gömrük anbarlarında və gömrük anbarı rejiminin tələbləri yerinə yetirilməklə saxlanıla bilər.  
Təkrar ixrac məqsədilə gətirilmiş malların gömrük rəsmiləşdirilməsi zamanı malı gətirən şəxs müvafiq 
gömrük orqanına müraciət etməlidir.  

64 
 
Təkrar ixrac üçün respublikaya gətirilmiş alkohollu içkilər, etil (yeyinti) spirti, tütün məmulatının təkrar 
ixrac rejimində yerləşdirilməsi Dövlət Gömrük Komitəsində qeydə alındıqdan sonra həyata keçirilir.  
Azərbaycan Respublikasının gömrük ərazisinə  təkrar ixrac üçün gətirilmiş malların bu ərazinin 
hüdudlarından kənara aparılması DGK tərəfindən “icazə vərəqəsi” verildikdən sonra rəsmiləşdirilir.  
“İcazə vərəqəsi” almaq üçün Dövlət Gömrük Komitəsinə edilmiş müraciətlə birgə aşağıdakı sənədlər 
təqdim edilməlidir:  
a) təkrar ixrac məqsədilə gətirilmiş malların idxal-yük gömrük bəyannaməsi;  
b) yol-nəqliyyat sənədləri (qaimə);  
c) invoys (malların adı və qiyməti göstərilən siyahı); 
ç) bağlanmış müqavilə;  
d) malın keyfiyyət və mənşə sertifikatları;  
e) malın dəyərinin qabaqcadan ödənilməsi və ya akkreditiv açılması barədə bank sənədi;  
ə) təkrar ixrac məqsədilə  gətirilmiş malı  rəsmiləşdirilmiş gömrük əməkdaşının  şəxsi nömrəli 
möhürü ilə təsdiq olunmuş yazılı rəyi;  
f) malların təkrar ixracına icazə verilməsi üçün lazım olan digər sənədlər.  
Təkrar ixrac üçün edilmiş müraciətə 10 gün müddətində baxılmalıdır. Müsbət cavab verildiyi təqdirdə 
üç nüsxədən ibarət “icazə vərəqəsi” tərtib edilir. Bir nüsxə DGK-də qalır, digər nüsxələr ərizəçiyə qaytarılır. 
İcazənin bir nüsxəsi ərizəçi tərəfindən malların rəsmiləşdirildiyi gömrük orqanına təqdim edilməlidir.  
 
7.4.3. Sərbəst dövriyyə üçün buraxılış 
 
Sərbəst dövriyyə üçün buraxılış rejiminin hüquqi normaları  GM ilə barəbər “Gömrük tarifi haqqında” 
Qaydada da öz əksini tapmışdır. Qeyd etmək lazımdır ki, AR-ın gömrük ərazisində  sərbəst dövriyyə üçün 
buraxılmış xarici mallara da Azərbaycan malları kimi baxılır.  
Sərbəst dövriyyə üçün buraxılış rejimi digər gömrük rejimləri kimi bu rejimdən istifadə edilməsi 
barədə maraqlı  şəxsin qabaqcadan bu barədə  ərizə verməsini nəzərdə tutur. Bu əməliyyat malların 
yerdəyişməsi üçün məqsədin elan edilməsi və  bəyanetmə yolu ilə, gömrük orqanı  tərəfindən gömrük 
rəsmiləşdirilməsinin və sərbəst dövriyyəyə buraxılmasına icazə verilməsi və ya bundan imtina edilməsi ilə 
həyata keçirilir. 
Malların sərbəst dövriyyə üçün buraxılış rejimində gömrük rəsmiləşdirilməsi üçün (kommersiya 
fəaliyyəti üçün nəzərdə tutulmayan mallardan başqa) gömrük yığımı tutulur. Yığımın miqdarı AR-ın 
qanunvericiliyinə uyğun olaraq AR-ın Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə müəyyənləşdirilir. Hal-hazırda AR NK-nın 
12 aprel 2001-ci ildə qəbul edilmiş ”AR-də idxal-ixrac əməliyyatları üzrə gömrük rüsumlarının dərəcələri, 
gömrük rəsmiləşdirilməsinə görə alınan yığımların miqdarı haqqında”  80 saylı qərarı qüvvədədir. Gömrük 
yığımlarının həcmi və onların ödənmə qaydası, ödəniş valyutası, müxtəlif hüquqi əsaslara görə  şəxsin 
kateqoriyasından, rejim altında yerləşdirilən malların təyinatından və digər məqsədlərdən asılı olaraq, müvafiq 
qanunvericilik aktları dəyişdirilə bilər.  
Malların sərbəst dövriyyə üçün burxılış gömrük rejimi altında yerləşdirilməsi  şərtləri bu rejimdə 
malların AR ərazisinə  gətirilməsinin tənzimlənmə vasitələrindən istifadə etmə sisteminin mürəkkəb 
mexanizmini nəzərdə tutur. Bu vasitələrdən istifadə edilməsi nəinki təkcə gömrük qanunvericiliyi normalarına, 
həmçinin qanunvericiliyin digər sahələrinə aid normalara əsaslanır.  
 
7.4.4. Təkrar idxal rejimi 
 
Gömrük Məcəlləsinə görə,  malların təkrar idxalı-ixrac gömrük rejiminə uyğun olaraq ölkənin 
gömrük  ərazisindən aparılmış yerli malları qanunla müəyyən edilmiş müddətdə gömrük rüsumları  və 
vergilər alınmadan, həmçinin bu mallara iqtisadi siyasət tədbirləri tətbiq edilmədən geriyə 
gətirilməsindən ibarət gömrük rejimidir.  
Aşağıdakı mal kateqoriyaları təkrar idxal rejimi ilə rəsmiləşdirilə bilməz:  
- xarici mallar; 
- Azərbaycan Respublikasının gömrük ərazisindən ixrac rejimindən başqa rejimlərin şərtləri ilə 
çıxarılan Azərbaycan malları;  
- ixrac rejimi şərtləri ilə çıxarılmış, lakin geriyə qaytarılması təkrar idxal üçün müəyyən edilmiş 
zaman hüdudları bitdikdən sonra geriyə qaytarılan Azərbaycan malları;  
- Azərbaycan qanunvericiliyi normaları ilə idxalı və ixracı qadağan olunmuş mallar.  
Təkrar idxal rejmində yerləşdirilən mallar həmçinin aşağıdakı tələblərə cavab verməlidir:  
1) bu mallar onların ixrac müddətinə qədər mənşəyinə görə Azərbaycan malları və ya gömrük ərazisində 
bütün gömrük ödənişləri ödəməklə sərbəst dövriyyəyə buraxılmış xarici mallar olmalıdır; 

65 
 
2) çıxarıldığı müddətdən 10 il ərzində Azərbaycan gömrük ərazisinə qaytarılan mallar olmalıdır. Bu 
zaman malların Azərbaycan gömrük ərazisindən çıxarılması gunu gömrük bəyannaməsinin qəbul edildiyi gün 
(bunu müəyyən etmək mümkün olmadıqda gömrük sərhədinin keçildiyi gün) hesab edilir, malların Azərbaycan 
gömrük ərazisinə gətirilməsi günü isə, gömrük orqanı tərəfindən gömrük məqsədləri üçün zəruri olan axırıncı 
sənədin qəbul edildiyi gün hesab edilir; 
3) bu mallar Azərbaycan gömrük ərazisindən aparıldığı anda olan halda olmalıdır, yəni mövcudluq 
vəziyyəti dəyişdirlməməlidir. Təkrar idxal edilən malların vəziyyəti (halı) yalnız təbii aşınma və ya normal 
daşınma şəraitində təbii itkilər hesabına, həmçinin malların qorunub saxlanılması, kiçik təmiri və s. nəticəsində, 
lakin bu zaman həmin malların qiymətinin çıxarılma anına nisbətən artmaması  şərti ilə  dəyişmiş ola bilər. 
İtkinin təbii olması, daşınma  şəraitinə  tələblər qüvvədə olan normativ aktlarla müəyyən edilir, aparılma və 
gətirilmə zamanı malların gömrük dəyərinin müqayisəsi üçün onların ABŞ dolları ilə ifadəsi əsas götürülür. 
Qəza və ya qarşısıalınmaz qüvvənin təsiri nəticəsində zədələnmiş və ya digər xassələri pisləşmiş mallar 
da, təkrar idxal rejimində yerləşdirilə bilər. Amma bu zaman gömrük orqanının vəzifəli şəxsində həqiqiliyi və 
dəqiqliyi  şübhə doğurmayan üsullarla faktı  təsdiq edəcək sənədlərin təqdim edilməsi vacibdir. Eyni üsulla 
əvvəllər ixrac rejimi şərtləri ilə çıxarılmış və təkrar idxal gömrük rejimi altında yerləşdirilən malların eyniliyi və 
onların Azərbaycan malları olduğu müəyyən edilməli, yəni təsdiqlənməlidir.  
Bu şərtlərin təsdiqlənməsinin sübutu maraqlı şəxslər tərəfindən təqdim edilməlidir.  
Təkrar idxal gömrük rejimi altında yerləşdirilən mallar gömrük rəsmiləşdirilməsindən keçməlidir. Bu 
əməliyyatı malın alıcısının və ya onun struktur bölməsinin fəaliyyət zonasında yerləşdiyi gömrük orqanı həyata 
keçirir.  
Rejimin  şərtləri ilə müəyyən edilən qaydada doldurulmuş gömrük-yük bəyannaməsindən başqa 
bəyanetmə zamanı aşağıdakı sənədlər təqdim olunmalıdır:  
- təkrar idxal edilən malların əvvəllər ixrac gömrük rejimi şərtləri ilə çıxarıldığı faktını və gününü təsdiq 
edən gömrük bəyannaməsinin bir nüsxəsi;  
- tələb olunduğu hallarda, əgər təkrar idxal edilən mallara digər dövlət orqanlarının nəzarəti labüddürsə, 
onların icazəsi;  
- gömrük rəsmiləşdirilməsi üçün tələb olunan digər sənədlər.  
Əgər mallar Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənarda yerləşdiyi zaman onların mövcudluq 
halı  dəyişilirsə, deklarant müvafiq sənəd təqdim etməlidir ki, bu da təkrar idxal olunan malların gömrük 
rəsmiləşdirilməsi aparılan gömrük yük bəyannaməsinin ayrılmaz tərkib hissəsi və  əlavəsi olur. Bu sənəddə 
deklarant tərəfindən mallar və onlara aid olan sənədlər haqqında bütün əsas məlumatlar göstərilir, gömrük 
orqanının vəzifəli şəxsi bu malların təkrar idxal gömrük rejimi altında yerləşdirilməsinə icazə verilməsi barədə 
qeydlər edir.  
Malların təkrar idxal gömrük rejimi altında gömrük rəsmiləşdirilməsinə görə ümumi qaydada gömrük 
yığımı tutulur.