Canlı orqanizmlərin orqanları və orqanlar sistemi
2
2
1
20.
Yarpağın hüceyrəvi quruluşu
Bitkini uzun müddət qaranlıqda saxlayanda yarpaqları saralır.
Onu uzun müddət sulamadıqda yarpaqları büzüşür.
Laboratoriya işi. Yarpağın dəricik hüceyrəsinin quruluşu.
Təchizat: yarpağın en kəsiyinin hazır preparatı (və ya tablosu), işıq mik-
roskopu.
İşin gedişi:
1. Yarpağın en kəsiyinin hazır preparatına mikroskopla baxın.
2. Onun müxtəlif cür hüceyrələrdən əmələ gəldiyinə diqqət yetirin.
3. Preparatda dəricik hüceyrələrini taparaq onların forma və quru-
luşuna baxın.
4. Alt dəricikdə yerləşən ağızcıq hüceyrələrini tapın və onun mikros-
kopdan şəklini çəkin.
Nəticəni müzakirə edək:
· Üst və alt dəriciyin arasında yerləşən hüceyrələr qrupu bir-birindən
nə ilə fərqlənir?
· Onların hansılarında xloroplastların miqdarı çoxdur?
· Ağızcıq hüceyrələri digər dəricik hüceyrələrindən nə ilə fərqlənir?
· Yarpaq damarları yarpağın hansı hüceyrələrinin arasında yerləşir?
Cavabları dəftərinizə qeyd edin.
· Bütün bunlar hansı səbəbdən baş verir?
· Yarpağın öz vəzifəsini yerinə yetirməsi üçün o, hansı quruluşa
malik olmalıdır?
Yarpağın daxili quruluşu. Yarpaq xaricdən dəricik adlanan şəf-
faf hüceyrələrlə örtülmüşdür. Üst və alt dəricik arasında yarpaq lə-
ti yerləşir. Üst dəricik hüceyrələrinin altında çoxlu xloroplastlara
malik sütunşəkilli hüceyrələrdən ibarət sütunvari toxuma
yerləşir.
Sütunvari toxuma əsasən fotosintez funksiyasını yerinə yetirdi-
yindən yarpağın günəş işığı düşən hissəsində olur. Ondan altda qey-
ri-düzgün formalı və xloroplastları nisbətən az olan süngərvari to-
xuma yerləşir. Süngərvari toxuma hüceyrələri arasında içərisi
hava ilə dolu hüceyrəarası sahə – boşluqlar olur.
Dəricik hüceyrələrinin bəziləri yaşıl rəngli olub
ağızcıqlar əmələ gətirir.
Quruda yaşayan bitkilərin əksəriyyətində
ağızcıqlar yarpağın alt dəriciyində yerləşir. Viktoriya, suzanbağı bit-
kilərində onlar üst dəricikdə, süsən və kələmdə isə yarpağın hər iki
tərəfində yerləşir.
Ağızcıqlar.
Ağızcıqlar iki qapayıcı hüceyrədən təşkil
olunmuşdur. Onlar açılıb-qapanmaqla qaz və su mübadiləsini (trans-
pirasiyanı) tənzimləyir.
21.
Kökün quruluşu. Kökün növləri və sistemləri
Güclü küləklər ağacları əysə də, onlar, adətən, yıxılmır və sınmır.
1
Laboratoriya işi. Kökün quruluşunun öyrənilməsi.
Təchizat: lupa, skalpel, buğda və ya noxud cücərtisi.
İşin gedişi:
· Buğda və ya noxud cücərtisinin kökünə əvvəl adi gözlə, sonra lupa ilə baxın.
· Kökün ucunda tündrəngli və nisbətən qalınlaşmış hissəyə diqqət yeti-
rin.
· Daha sonra kökün orta hissəsinin zərif tükcüklərə malik olmasına diq-
qət edin.
· Onların hansı quruluşa malik olduğunu müəyyən edin.
· Lupa ilə müşahidə etdiyinizi dəftərinizdə çəkin.
Kök – bitkinin vegetativ orqanla-
rından biridir. Bütün ömrü boyu uzu-
nuna böyüyür. Onun zərif ucunun tor-
paq hissəcikləri tərəfindən zədələn-
mədən qorunması üçün kök üsküyü
ilə örtülmüşdür. Kök üsküyü bir-
birinə sıx yerləşmiş nazikdivarlı tün-
drəngli canlı hüceyrələrdən ibarət-
dir. Kök üsküyü vaxtaşırı torpaq his-
səciklərinə sürtülərək məhv olsa da,
törədici toxuma tərəfindən yenisi
əmələ gəlir.
Kökün zonaları. Bitki kökü müx-
təlif hüceyrələrdən təşkil olunmuş-
dur. Bu səbəbdən onu şərti olaraq zo-
nalara ayırırlar: bölünmə, böyümə, so-
rucu və ötürücü zonalar.
Kök üsküyü irinüvəli və içərisi sitoplazma ilə dolu cavan hücey-
rələrə malik bölünmə zonasını əhatə edir. Burada yerləşən hüceyrə-
lər daim bölünərək sayca artırlar. Əmələ gələn hüceyrələr sonradan
uzununa istiqamətdə böyüyərək böyümə zonasını əmələ gətirirlər.
Bu zona kökün uzununa böyüməsini təmin edir. Böyümə zonasında
tam formalaşmamış ötürücü borular olur.
· Bu, nə üçün belədir?
· Bitkini torpağa bərkidən nədir?
Kökün zonaları
Bölünmə
zonası
Böyümə
zonası
Sorucu
zona
Ötürücü
zona
Kök üsküyü
63
62
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Canlı orqanizmlərin orqanları və orqanlar sistemi
2
2
Yarpaq damarının quruluşu. Bitkinin bütün orqanlarında ötü-
rücü borulara (ələyəbənzər borular və yarpaq borucuqları) malik
yarpaq damarı olur. Ələyəbənzər borularla yarpaqlardan üzvi
maddələr hərəkət edir. Yarpaq borucuqları vasitəsilə yarpaqlara su
və mineral duzlar gətirilir. Yarpaq damarında həmçinin damarlara
möhkəmlik verən mexaniki liflər olur.
N
N e e o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
O
Oy
yr
r e e n
n d
d ii k
k ll e e r
rii n
n iiz
zi
i y
yo
ox
xll a
ay
y n
n
Öyr
Öyr e e ndikl rinizi
ndikl rinizi
edin
edin
e e
t tbiq
t tbiq
e e
Cədvəli dəftərinizə çəkin və tamamlayin:
Yarpağın hissələri
Toxuma növü
Dəricik
Sütunvari və süngərvari toxuma
Borucuqlar və ələyəbənzər borular
Ötürücü topaların lifləri
1. Səhv fikirləri düzgün ifadə edin: a) Dəricik ötürücü toxumaya aiddir;
b) Ağızcıqlar yarpaq lətində yerləşir; c) Yarpaq damarı borucuqlardan
və ələyəbənzər borulardan ibarətdir; ç) Borucuqlarla üzvi maddələr
ötürülür.
Yarpaqlar __,
təşkil
olunmuşdur. Dəricik hüceyrələrinin
bəziləri rəngli olub __ əmələ gətirir.
__, __ və __
Açar sözl e r
Dəricik
Sütunvari və süngərvari toxumalar
Ağızcıq
Mezofil
Alt dəricik
Hava
boşluqları
Sütunvari
toxuma
Süngərvari
toxuma
Qapayıcı
hüceyrələr
Ağızcıq
Üst dəricik
Yarpaq
damarı
Ələyəbənzər
borular
Yarpaq
borucuqları
Mexaniki
liflər
Yarpağın daxili quruluşu
21.
Kökün quruluşu. Kökün növləri və sistemləri
Güclü küləklər ağacları əysə də, onlar, adətən, yıxılmır və sınmır.
1
Laboratoriya işi. Kökün quruluşunun öyrənilməsi.
Təchizat: lupa, skalpel, buğda və ya noxud cücərtisi.
İşin gedişi:
· Buğda və ya noxud cücərtisinin kökünə əvvəl adi gözlə, sonra lupa ilə baxın.
· Kökün ucunda tündrəngli və nisbətən qalınlaşmış hissəyə diqqət yeti-
rin.
· Daha sonra kökün orta hissəsinin zərif tükcüklərə malik olmasına diq-
qət edin.
· Onların hansı quruluşa malik olduğunu müəyyən edin.
· Lupa ilə müşahidə etdiyinizi dəftərinizdə çəkin.
Kök – bitkinin vegetativ orqanla-
rından biridir. Bütün ömrü boyu uzu-
nuna böyüyür. Onun zərif ucunun tor-
paq hissəcikləri tərəfindən zədələn-
mədən qorunması üçün kök üsküyü
ilə örtülmüşdür. Kök üsküyü bir-
birinə sıx yerləşmiş nazikdivarlı tün-
drəngli canlı hüceyrələrdən ibarət-
dir. Kök üsküyü vaxtaşırı torpaq his-
səciklərinə sürtülərək məhv olsa da,
törədici toxuma tərəfindən yenisi
əmələ gəlir.
Kökün zonaları. Bitki kökü müx-
təlif hüceyrələrdən təşkil olunmuş-
dur. Bu səbəbdən onu şərti olaraq zo-
nalara ayırırlar: bölünmə, böyümə, so-
rucu və ötürücü zonalar.
Kök üsküyü irinüvəli və içərisi sitoplazma ilə dolu cavan hücey-
rələrə malik bölünmə zonasını əhatə edir. Burada yerləşən hüceyrə-
lər daim bölünərək sayca artırlar. Əmələ gələn hüceyrələr sonradan
uzununa istiqamətdə böyüyərək böyümə zonasını əmələ gətirirlər.
Bu zona kökün uzununa böyüməsini təmin edir. Böyümə zonasında
tam formalaşmamış ötürücü borular olur.
· Bu, nə üçün belədir?
· Bitkini torpağa bərkidən nədir?
Kökün zonaları
Bölünmə
zonası
Böyümə
zonası
Sorucu
zona
Ötürücü
zona
Kök üsküyü
63
62
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Canlı orqanizmlərin orqanları və orqanlar sistemi
2
2
Yarpaq damarının quruluşu. Bitkinin bütün orqanlarında ötü-
rücü borulara (ələyəbənzər borular və yarpaq borucuqları) malik
yarpaq damarı olur. Ələyəbənzər borularla yarpaqlardan üzvi
maddələr hərəkət edir. Yarpaq borucuqları vasitəsilə yarpaqlara su
və mineral duzlar gətirilir. Yarpaq damarında həmçinin damarlara
möhkəmlik verən mexaniki liflər olur.
N
N e e o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
O
Oy
yr
r e e n
n d
d ii k
k ll e e r
rii n
n iiz
zi
i y
yo
ox
xll a
ay
y n
n
Öyr
Öyr e e ndikl rinizi
ndikl rinizi
edin
edin
e e
t tbiq
t tbiq
e e
Cədvəli dəftərinizə çəkin və tamamlayin:
Yarpağın hissələri
Toxuma növü
Dəricik
Sütunvari və süngərvari toxuma
Borucuqlar və ələyəbənzər borular
Ötürücü topaların lifləri
1. Səhv fikirləri düzgün ifadə edin: a) Dəricik ötürücü toxumaya aiddir;
b) Ağızcıqlar yarpaq lətində yerləşir; c) Yarpaq damarı borucuqlardan
və ələyəbənzər borulardan ibarətdir; ç) Borucuqlarla üzvi maddələr
ötürülür.
Yarpaqlar __,
təşkil
olunmuşdur. Dəricik hüceyrələrinin
bəziləri rəngli olub __ əmələ gətirir.
__, __ və __
Açar sözl e r
Dəricik
Sütunvari və süngərvari toxumalar
Ağızcıq
Mezofil
Alt dəricik
Hava
boşluqları
Sütunvari
toxuma
Süngərvari
toxuma
Qapayıcı
hüceyrələr
Ağızcıq
Üst dəricik
Yarpaq
damarı
Ələyəbənzər
borular
Yarpaq
borucuqları
Mexaniki
liflər
Yarpağın daxili quruluşu
Mövzu ilə bağlı anlayışları və onların şərhini müəyyən edin:
1. Kökün bitkinin həyatında rolu nədən ibarətdir? O, hansı zonalardan
təşkil olunmuşdur?
2. Nə üçün bəzi bitkilərin kökləri arasında bir iri kökə rast gəlinsə də,
digərlərində köklər bir-birindən seçilmir?
3. Şəkillərdəki bitkiləri kök sistemlərinə görə qruplaşdırın. Dəftərinizə
çəkdiyiniz cədvəlin sütunlarını adlandırın.
N
N e e o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
Öyr
Öyr e e ndikl rinizi
ndikl rinizi
edin
edin
e e
t tbiq
t tbiq
e e
O
Oy
yr
r e e n
n d
d ii k
k ll e e r
rii n
n iiz
zi
i y
yo
ox
xll a
ay
y n
n
Bitki köklərinin ucları __ ilə örtülmüşdür. Bitkinin
bütün kökləri onun __ təşkil edir.
Açar sözl e r
Kök üsküyü
Əmici tellər
Kökün növləri
Kök sistemləri
A.
Kök sistemi
B.
sas kök
Ə
C.
Yan köklər
D.
lavə köklər
Ə
Anlayış
Anlayışın şərhi
1. sas və əlavə köklər üzərində inkişaf edən köklər
Ə
2. Toxumun rüşeym kökcüyündən inkişaf edən kök
4. Gövdədən və yarpaqdan çıxan köklər
5. Bitkinin bütün köklərinin cəmi
Yonca
Zəncirotu
Qırtıc
Noxud
Bağayarpağı
Qarğıdalı
65
64
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Canlı orqanizmlərin orqanları və orqanlar sistemi
2
2
Bitkinin adı
?
?
Sorucu zonada ötürücü borular tam for-
malaşmış vəziyyətdə olur. Sorucu zonanın
örtük toxumasının (dəricik) hüceyrələ-
rindən əmici tellər yaranır. Əmici tellər
vasitəsilə bitki torpaqda olan su və suda
həll olmuş mineral duzları udur. Əmici
tellər azömürlüdür. Cəmi 10–20 gün yaşa-
yır, sonra məhv olur.
Əmici tellər məhv olduqdan sonra əvvəl-
ki sorucu zonanın yerində ötürücü zona
əmələ gəlir. Bu zonanın hüceyrələri vasi-
təsilə kökdən yarpağa doğru su və mineral
duzlar, aşağıya doğru isə üzvi maddələr hə-
rəkət edir.
Kökün növləri. Bitkinin toxumunun rü-
Kökün növləri
2
Kök sisteminin öyrənilməsi.
Təchizat: zəncirotu və buğda köklərindən hazırlanmış herbarilər.
İşin gedişi:
· Herbari nümunələrindən istifadə etməklə zəncirotu və buğdanın kök-
lərini nəzərdən keçirin.
· Onlar arasında hansı fərqlərin olduğunu müəyyən edin.
· Onları sxem şəklində dəftərinizə çəkin.
Nəticəni müzakirə edək:
· Zəncirotunun hansı kökü daha aydın seçilir?
· Buğdada bu tipli kökə rast gəlinirmi?
Kök sistemi.
gətirir. İki tip kök sistemi – mil və saçaqlı kök sistemi var. Mil kök
sistemində əsas kök digər köklərdən yaxşı seçilir. Mil kök sistemi –
Bitkinin bütün köklərinin cəmi kök sistemini əmələ
noxud, günəbaxan, quşəppəyi, zəncirotu və di-
gər bitkilər üçün səciyyəvidir.
Saçaqlı kök sistemində əsas kök bəzən tez
quruyur, bəzən isə əlavə və yan köklər arasında
seçilmir. Saçaqlı kök sistemi taxıllarda, bağa-
yarpağında və digər bitkilərdə rast gəlinir.
şeym kökcüyündən inkişaf edən kök – əsas kök adlanır. Köklər həm-
çinin bitkinin yerüstü hissələrindən – gövdə və yarpaqlardan da in-
kişaf edə bilir ki, bunlara əlavə köklər deyilir. Əsas və əlavə köklərin
üzərində inkişaf edən köklər yan köklər hesab olunur.
Əlavə kök
Yan
köklər
Əsas
kök
Saçaqlı kök
sistemi
Mil kök
sistemi
Mövzu ilə bağlı anlayışları və onların şərhini müəyyən edin:
1. Kökün bitkinin həyatında rolu nədən ibarətdir? O, hansı zonalardan
təşkil olunmuşdur?
2. Nə üçün bəzi bitkilərin kökləri arasında bir iri kökə rast gəlinsə də,
digərlərində köklər bir-birindən seçilmir?
3. Şəkillərdəki bitkiləri kök sistemlərinə görə qruplaşdırın. Dəftərinizə
çəkdiyiniz cədvəlin sütunlarını adlandırın.
N
N e e o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
Öyr
Öyr e e ndikl rinizi
ndikl rinizi
edin
edin
e e
t tbiq
t tbiq
e e
O
Oy
yr
r e e n
n d
d ii k
k ll e e r
rii n
n iiz
zi
i y
yo
ox
xll a
ay
y n
n
Bitki köklərinin ucları __ ilə örtülmüşdür. Bitkinin
bütün kökləri onun __ təşkil edir.
Açar sözl e r
Kök üsküyü
Əmici tellər
Kökün növləri
Kök sistemləri
A.
Kök sistemi
B.
sas kök
Ə
C.
Yan köklər
D.
lavə köklər
Ə
Anlayış
Anlayışın şərhi
1. sas və əlavə köklər üzərində inkişaf edən köklər
Ə
2. Toxumun rüşeym kökcüyündən inkişaf edən kök
4. Gövdədən və yarpaqdan çıxan köklər
5. Bitkinin bütün köklərinin cəmi
Yonca
Zəncirotu
Qırtıc
Noxud
Bağayarpağı
Qarğıdalı
65
64
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Canlı orqanizmlərin orqanları və orqanlar sistemi
2
2
Bitkinin adı
?
?
Sorucu zonada ötürücü borular tam for-
malaşmış vəziyyətdə olur. Sorucu zonanın
örtük toxumasının (dəricik) hüceyrələ-
rindən əmici tellər yaranır. Əmici tellər
vasitəsilə bitki torpaqda olan su və suda
həll olmuş mineral duzları udur. Əmici
tellər azömürlüdür. Cəmi 10–20 gün yaşa-
yır, sonra məhv olur.
Əmici tellər məhv olduqdan sonra əvvəl-
ki sorucu zonanın yerində ötürücü zona
əmələ gəlir. Bu zonanın hüceyrələri vasi-
təsilə kökdən yarpağa doğru su və mineral
duzlar, aşağıya doğru isə üzvi maddələr hə-
rəkət edir.
Kökün növləri. Bitkinin toxumunun rü-
Kökün növləri
2
Kök sisteminin öyrənilməsi.
Təchizat: zəncirotu və buğda köklərindən hazırlanmış herbarilər.
İşin gedişi:
· Herbari nümunələrindən istifadə etməklə zəncirotu və buğdanın kök-
lərini nəzərdən keçirin.
· Onlar arasında hansı fərqlərin olduğunu müəyyən edin.
· Onları sxem şəklində dəftərinizə çəkin.
Nəticəni müzakirə edək:
· Zəncirotunun hansı kökü daha aydın seçilir?
· Buğdada bu tipli kökə rast gəlinirmi?
Kök sistemi.
gətirir. İki tip kök sistemi – mil və saçaqlı kök sistemi var. Mil kök
sistemində əsas kök digər köklərdən yaxşı seçilir. Mil kök sistemi –
Bitkinin bütün köklərinin cəmi kök sistemini əmələ
noxud, günəbaxan, quşəppəyi, zəncirotu və di-
gər bitkilər üçün səciyyəvidir.
Saçaqlı kök sistemində əsas kök bəzən tez
quruyur, bəzən isə əlavə və yan köklər arasında
seçilmir. Saçaqlı kök sistemi taxıllarda, bağa-
yarpağında və digər bitkilərdə rast gəlinir.
şeym kökcüyündən inkişaf edən kök – əsas kök adlanır. Köklər həm-
çinin bitkinin yerüstü hissələrindən – gövdə və yarpaqlardan da in-
kişaf edə bilir ki, bunlara əlavə köklər deyilir. Əsas və əlavə köklərin
üzərində inkişaf edən köklər yan köklər hesab olunur.
Əlavə kök
Yan
köklər
Əsas
kök
Saçaqlı kök
sistemi
Mil kök
sistemi
Kartofun
gövdə
yumrusu
2
· Soğanı uzununa iki yerə bölərək təpə və yan tumurcuqlarına diqqət
edin. Soğan kəsiyinin şəklini dəftərinizdə çəkin. Mətnlə tanış olduq-
dan sonra hissələrini qeyd edin.
Soğanaq. Baş soğanın yeraltı qısa gövdəsi dibcik (3) adlanır.
Dibciyin üzərində yarpağın şəkildəyişməsi olan ətli pulcuqlar (2)
vardır. Bu pulcuqlarda su və suda həll olan şəkər, həmçinin digər
maddələr ehtiyat halında saxlanılır. Yarpağın şəkildəyişməsi
67
66
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Canlı orqanizmlərin orqanları və orqanlar sistemi
2
2
də yumrularına kartof və topinamburda (yerarmudu) rast gəli-
nir.
4
3
5
2
1
6
6
Soğanaq
Şəklini dəyişmiş gövdələr
Yerkökü
Çuğundur
Kök yumruları
Meyvəköklər
Georgin
Şəklini dəyişmiş köklər
olan quru pulcuqlar (1) soğanağı xaric dən örtərək onu ətraf
mühitin əlverişsiz təsirlərindən qoruyur. Dibcikdən əlavə kök-
lər (4) çıxır. Dibciyin üzərində təpə (5), ətli pulcuqların qoltu-
ğunda isə qoltuq tumurcuqları (6) olur. Soğanaqlı bitkilərə
soğan, sarımsaq, dağ laləsi, nərgiz, hiasint və qazsoğanı kimi
çoxillik bitkilər aiddir.
Köklərin şəkildəyişmələri. Bitkilərin kökləri də ehtiyat qida
maddəsi toplayaraq şəkildəyişmələr əmələ gətirə bilir. Belə kök-
lər tez böyüyərək iriləşir və qeyri-adi xarici görkəm alır. Əgər eh-
22.
Bitki
şəkildəyişmələri
orqanlarının yeraltı
Deyilənə görə, kartof bitkisini İngiltərəyə 1586-cı ildə məşhur ad-
miral Frensis Dreyk gətirmiş və onu öz bağında əkməyi bağbanı-
na tapşırmışdı.
Bitki böyüyəndən sonra bağban onun yaşıl meyvələrini dadıb acı
olduğunu bildirir. Admiral bağbana bitkini kökündən çıxarıb at-
mağı tapşırır. Kolu çıxarmağa çalışan bağban torpağın altında
kartof yumrularını aşkar edir. Onları bişirərək dadına baxır.
Onun qiymətli bitki olduğunu başa düşür. Sonradan kartof çox
mühüm qida bitkisi kimi geniş yayıldı.
1
· Torpaqdan çıxarılan çayırın yeraltı hissəsi – kökümsovunu əvvəl göz-
lə, sonra lupa ilə nəzərdən keçirin.
· Onun yeraltı hissəsinin kökə oxşadığına diqqət yetirin. Bu hissə kök-
dən nə ilə fərqlənir?
· Çayırın yeraltı hissəsinin – kökümsovunun üzərində olan buğumlara
və tumurcuqlara, həmçinin pulcuqşəkilli yarpaqcıqlara diqqət yeti-
rin.
Nəticəni müzakirə edək:
· Nə üçün kökümsov kökə oxşasa da, onu kök adlandırmırlar?
Zoğun şəkildəyişmələri. Bəzən yeraltı zoğların ehtiyat topla-
ması nəticəsində onun şəkildəyişmələri yaranır. Şəklini dəyiş-
miş belə zoğlara kökümsov, gövdə yumruları və soğanaqları aid
etmək olar.
Kökümsov. Yerüstü zoğlarda olduğu kimi, üzərində təpə və
yan tumurcuqları, həmçinin şəklini dəyişmiş pulcuğabənzər yar-
paqcıqlar olur. İnkişaf zamanı bitkilər burada toplanan ehtiyat
qida maddələrindən istifadə edir.
Kökümsov gövdələrə inciçiçəyi, çayır, ayrıqotu, dəvədabanı
və gicitkəndə rast gəlmək olur.
Gövdə yumruları. Yeraltı zoğların uc hissəsinin genişlənmə-
sindən əmələ gəlir. Burada ehtiyat halında nişasta toplanır. Göv-
Müəyyən bitkilərin yeraltı və yerüstü orqanları bəzən mühit şə-
raitinin təsirindən müxtəlif dəyişikliklərə məruz qalır.
· Torpaqda olan hissələri yeyilən daha hansı bitkiləri tanıyırsınız?
Kartofun
gövdə
yumrusu
2
· Soğanı uzununa iki yerə bölərək təpə və yan tumurcuqlarına diqqət
edin. Soğan kəsiyinin şəklini dəftərinizdə çəkin. Mətnlə tanış olduq-
dan sonra hissələrini qeyd edin.
Soğanaq. Baş soğanın yeraltı qısa gövdəsi dibcik (3) adlanır.
Dibciyin üzərində yarpağın şəkildəyişməsi olan ətli pulcuqlar (2)
vardır. Bu pulcuqlarda su və suda həll olan şəkər, həmçinin digər
maddələr ehtiyat halında saxlanılır. Yarpağın şəkildəyişməsi
67
66
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Dostları ilə paylaş: |