Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil

---

 

1 

Z.M. Əzizova 

R.Q. Cəfərova 

Ş.N. İsmayılov 

 

 

 

   

 

 

«Loqopediyanın nəzəri əsasları  

haqqında ümumi məlumat» 

DƏRS VƏSAİTİ 

 

 

 

                             Azərbaycan Respublikası Təhsil     

                      Nazirliyi  Elmi - Metodik  Şurasının    

                      «Pedaqogika və psixologiya» bölmə-  

                      sinin 19 dekabr 2008-ci il tarixli qərarı    

               ilə təsdiq edilmişdir(Protokol № 15) 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Mingəçevir – 2008 

---

 

2 

 

 

 

 

 

 

 

Müəlliflər : p.e.n.,dos. Əzizova Zenfira Mirsəfər qızı 

                           b.m. Cəfərova Raya Qəşəm qızı 

                     b.m. İsmayılov Şahismayıl Namaz oğlu 

 

 

Rəyçilər : f.e.n.,dos. Manafov Namaz Rizvan oğlu 

                 f.e.n.,dos. Namazova Flora Kamran qızı  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                   

---

 

3 

 

MÜNDƏRİCAT 

 

     

Ön söz 

Loqopediya haqqında ümumi məlumat  

Nitq aparatının anatomik-fizioloji quruluĢu  

Nitq qüsurlarının təsnifatı  

UĢaqlarda nitq qüsurlarının tibbi cəhətdən öyrənilməsi 

Afaziya  

Alaliya 

Dislaliya 

Rinolaliya 

Dizartriya  

Bradilaliya  

Taxilaliya  

Kəkələmə, onun təsnifatı, müayinəsi 

EĢitmə qüsurlu uĢaqlarda nitq qüsurları  

Oxu və yazı qüsurlarının aĢkar edilməsi metodları 

Ġbtidai sinif Ģagirdlərində oxu və yazı qüsurlarının 

korreksiyasının əsas istiqamətləri  

Xüsusi hazırlıq siniflərinin təĢkili prinsipləri  

Qüsurlu uĢaqların sinfə alınması 

Hamı ilə birlikdə: Tematik təlimat  

Sosial və emosional inkiĢafın sadələĢdirilməsi 

Dilin inkiĢafı üçün Ģəraitin yaradılması  

 

---

 

4 

ÖN SÖZ 

 

Son dövrlərdə ictimaiyyəti anormal uĢaqlar və onların korreksiya, 

reablitasiya  və  sosial  adaptasiya  problemləri  çox  narahat  edir  və  bir 

problem  olaraq  aktuallığını  heç  də  itirmir,  əksinə  özünün  həllini 

gözləyir,  daha  çox  bu  məsələyə  diqqət  tələb  edir.  Xəstə  uĢaqlarla 

ünsiyyət  yaratma,  ünsiyyətə  girmə  çətinliyinin  aradan  qaldırılması 

iĢində  nitqi  qüsurlu  uĢaqların  korreksiyası  defektologiyanın  tədqiqat 

obyektində prioritet sahədir.  

Nitqi qüsurlu uĢaqların dərs prosesi normal siniflərdə olduğundan 

kəskin  Ģəkildə  fərqlənir.  Anadangəlmə  və  yaxud  sonradan  qazanılmıĢ 

müxtəlif  qüsurluq  dərəcəsi  olan  xəstə  uĢaqların  xarakterində, 

psixikasında  və  dərketmə  qabiliyyətində  kəskin  fərqlər  mövcuddur. 

Adətən  onlar  həyatından  küskün  əhval-ruhiyyədə  olub  tez-tez 

bədbinliyə qapılır, çox tərs, inadkar və ərköyün olurlar.  

Nitqi qüsurlu uĢaqların birinci sinfə qəbulu zamanı bu və ya digər 

qüsurluq  dərəcəsini  müəyyən  etmək  üçün  onlar  mütləq  ciddi 

müayinədən keçməlidir. Bu, gələcəkdə xəstədə olan mövcud qüsuru tez 

və effektli Ģəkildə aradan qaldırmağa imkan verir.  

Loqopediya  nitq inkiĢafı  qüsurları  haqqında pedaqoji  elm  olaraq, 

nitq  qüsurlarının  aradan  qaldırılması  və  qarĢısını  almaq  üçün  xüsusi 

təlim-tərbiyə sistemi olaraq qalır.  

Dərs  vəsaiti  məktəbəqədər  və  məktəbyaĢlı,  yeniyetmə  uĢaqlarda 

olan  nitq  qüsurlarının  növləri,  zəif  eĢitmə  ilə  əlaqədar  olan  qüsurlar, 

onların  patalogiyası,  fizioloji  və  psixoloji  araĢdırılması,  təhlili,  bu 

xəstəliklərin  yaranma  səbəbləri,  öyrənilməsi,  müayinəsi,  korreksiya  iĢi 

əhatə olunmuĢdur.  

Hər  bir  nitq  qüsurunun  təsnifatı  ilə  yanaĢı,  onun  yaranması 

mərhələləri,  formaları,  səciyyəvi  xüsusiyyətləri,  nitqin  ümumi  geriliyi, 

artikulyasiya  aparatının  müayinəsi,  korreksiya  iĢi,  psixoloji-pedaqoji 

təsir,  ailədə  uĢağın  nitqinin  inkiĢafı  üzrə  aparılan  iĢ  təhlil  edilməsi 

əsasında öyrənilməsi nəzərdə tutulur.  

Nitq  qüsurlarının  araĢdırılması,  onların  qruplara  ayrılması, 

səslərin  tələffüzündə  təhrif  edilməsi,  fonetik,  fonematik  çətinliklər, 

akustik-artikulyasiya  tərəfinin  pozulması,  nitq  geriliyi  və  onun 

fəaliyyətinin  fizioloji  cəhətdən  Ģərtlənməsi,  psixoloji  və  fizioloji 

proseslərdəki  anomaliyalar,  sinir  sistemindəki  pozğunluqlar,  onların 

qavrama,  dil,  hafizə  və  psixi  hallara  təsiri,  dilin  analiz  və  sintezinin 

---

 

5 

pozulması  və  digər  məsələlərin  dərs  vəsaitində  öyrənilməsi  nəzərdə 

tutulmuĢdur.  

Dərs vəsaitində həmçinin qüsurlu uĢaqların sinfə alınması, sosial-

emosional  Ģəraitin  yaradılması,  dilin  inkiĢafı  üçün  Ģəraitin  yaradılması, 

tələb olunan yardımın verilməsi məsələləri də açıqlanır.  

Dərs  vəsaitində  əhatə  olunan  mövzular  pedaqoji  fakültənin 

məktəbəqədər  təhsilin  pedaqogikası  və  metodikası  və  ibtidai  təhsilin 

pedaqogika və metodikası ixtisasları üçün nəzərdə tutulub.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

6