Çağdaş Azərbaycan nəsri
Yüklə 5,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
olur...Bununla yanaşı yer tutub əyləşənlərin də, gəlməkdə olanları n da qorxduqları hiss edilir, qabaq sı ralarda yer tutmuş dostlar üşüy ü rlər elə bil, əllərini əllərinə s ü rt ü r, ayaqları nı n birini qoyub birini g ö t
- r ü rlər, ona g ö rə də aşağı lardan s ü rt ü lmə, eşələnmə səsi eşidilir, narahatçı lı ğı gizlətmək m ü mk
n deyil, k ü nc-bucaqlar dolub qaynamaqdadı ... Bura Azərbayzan D ö vlət Univerisitetinin az qala unudulmuş sinif otaqları ndan biridi, tələyə düşmək üşün yerdi, bəlkə də. Bu haqda bir-iki g ü n sonra
fikirləşəcəm. İ ndisə, “alman milləti həm də xalqdı ...” c ü mləsini deyib susmuşam. Qoy gəlsinlər, əsas rus sektornun azərbaycan dilini bilən tələbələridi, istə- yirəm daha ç ox onlar eşitsinlər. -Ehtiyatlı ol, - dedi, dostum, bir-iki g ü n qabaq,- onnarı n ç oxu dəniz qı rağı na işləyir... Hə, bu fikir yadı mnan çı xmı r, ağlabatandı ...erməni, rus ola, sənin ziyanı na işləməyə. Nə isə, işləsin, hər şeyi, - tutulmağacan, ö lməyəcən hətta, - g ö z ü m ü n altı na almı şam... Narahatlı q ayağı mı yerdən ü zsə də qorxunu ç ox
dərinliyinəcən anlamı ram. G ö z gəzdirirəm, rus sektorunun uşaqları qabaq sı ralardadı , hazı rca oturublar, yəni, elə bil əllərində daş tutublar, indicə atacaqlar... ö z ü m ö z ü mə g ö z qoyuram... www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Bir dəstə qı z gəzməyə çı xmı ş kimi naz-qəmzə i ç ində gəldilər, bir andaca auditoriyanı n işı ğı artdı elə bil, he ç kəsə guya məhəl qoymadan, əslində bir baxmaqla hər şeyi sonunacan g ö rən rus sektorunun qı zları gəlməkləriylə otağı n mənzərəsini dəyişdirdilər. Bir-birindən se ç ilmir, azərbaycanlı , erməni, rus, yəhudi bir-birinə qarı şı b, daha doğrusu millətlər qarı şı b bir-birinə... Min illərdi, sağdan qarı şı r, soldan qarı şı r, qatı b ç alxayı rlar. D ü zd ü , bu c ü r ç alxanmanı n sonda yağı yağ olmalı dı , ayranı ayran. Biz, azərbaycanlı lar, daha ç ox ayranlı q oluruq, ona g ö rə ki, ö z yağı mı zı i ç dən-i
ç dən
ö z ü m ü z yeyirik, indi boynumuza alaq ki, biz nehrədən ayran kimi çı xı rı q, yağ kimi yox... Belə deyim, millətlərin bir- birindən se ç ilməməsi sosializm reallı ğı sayı lsa da ekaloji fəlakətdi, b ü t ü n hallarda... Xallı qı z da rus sektorunun qı zları arası ndaydı . Sa ç ları ağlı -qaralı olduğuna g ö rə belə
deyirik... Alnı nda bir dəstə ağ t ü k ü var, onsuz da ağ- appaq olan yaraşı qlı ü z ü nə işı q salı r elə bil. Ç ox vaxt
onları n diliiylə desək “patok” halı nda, yəni, birləşib dərs ke
ç irik, ayda bir neçə kərə rus dilində m ü
Balacahunlunun yanı nda məni m ü dafiə eləyib, rus sektorunun uşaqları da ona qoşulub. O g ü n bizim ö z
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
qı zları mı z nə qədər əl ç aldı lar...Dərs qurtarandan sonra da başladı lar sataşmağa. “Torbada pişik varmı ş, ay sevənlər, siz bunun se ç diyi qı za baxı n”. Məndən daha ç ox Xallı qı za eşitdirirlər. Amma kim nə deyir, desin Xallı qı zı oğrun- oğrun izləmək mənə ləzzət eləyir. Mən indi i ç i Xallı qı z qarı şı q tələbələrə baxa- baxa bir neçə g ü n əvvəli xatı rlayı ram; tənəff ü sd ü , dayanı b Xallı gilin sinif otaqları na baxı ram, Xallı qapı dan çı xan kimi məni g ö r ü r:
-Gəl bura!- Əllərini də rəqs edəcəkmiş kimi qabağa uzadı b. Bu c ü r
ağı rmağı na pərt olsam da yaxı nlaşdı m, yanı nda da biri var, bayaq dediyim kimi bilmək olmaz rusdu, azərbaycanlı dı , yəhudidi. -Müəllimsən?- dedim, ç atan kimi. Xallı bunu g ö zləmədiyindən duruxdu: -Yox, nədi ki? -He
ç nə, müəllim kimi ç ağı rı rsan adamı , məni bir də elə ç ağı rma,- dedim.-Gəlməyə bilərəm. -Sən müəllimsən ki? Yersiz hikkəm doğrudan da yersiz oldu, başı mı qaldı rı b peşmançı lı ğı mı bildirə-bildirə g ü l ü msədim:
-Eşidirəm, buyurun!-dedim. O da g
ü l ü msədi, g ö zlərini ü z ü mdən çəkmir, b ü t ü n hərəkətlərindən sual yağı r: www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
-Erməni millətinnən də yazmı san? -Yox,-dedim, -nədi, sən ermənisən? -Hə,- dedi, - xahiş eləyirəm, ermənilərdən də yaz! Ermənilərdən də yox, erməni millətinnən. Doğrudan da, onun erməni olmağı ağlı ma gəlməzdi he ç ... Amma o g ü ndən sonra milli anlayı şı na g ö rə ona daha ç ox h
ö rmət eləməyə başladı m. Fak ü ltəmizin qı zları yla davam elə bunun ü st ü ndədi. -Biz ərə getmək istəyirik, bizim inqilabı mı z ərə getməkdi, bizə ərdən başqa he ç nə lazı m deyil... - Uğunub gedirlər, hərəsi birimizin qoluna girib müəllim masası na tərəf gətirir. -Alı n bizi, sonra nə desəniz biz hazı r, lap bir yerdə inqilab eləyərik. Məni aralı ğa aldı lar: -Nə düşm ü sən bəs, Xallı nı n dalı nca, o erməni qı zı nı n, zəng vurulan kimi qapı sı nı n ağzı nı kəsdirirsən, utanmaz. Get, inqilabı nı onunla elə! Beləsiz bax, hamı nı z... İ ndi auditoryaya g ö z gəzdirirəm, “əvvəl ər, sonra inqilab...” deyən bizim fak ü ltənin qı zları da burdadı , inanmazdı m ki, gələlər. Hamı sı ordan bura əl eləyirlər, salamlayı rlar məni. Mən Xallı dan başqa he ç
ö rm ü rəm, açı ğı budu, fikrimdən çı xmı r, hara baxsam da onu g ö r
rəm. Qı zları mı z bunu hiss www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
eləyiblər artı q. İ ndi də ona baxdı ğı mı g ö r ü b barmaq silkələyirlər... -Alman milləti həm də xalqdı , - çı xı şı ma yenə belə başladı m. - Bunu belə də demək olar, alman xalqı həm də millətdi. Yəni, alman xalqı alman millətini doğdu, ana uşağa qalan kimi alman xalqı alman millətinə boylu oldu, Avropada y ü z illik, ikiy ü z illik millətə hamiləlik d ö vr ü yaşandı , qı sı r qalan, doğmayan xalqlar olsa da mən bu d ö vr
, həm də xalqı n təlim, tərbiyə d ö vr
adlandı rı ram...Vaxt gəlir, vədə tamam olur, xalq ö z millətini, yəni, ö z ü n ü
d ü nyaya gətirir...İ stədi istəmədi, xalq bic də doğur...” Auditoriyanı aşağı lardan eşidilən qəribə uğultu dolaşdı , niyəsə hamı qapı ya baxdı , təzədən sakitlik çö kd
. Mən bir anlı ğa əmimin s ö zlərini xatı rladı m. “Sənin hələ burnun əzilməyib, hələ Sovet h ö k ü mətinin
yumruğunu yeməmisən. Sən hələ KQB-nin nə demək olduğunu bilmirsən, nə qədər ki, başı na oyun açı lmayı b yı ğı şdı r, bu xatalı fikirləri...” Qapı hələ də açı qdı , tanı madı ğı m adamlar doluşur içəri. Mən mat-məətəl qalmı şam ki, Balacahunlu nə əcəb g ö r
nm ü r... -Sən mənim yanı mda belə şeyləri deyirsən, bədbəxt oğlu, başqa yerdə demə. - Balacahunlu bunu www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
d
nən dedi, mənə. Bu g ü nə belə hazı rlaşdı ğı mı hardan bilib g ö rəsən? Rus sektorunun azərbaycanca bilən tələbələri mənim çı xı şı mdan qeydlər eləyirlər... “Azərbaycanca bilən tələbələr” 1960-cı illər üçü
n nə deməkdi? Ö z ü də
rus b ö lməsində. İ nqilaba bərabər bir şeydi. Xalq bic də doğa bilər...Bu fikrə bir də qayı tdı m, daha
ç ox rus sektorunun azərbaycanca bilən tələbələrinə eşitdirmək istəyirəm...Elə sakitlik çö k ü b ki, bayaqdan yaddan-yaddaşdan şı xmı ş şəhər küçələrinin səsi zəng səsi kimi dolur içəri. ...Xalq bic də doğa bilər...Yəni, xalq y ü z-y
ü z illər
boyu ke ç diyi inkişaf yolunu ö z k
ö k ü ü st ü ndə apara bilmir, get-gedə ö z yolunu itirir, ya da ö zgə xalqı n obrazı nı geyinir, başqa xalqa səmt yolu se ç ir, ona g ö rə də ö z ü n ü n doğduğu, bətnindən çı xartdı ğı millət ö z ü nə oxşamı r. Buna da deyilir, “xalq bic doğdu”. Hər halda xalq obrazı deyilən anlayı ş m ö vcuddu,
yaxşı mənada da, pis mənada da. Rus xalq obrazı dedikdə təsəvv ü r
m ü zdə sadə, təv ö z ö kar, dinc, eyni zamanda s ö z
ndən d ö nməyən, sağlam, ç alı şqan bir xalq canlanı r. Amma bununla belə mənə elə gəlir ki, rus milləti rus xalqı na oxşamadı ... bir s ö zlə rus xalqı ilə rus milləti ayrı -ayrı obrazlar halı nı aldı . Yəni, rus xalqı bic doğdu... T ü rk-tatar xalqı ndan mayalandı , www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
bir az alman millətindən, bir az ingilis milliyəsindən, xeyli dərəcədə yəhudilərdən g ö t ü rd ü , dikəldi. Bu səbəbdən də bir ç ox tarixi məqamlarda he ç
ö z ü n ü də
tanı madı , iri, nəhəng milli addı mlarla ö z ü
ö z ü st ü n- dən, yəni xalqı n ü st ü ndən keçı b gələcəyə yol aldı , bir neçə y
ü zilliklər ərzində b ü t
n əzəmətiylə boyunu g ö stərə bildi, d ü nyanı n hər yerindən onu g ö rd ü lər. Amma b
ü t ü n bunlarla yanaşı ö z xalqı na oxşamayan rus milləti xalqı nı ardı nca apara bildi...Rus xalqı iki əsrdən
ç ox
ö z ü nə oxşamayan rus millətinin ardı nca gedə-gedə “ ö z doğduğuna, ö z ü ndən çı xana” - rus millətinə bənzəmək d ö vr
n ü yaşadı ... Mənim fikrimcə rus xalq olaraq da g ü cl ü yd ü , 1941- 45-ci illərdə başı nı n ü stə dayanmı ş rəhbərləri m ü xtəlif millətlərin n ü mayəndələri olsa da d ö yüşlərdə qələbə ç aldı . Bu, təntənəli qələbə rus xalqı nı n qələbəsiydi...rus millətinin yox. Əfqanı stan m ü harı bəsində isə artı q rus xalqı yox idi, birləşmiş Sovetlər İ ttifaqı nı n birləşmiş milliyəsi- milləti, daha doğrusu, sovet vətəndaşı vardı , m ü
xalq dayanmı şdı , Əfqan xalqı . Bu m ü haribədə də xalq qələbə caldı ...Əfqan xalqı ...Millətlərin m ü haribəsinə mən devlərin d ö yüşü deyərdim, canı www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
şüşədə olan devlərin m ü haribəsi... Xalqsa daha ç ox
təbiyət hadisəsidi... İ nsan yuvası ndan çı xarkən addı mı nı bir daha qayı tmamaq qorxusuyla atı r. Düşünməyi bacaranlar bir addı m qabağı g ö rənlərdi. Düşünmək əziyyətdi deyə düşünməyənlər
oxdu; bu da bir c ü r k
ö ləlikdi, yəni əgər
z
nşün də olsa düşünmək istəmirsənsə hara dartı rlar ora getməlisən. Hara dartı rlar ora gedirsənsə bu g
clə getmək deməkdi. G ü clə getməksə y
yənin kimlərinsə əlində olmağı dı . Bu neçə y ü z illərdə bizim y ü yənimiz s ö z
n əsl mənası nda yad
llərdə oldu...Atı n əhilləşməsi,- yəni ö yrədilməsi onun tutulması ndan başlayı r. Tutdun, başı na noxta saldı n, qorxuda bildinsə sənindi...Xalqlar da belədi. K
ləliyin əvvəli zəbt olunmaqdan başlayı r; xalq zəbt olunur, cəmiyyət qorxaqları yla i
inə yı ğı lı r, qorxmazları se
ilir,
ü zə çı xı r, baş qaldı rı r və qı rı lı rlar, amma bu
l
b qurtarmaq deyil, əksinə yenidən dikəlməkdi, xalq ö z i
ç iylə yol gedib yenidən dikəlirsə artı q xalq kimi yox, millət olaraq g
r
n
r.
Fikir verin, bəlkə də y ü z-y ü z illərdi yəhudi xalqı yoxdu, yerində millət var...Dediyimiz kimi ö z i ç iylə yol getməyi bacaran xalq bu şəkildə millətə ç evrilir...” Qapı nı n ağzı nda qaraltı lar qaynaşdı , ke ç ib yuxarı başacan gəldilər, boş yerlər olsa da aralı q www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
boyu sı rayla dayandı lar. Mən susub qapı ya baxdı m, dekan da elə bu vaxt g ö r ü nd ü , qapı dan içəri yad kimi girdi, yanı nda da bir-iki adam, elə bil ö ld
rməyə aparı rdı ar...Əsəbi, titrək addı mlarla d ü z
st ü mə gəldi: -Nədi bu? Nə hoqqadı çı xardı rsan? Yaramazı n biri, yaramaz! -Yazdı qları mı dartı b stolun ü st ü ndən
g ö t ü rd ü . -Yı ğı şdı r bu zir-zibili! - Ü z ü n ü auditoriyaya tutub tamam başqa səslə əlavə elədi. - Nədi, mitinqə yı ğı şmı sı z? Dağı lı şı n siniflərinizə! Uşaqlar sağdan-soldan səs-səsə verdilər. Məni elə bu səs-k ü y ü n i
ç iylə apardı lar. Xallı qı zı n səsini eşitdim, daha doğrusu, səsini y ü z c ü r səsin i ç indən
tanı dı m. -Biz
ö z ü m ü z onun kurs işini dinləmək istədik, onu biz məcbur elədik... D ö n ü b baxdı m, g ö zləri iri-iri açı lmı şdı , ardı mca kədər, nəm qarı şı q işartı lar saçı rdı . G ü l ü msəyib əlimi qaldı rdı m, bizim qı zlar ü st ü mə axı şdı lar, amma mən k ö nl
m ü n dərinliyində Xallı yla vidalaşı rdı m. Elə ordan bir neçə dostumla bizi KQB-yə apardı lar, amma tez də buraxdı lar. Mən ç ox sonralar biləcəm ki, bizi akademik Balacahunlu buraxdı rı b... www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Bir m
ü ddət dərs danı şmadı m, Balacahunlu he ç
ö vhəyə də ç ağı rmadı . Ancaq bir neçə aydan sonra Balacahunlunun “Xaqlar dostluğu və cəmiyyət” m ö vzusunda m ü hazirəsi zamanı əlimi qaldı rdı m, bir neçə c ü mlə demişdim ki, s ü z ü m ü kəsdi: -Sənə dərs olmayı b, həə, yenə dərsi yox, ağzı na gələni danı şı rsan, niyə əl çəkmirsən cəmiyyətin canı ndan, erməni elədi, g ü rc ü belədi, nəyinə lazı mdı sənin, bunun he ç bizim dərsimizə dəxli var? - Əllərini ç iynimə qoymuşdu, k ö ynəyimdən yapı şı b y ü ng ü lcə silkələdi, barmaqları nı n giziltisini canı mda hiss etdim, d ö n ü b yerinə tərəf getdi. – Bu g ü nki
dərsimizdən iki alı rsan! Demək istəyirdim ki, nəinki bu g ü nk
dərsimizə, gələcək dərslərimizə də dəxli var...İ mkan vermədi, arı q,uzun barmaqları nı qapı ya sarı tuşladı , yəni, qovaram dərsdən.
Badam ağacı nı n k ö lgəsindəki akademik...
Ermənistanı n bu ucqar dağ rayonunda akademik Balacahunlunu yenidən xatı rladı ğı ma g ö rə yoruldum elə bil, yaddaşı mda, düşüncəmdə hər şey bir-birinə qarı şdı ... Onun kası bçı lı q yağan sirli g ö rkəmini
düşüncəmdən çı xara bilmədim... |