Bir Ekonomik Tetikçinin İtirafları
Yüklə 1,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Record
America/Sunday Advertiser gazetelerinde, Sunday Advertiser’ in baş editörünün asistanı olarak bir iş buldum. 1965 yılının
ilerleyen aylarında, ordu gazetedeki birçok arkadaşımı teker teker askere çağırmaya başladı. Benzer bir durumun benim de başıma gelebileceğini öngörüp, Boston Üniversitesi’nin İş İdaresi Bölümü’ne yazıldım. O arada Ann da erkek arkadaşından ayrılmıştı ve sık sık Middlebury’den ziyaretime geliyordu. Benimle ilgilenmesi hoşuma gidiyordu. Ann 1967’de mezun oldu, benimse daha bir yılım vardı. Evlenmeden önce birlikte oturmamıza kesinlikle karşı çıkıyordu. Şakayla karışık bir tavırla şantajla karşı karşıya olup olmadığımı sorarken, bir yandan da o katı ve demode ahlaki tutumun ebeveynleriminkinden farklı olmadığını düşünmüyor değildim. Yine de onunla birlikte olmaktan çok zevk alıyor ve daha fazlasını [18] istiyordum. Evlendik. Ann’ın çok yetenekli bir mühendis olan babası,
önemli bir
füze sınıfının seyir sistemlerini geliştirmekteki üstün başarısından dolayı Deniz Kuvvetleri’nde yüksek bir mevkie getirilmişti. Onun en yakın arkadaşı ve Ann’ın Frank amca dediği (gerçek ismi bu değil) kişiyse, kamuoyunda çok az bilinmesine rağmen birçok yönden en geniş casus ağı olan Ulusal Güvenlik Ajansı’nın (NSA)
en üst
kademelerinde görevli bir yöneticiydi. Düğünümüzden kısa süre sonra fiziksel muayene için askerlik şubesine çağrıldım. Testleri geçtim ve dolayısıyla okul bitince Vietnam’a gönderilmeye aday oldum. Savaşa her zaman bir nevi hayranlık duymama rağmen, Güneydoğu Asya’da bizzat savaşıyor olmak fikri beni perişan ediyordu. Aralarında Thomas
Paine ve Ethan Allen’in de bulunduğu sömürgeci atalarımın öykülerini dinleyerek büyümüş, New England
ve New York eyaletinin yukarı bölgelerindeki Fransız ve Kızılderili savaşlarının, devrim savaşlarının bütün
çarpışma alanlarını gezmiştim. Bulabildiğim tüm tarih kitaplarını okumuştum. Aslında Ordu Özel Birlikleri ilk kez Güneydoğu Asya’ya girdiğinde askere yazılmak için müthiş bir istek duymuştum. Ne var ki, canavarca davranışlar ve ABD politikasındaki tutarsızlık, medya aracılığıyla ortaya döküldükçe fikrim değişti. Benim yerimde Paine olsa hangi tarafı tutacağını düşündüğümü hatırlıyorum. Düşmanımız Vietkong’un yanında yer
alacağından emindim. Tam o sırada Frank amca imdadıma yetişti. NSA’da görevli olmanın tecil sağlayacağını söyleyerek, bana bir tam gün yalan makinesine bağlı olarak yapılan aşırı yorucu mülakatın da dahil olduğu bir dizi görüşme ayarladı. Bana söylendiğine göre, yapılacak testler NSA’da görev almaya ve eğitilmeye uygun olup olmadığımı belirleyecek, uygunsam kariyer planımın yapılmasını sağlamak üzere kuvvetli ve zayıf yönlerimin neler olduğunu belirten
karakter profilimi ortaya çıkaracaktı. Vietnam Savaşı
hakkındaki tutumumu düşününce, testlerden geçemeyeceğimden emindim. Sorgu sırasında sadık bir Amerikalı olmama rağmen savaşa karşı olduğumu itiraf ettiysem de, o konu üzerinde hiç durulmadı. Bunun yerine, yetiştiriliş tarzım, ailemle ilişkilerim, yoksul ve kuralcı bir ortamdan zengin ve keyif düşkünü züppe öğrencilerin arasına gelmiş olmanın bende yarattığı duygular üzerinde duruldu. Ayrıca kadın, seks ve para yoksunluğunun bende yarattığı düş kırıklığı ve bunun yol açtığı fantezi
dünyam araştırıldı. Ferhat ile
arkadaşlığıma, onu korumak için kampus polisine yalan söylemekte sakınca görmeyişime verdikleri önem doğrusu beni çok şaşırttı. Bana, en başta son derece olumsuz görünen şeylerin, NSA’ya
kabul edilmemi
engelleyeceğini düşünürken, mülakatlar tam aksini gösterir şekilde devam etti. Olumsuz saydığım noktaların, NSA açısından aslında birer artı olduğunu fark etmem için yıllar geçmesi gerekti. Değerlendirmeler ülkeme sadakatten çok, hayatımdaki düş kırıklıkları üzerineydi. Aileme duyduğum öfke, kadınlarla ilgili saplantılarım, iyi ve rahat bir hayat yaşayabilme hırsım ellerine oltayı vermişti: Yoldan çıkarılabilirdim. Okul hayatım boyunca gerek derslerde, gerekse
sporda mükemmelliği yakalama hırsım,
babama olan
isyanım, yabancılarla yakınlık kurabilmem ve polise sakınmadan yalan söyleyebilmem tam aradıkları niteliklerdi. Çok sonraları öğreneceğim üzere, Ferhat’ın babası İran’da Amerikan gizli servisleri için çalışıyordu, dolayısıyla Ferhat ile olan arkadaşlığım da artı bir puan getirmişti. NSA testlerinden birkaç hafta sonra, casusluk sanatında eğitime başlamak üzere iş teklif ettiler bana. Boston Üniversitesi’ni bitirir bitirmez işbaşı yapmam isteniyordu. Ama işi resmen kabul etmeden önce, içgüdüsel bir dürtüyle bir Barış Gönüllüleri görevlisinin üniversitede verdiği seminere katıldım. NSA’da olduğu gibi Barış Gönüllüleri’nde çalışmak da askerliğin ertelenmesini sağlıyordu.
O seminere katılma kararım, ilk anda çok önemsiz görünmesine rağmen, aslında insanın hayatını değiştirebilecek sonuçlara yol açacak rastlantılardan biri
olacaktı. Konuşmacı, dünyanın birçok
bölgesini, özellikle de gönüllülere ihtiyaç duyulan yerleri anlattı. Bu yerlerden biri de Kuzey Amerika yerlilerinin Avrupalılar gelmeden önce yaşadığı türden bir hayat sürdüren yerli kabilelerin bulunduğu Amazon yağmur ormanlarıydı. Her zaman atalarım New Hampshire’ye ilk yerleştiği zaman orada oturan Abnakiler gibi yaşamayı hayal etmiştim. Damarlarımda Abnaki kanı dolaştığını biliyordum ve ormanları onlar gibi anlamayı
öğrenmek istiyordum. Konuşmasından sonra
görevliye yaklaşıp
Amazon’a atanma
olasılığımı sordum.
O bölgede çok sayıda gönüllüye ihtiyaç olduğunu ve bu konuda şansımın iyi olacağını söyledi. Frank amcayı aradım. Ve o da Barış Gönüllüleri’ne katılmam konusunda beni
beklemediğim bir şekilde yüreklendirdi. Bana, Hanoi’nin düşmesinden sonra (ki o günlerde onun seviyesindeki insanlar buna kesin gözüyle bakıyorlardı) Amazon’un çok önemli bir bölge konumuna geleceğini söyledi. ‘Petrol dolu,” dedi. “Orada iyi ajanlara ihtiyacımız olacak; yerlileri anlayan insanlara yani.” Barış Gönüllüleri’nin mükemmel bir eğitim yeri olacağını söyleyerek, İspanyolca gibi yerel lehçeler üzerinde de beceri kazanmamı önerdi. “Sonunda kendini hükümet yerine, özel sektörde çalışır halde
bulabilirsin,” dedi
kıkırdayarak. Bu sözlerle neyi kastettiğini o zaman anlamamıştım. Gayrı resmi adını daha önce hiç duymadığım ve birkaç sene de duymayacak olmama rağmen, ‘casusluk’tan ‘ET’ye terfi ettiriliyordum. ET’lerin danışman firmalar ve başka özel şirketler için çalışan, herhangi bir devlet
dairesinden bir
kuruş bile
maaş almamalarına rağmen imparatorluğun çıkarlarına hizmet eden, dünya üzerine dağılmış yüzlerce kadın ve erkek olduğu hakkında en ufak bir fikrim dahi yoktu. Ne daha gizli kapaklı unvanlara sahip yeni bir cinsin sayısının o binyılın sonunda binlere ulaşacağını tahmin edebilirdim, ne
de o büyüyen orduyu biçimlendirmekte önemli bir rol oynayacağımı. Ann ile
birlikte Barış
Gönüllüleri’ne başvurduk ve Amazon’da görev istedik. Kabul evraklarımız geldiğinde, ilk tepkim büyük bir düş
kırıklığı idi.
Mektupta Ekvador’a gönderileceğimiz yazılıydı. ‘Olamaz!’ diye düşündüm. Ben Amazon’u istemiştim, Afrika’yı değil. Haritada Ekvador’u arayıp
da Afrika
kıtasında bulamayınca daha da derin bir ümitsizliğe kapıldım. Ama fihriste bakınca ülkenin Latin Amerika’da olduğunu ve And Dağlarındaki buzullardan doğan akarsu
sistemlerinin Amazon’u besleyen kaynakları oluşturduğunu keşfettim. Biraz daha okuyunca, Ekvador’un balta
girmemiş ormanlarının, dünyadaki en karmaşık ve ürkütücü topraklar olduğunu ve yerlilerin hâlâ binlerce yıl öncesi gibi yaşadıklarını öğrendim. Görevi kabul ettik. Ann ile birlikte Barış Gönüllüleri eğitimimizi Güney
Kaliforniya’da tamamlayıp, 1968 Eylül’ünde Ekvador’a doğru yola çıktık. Amazon'da, yaşam biçimleri gerçekten de kolonileşme öncesi Kuzey
Amerika yerlilerinkini andıran insanlarla yaşadık; And Dağlarında İnkalar’ın torunlarıyla çalıştık. Dünyanın varlığını rüyamda bile
göremeyeceğim bir yerindeydik. O zamana kadar tanıştığım yegâne Latin Amerikalılar babamın
öğretmenlik yaptığı
okuldaki zengin aile çocuklarıydı. Zamanla avcılık ve çiftçilikle geçinen yerlilere karşı daha da derin bir sempati duymaya başladığımı farkettim. Garip bir yakınlık hissediyordum onlara karşı. Bana bir şekilde geride bıraktığım kasabalıları hatırlatıyorlardı. Bir gün, topluluğumuzun yakınındaki alana inen bir uçaktan takım elbiseli bir adam, Einar Greve çıktı. Dünya Bankası’nın hidroelektrik santraller ve diğer altyapı projeleri için Ekvador ile komşularına milyarlarca dolarlık borç verilip verilmeyeceğini belirlemek için
yürütülen çalışmalardan sorumlu, dikkat
çekmekten özellikle kaçınan uluslararası danışmanlık firması Chas. T. Main’in (MAIN) genel müdür yardımcısı idi Einar. Aynı zamanda Amerikan ordusu yedeklerinde albaydı. Benimle MAIN gibi bir şirkette çalışmanın yararları hakkında konuşmaya başladı. Barış Gönüllüleri’ne katılmadan önce NSA tarafından kabul edildiğimi ve oraya geri dönmeyi düşündüğümü anlattığımdaysa bana kendisinin de zaman zaman NSA için irtibat görevinde bulunduğunu söyledi. Beni öylesine süzüyordu ki, görevinin bir yanının da yeteneklerimi değerlendirmek olduğundan şüphelenmeye başlamıştım. Şimdi düşündüğümde, profilimi güncellediğine, özellikle de çoğu
Kuzey Amerikalının yaşanması zor olarak niteleyeceği ortamlarda hayatta kalma becerilerimi tarttığına inanıyorum. Birlikte Ekvador’da birkaç gün geçirdik, sonra da mektupla haberleştik. Einar benden Ekvador’un ekonomik olanaklarını değerlendiren raporlar göndermemi istedi. Küçük
bir daktilom vardı ve
yazmayı seviyordum; bu isteğini hevesle yerine getirdim. Bir yıl boyunca ona en az on beş uzun mektup yazdım. Bu mektuplarda Ekvador’un ekonomik ve politik geleceği hakkındaki tahminlerimin yanı
sıra petrol
şirketlerine, uluslararası kalkınma ajanslarına ve kendilerini modern dünyanın içine çekmeye çalışan diğer girişimlere göğüs germeye çabalayan yerel topluluklardaki artan öfke eğilimini de değerlendirdim. Barış Gönüllüleri’ndeki görev sürem dolunca, Einar beni bir iş görüşmesi için MAIN’in Boston’daki merkezine davet etti. Onunla yaptığımız özel görüşme sırasında, MAIN’in asıl işinin mühendislik olduğunu, ancak en büyük müşterisi konumundaki Dünya Bankası’nın, son zamanlarda şirketin mühendislik projelerinin fizibilitesini ve boyutların belirlenmesinde kullanılan kritik ekonomik tahminleri hazırlamak üzere, kadrosunda ekonomist bulundurması konusunda ısrar etmeye başladığını vurguladı. Yakın dönemde ikisi lisansüstü, biri de doktora dereceli üç yüksek nitelikli ekonomisti işe aldığını söyledi. Hepsi de kötü çuvallamıştı. “Hiçbiri güvenilir istatistiklerin olmadığı ülkelerde, ekonomik tahminler üretme fikrini kabul
edemedi,” diyordu
Einar. Ayrıca
hiçbirinin Ekvador, Endonezya, İran ve Mısır gibi ülkelerdeki uzak noktalara seyahat edip, yerli liderlerle görüşmeyi ve o bölgelerdeki ekonomik gelişme olasılıkları hakkında kişisel değerlendirme yapmayı
içeren sözleşme
şartlarını da yerine getiremediğini anlattı. Aralarından biri, uzak bir Panama kasabasında sinir krizi geçirince, yerel polis onu havaalanına götürüp ABD’ye kalkan ilk uçağa koymuştu. “Bana gönderdiğin mektuplar elle tutulur veriler olmadığı zaman bile, kendini öne çıkartmaktan çekinmediğini gösteriyor,” dedi. “Ve Ekvador’daki yaşam şartlarını düşünürsek, senin her yerde hayatta kalabileceğine eminim.”
Sonunda bana o ekonomistlerden birini kovduğunu ve işi kabul edersem diğer ikisine de aynı şeyi yapmaya hazır olduğunu söyledi. Böylece 1971 yılının Ocak ayında MAIN’den bir ekonomist olarak iş teklifi almış oldum. Yirmi altı yaşıma, askerlik bürosunun artık beni istemediği o sihirli yaşa yeni basmıştım. Ann’ın ailesine danıştım. Onlar da işi kabul etmem gerektiğini düşünüyordu ki, ben bunun aynı zamanda Frank amcanın da görüşü olduğunu varsayıyordum. Benim
özel bir
şirkette çalışabileceğim olasılığından söz
edişini anımsadım. Açıkça söylenmiyordu, ama MAIN’de
işe girişimin Ekvador’daki deneyimlerim ve o ülkenin ekonomik ve politik durumu hakkında yazmaya istekli olmam kadar, Frank amcanın üç yıl önce yapmış olduğu hazırlıkların da sonucu olduğu hakkında en ufak bir şüphem yoktu. Birkaç hafta boyunca sersem gibiydim; fiyakamdan yanıma yaklaşılmıyordu. Ne de olsa Boston Üniversitesinde yapılmış sıradan bir
lisans derecesine sahiptim ve bu da öyle kalburüstü bir danışmanlık şirketinde bir ekonomist pozisyonunu hak ettirecek bir şey değildi. Askerlik bürosu tarafından reddedilip lisansüstü eğitim yapan ve başka dereceler alan birçok
sınıf arkadaşımın kıskançlıktan çatlayacağını biliyordum. Kendimi egzotik diyarlara yelken açan, büyük otellerin yüzme havuzlarında güneşlenen, etrafı
muhteşem bikinili hanımlarla çevrili, martini bardağı elinden düşmeyen gösterişli bir gizli ajan olarak hayal ettim. Başlangıçta her ne kadar sadece bir fantezi de olsa, bunun içinde gerçek payı olduğunu keşfetmek üzereydim. Einar beni bir ekonomist olarak işe almıştı ama asıl işimin bunun çok ötesinde olduğunu ve aslında
James Bond’unkine tahmin edebileceğimden çok daha yakın olduğunu kısa zamanda öğrenecektim.
|