Bir Ekonomik Tetikçinin İtirafları
Yüklə 1,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
20-Bir Kralın Düşüşü
1978
yılında bir
akşam, Tahran
InterContinental Oteli’nin lobisindeki lüks barda yalnız başıma otururken, omzumda bir el hissettim. Dönüp baktığımda, karşımda takım elbiseli iri yapılı bir İranlı duruyordu. “John Perkins! Beni hatırlıyor musun?” Eski futbol oyuncusu hayli kilo almıştı ama o sesi tanımamak mümkün değildi. On yıldan uzun süredir görmediğim, Middlebury’den arkadaşım Ferhat karşımdaydı. Kucaklaşıp oturduk. Kısa süre içinde, benim ve işim hakkında her şeyi bildiği ortaya çıktı ve kendi işi hakkında konuşmak istemediği de. “Sadede gelelim,” dedi ikinci biralarımızı ısmarlarken. “Yarın Roma’ya uçuyorum. Ailem orada oturuyor. Aynı uçağa senin için de bir bilet aldım. Burada işler sarpa sarıyor. Acele çıkman
lazım.” Bir
uçak bileti
uzattı. Söylediklerini ciddiye aldım. Roma’da, Ferhat’ın ailesiyle bir akşam
[56] yemeği yedik. Babası, bir zamanlar Şah’ın hayatını kurtarmak için bir suikastçı mermisinin önüne kendini atan İranlı emekli general, eski patronu hakkındaki hayal kırıklığından söz ederek, son yıllarda Şah’ın gerçek yüzünü, küstahlığını ve açgözlülüğünü gösterdiğinden söz etti. Ortadoğu’da hüküm süren nefretten Amerikan politikalarını (özellikle de ABD’nin İsrail’i, yozlaşmış liderleri ve zorba hükümetleri desteklemesini) sorumlu tutan General, Şah’ın da birkaç ay içerisinde gideceğini tahmin ediyordu. “Biliyorsunuz,” dedi. “Bu isyanın tohumlarını 1950’lerin başlarında, Mussadık’ı devirdiğiniz zaman siz attınız. O zaman benim gibi, siz de bunun çok akıllıca olduğunu düşünmüştünüz. Ama
şimdi, başınıza (başımıza) bela
oluyor.” Dedikleri beni şaşkına çevirmişti. Emin ve Doktor’dan da benzer şeyler duymuştum ama bunları bir de bu adamdan işitmek olaya yeni bir boyut kazandırıyordu. Gerçi artık herkes İslami kökten dinci bir grubun varlığından haberdardı ama kendimizi, Şah’ın, halkın çoğunluğunun gözünde fazlasıyla popüler ve dolayısıyla politik olarak dokunulmaz olduğu konusunda ikna etmiştik. Ama General ısrar ediyordu. “Sözlerime dikkat edin,” dedi ciddi bir şekilde. “Şah’ın düşüşü sadece bir başlangıç olacak. Bu, İslam dünyasının nereye gittiğinin bir göstergesidir. Öfkemiz çok uzun zamandır için için yanmakta. Yakında patlayacak.” Yemek
boyunca Ayetullah Humeyni hakkında çok şey dinledim. Ferhat ve babası, onun fanatik Şii yanını desteklemediklerini açıkça belirttiler. Ama Şah’a karşı kazanmış olduğu başarılardan etkilendiklerini de gizlemediler. İsmi ‘Tanrıdan ilham almış’ anlamına gelen bu kişinin, 1902’de Tahran yakınlarındaki bir kasabada, koyu Şii bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldiğini söylediler. Humeyni, her ne
kadar 1950’lerin başlarındaki Musaddık-Şah mücadelesine
karışmamaya özellikle dikkat ettiyse
de, 1960’larda faal olarak Şah’a karşı çıkmış ve aşırı eleştirilerinden dolayı önce Türkiye’ye, ardından da Irak’taki kutsal Şii şehri Necef’e sürülmüş ve burada muhalefetin resmi lideri konumuna gelmişti. Buradan, mektuplar, yazılar ve teyp bantları göndermek suretiyle İran halkını direnmeye, Şah’ı devirmeye ve dine dayalı bir devlet yapısı oluşturmaya teşvik etmişti. Ferhat ve ailesiyle yediğimiz o akşam yemeğinden iki gün sonra, İran’dan bombalama ve
ayaklanma haberleri geldi. Ayetullah Humeyni ile mollalar, yakında kontrolü ele geçirmelerini sağlayacak saldırıya başlamışlardı. Ondan sonra, olaylar hızla gelişti. Ferhat’ın babasının sözünü ettiği öfke, şiddetli bir İslami ayaklanma şeklinde patladı. Şah, Ocak 1979’da ülkesini terk edip Mısır’a kaçtı, sonra da kanser teşhisi ile New York’taki bir hastaneye yattı. Ayetullah Humeyni’nin destekçileri, onun geri dönmesini talep ettiler. Kasım 1979’da, militan bir İslami grup, Tahran’daki ABD
[57] Elçiliği’ni ele geçirip, 52 Amerikalıyı 444 gün rehin tuttu. Başkan
Carter, rehinelerin serbest bırakılmaları için pazarlık yapmaya çalıştı. Bu işe yaramayınca, 1980’in Nisan ayında bir askeri kurtarma harekâtını onayladı. Tam bir felakete dönüşen bu harekât aynı zamanda Carter’in başkanlık tabutuna son çiviyi çakan çekiç oldu. ABD ticari ve politik gruplarınca uygulanan büyük baskılar, kanser hastası Şah’ı ABD’den ayrılmak zorunda bıraktı. Tahran’dan kaçtığı günden
beri, sığınacak yer bulmakta
zorlanıyordu; tüm eski dostları ona sırt çevirmişti. Ama General Torrijos her zamanki şefkatini gösterip, Şah’ın politikalarını hiç desteklememesine rağmen, ona Panama’da sığınma hakkı teklif etti. Bu ülkeye gelen Şah, bir süre önce yeni Panama Kanal Anlaşması müzakerelerinin yürütüldüğü yere yerleşti. Mollalar ABD elçiliğindeki rehinelere karşılık, Şah’ın geri verilmesini talep ettiler. Washington’da Kanal Anlaşması’na karşı çıkanlar da Torrijos’u yolsuzluk ve Şah ile işbirliği yaparak Amerikan vatandaşlarının hayatını tehlikeye atmakla suçlayıp, Şah’ın, Ayetullah Humeyni’ye teslim edilmesini istediler. Ne gariptir ki, bu kişilerin çoğu, daha birkaç hafta öncesine kadar Şah’ın en sadık destekçileri arasındaydı. Sonunda Mısır’a
dönmek zorunda kalan bir zamanların Şehin Şah’ı orada kanserden öldü. Doktor’un tahminleri doğu çıkmıştı. Rakiplerinin çoğu gibi, MAIN de İran’da milyonlarca dolar kaybetti. Carter yeniden başkan seçilemedi; rehineleri kurtarma, mollaları devirme, İran’a yeniden demokrasi getirme ve Panama Kanalı meselesini düzeltme sözleri veren Reagan-Bush yönetimi başa geçti. Benim için, alınması gereken dersler çok açık ve netti. İran, ABD’nin dünyadaki rolü gerçeğini reddetmeye çalışan bir ülke olduğunu, şüphe götürmez bir şekilde ortaya koymuştu. Şah ve ona karşı kabaran nefret dalgası hakkında bu
kadar yanlış bilgilendirilmiş olmamızı anlamak mümkün değildi. MAIN gibi, ülkede ofisi ve personeli olan firmalarda çalışan bizler bile, durumdan haberdar olamamıştık. NSA ve CIA’nın, 1972’deki buluşmamız sırasında bile Torrijos tarafınca bilinenleri gördüklerinden ama kendi haber alma birimlerimizin hepimizi kasıtlı olarak yanlış yönlendirdiklerinden emindim. |